علائم اوتیسم در کودکان
- توضیحات
اوتیسم یک بیماری است که رشد شناختی افراد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این بیماری از همان ابتدای کودکی علائمی را از خود نشان خواهد داد. علاوه بر آن ممکن است علایم از فردی به فردی دیگر متفاوت باشد. همچنین شدت این اختلال در افراد مختلف، متفاوت خواهد بود.
بنابراین نیاز است که خانواده‌ها با علایم اولیه اوتیسم در کودکان آشنا باشند. در صورتی که علایم اوتیسم در کودکان از سنین پایین شناسایی شوند، امکان درمان و بهبودی به میزان قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد. به همین دلیل در ادامه تلاش خواهیم کرد که مهم‌ترین علایم اوتیسم را از نوزادان تا ۳ سالگی را به تفکیک برای شما بیان کنیم.
علائم اوتیسم در نوزادان (از هنگام تولد تا یکسالگی)
اگرچه اوتیسم عموما در سنین بالاتر از یکسالگی تشخیص داده می‌شود. اما خانواده‌ها ممکن است در سنین پایین‌تر هم نشانه‌هایی را شناسایی کنند که احتمال بروز اوتیسم را پیش بینی می‌کند. توجه به این نکته ضروری است که هر کودک مراحل رشد را به شیوه مخصوص خود طی خواهد کرد. اما آگاهی از علایم هشداردهنده می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. وجود علایم زیر می‌تواند نشانی از اوتیسم در نوزادان باشد:
- عدم دنبال کردن اشیاء متحرک با چشم؛
- حساسیت به صداهای بلند؛
- حالت چهره یکنواخت و عدم واکنش چهره به احساسات مختلف (ناراحتی یا شادی کودک خیلی قابل تشخیص نباشد)؛
- ضعف در تشخیص چهره افراد (مخصوصا چهره‌های جدید)؛
- بی‌علاقگی به صداها (مثلا نچرخیدن برای یافتن مکان صداها)؛
- کودک به صدا زدن نام خودش واکنشی نشان ندهد؛
- ناتوانی کودک در درک محبت دیگران و پاسخ دادن به آن‌ها (برای نمونه هنکامی که کودک را بغل می‌کنیم به صورت معمول کمتر گریه خواهد کرد)؛
- ناتوانی کودک برای غان و غون کردن؛
- کودک برای رسیدن به اشیا تلاشی نمی‌کند؛
- کودک اشیاء را نمی‌گیرد یا به وسایلی مانند میز نمی‌چسبد (خود را به حالت آویزان نمی‌رساند)؛
- ممکن است حالات چهره یا واکنش عاطفی محدود را نشان دهد (مثلاً به تنهایی لبخند نزند)؛
- ممکن است کودک توانایی چهار دست و پا راه رفتن را کسب نکند؛
- عدم برقراری ارتباط چشمی؛
- گفتار محدود یا نامفهوم (نسبت به سن کودک)؛
- ممکن است از حرکاتی مانند تکان دادن سر خودداری کنند؛
- ممکن است به اشیا یا تصاویر اشاره نکند؛
- عدم تعادل (حتی در صورت حمایت کردن کودک).
در نظر داشته باشید که هر کدام از این علایم ممکن است در برخی از کودکان دیگر هم مشاهده شود. برای نمونه کودکان تاخیر حرکتی ممکن است تعادل ضعیفی داشته باشند و دیرتر از همسن‌های خود چهار دست و پا راه بروند. علاوه بر آن هر مهارت را باید متناسب با سن کودک بسنجیم. به این معنا که ارتباط چشمی کودک 3 ماهه بدون اختلال هم با ارتباط چشمی یک کودک 3 ساله متفاوت است. بنابراین در صورت مشاهده یک یا چند علامت فورا تشخیص اوتیسم برای کودک نگذارید و اجازه بدهید که روانپزشک این تشخیص را رد یا تایید کند.
علایم اوتیسم در کودک دو ساله (1 تا 2 سالگی)
کودک دو ساله هم مانند کودک یک ساله ممکن است علائمی را از خود بروز دهد که نشان از وجود اوتیسم باشد. در فاصله یک تا دو سالگی کودک باید مهارت‌ها و توانایی‌های جدیدی را کسب کند. بنابراین با مقایسه کودک با کودکان همسن می‌توان به برخی از مشکلات احتمالی پی برد. البته کماکان این نشانه‌های محدود هستند و ممکن است در چند اختلال دیگر هم دیده شوند. بنابراین با مشاهده یک یا چند علامت فورا تشخیص اوتیسم روی فرد نگذارید. بلکه اجازه دهید که یک پزشک متخصص در این مورد نتایج یافته‌های خود را با شما به اشتراک بگذارد. در صورت مشاهده نشانه‌های زیر در کودک یک تا دو ساله بهتر است با یک روانپزشک مشورت کنید:
1. نقص در ارتباط اجتماعی
- استفاده محدود یا عدم استفاده از حرکاتی مانند اشاره، تکان دادن سر برای برقراری ارتباط؛
- مشکل در گفتگوهای متقابل یا پاسخ دادن به نام خود؛
- حداقل علاقه به به اشتراک گذاری تجربیات، مانند نشان دادن یا اشاره به اشیاء مورد علاقه.
2- اختلال در ارتباطات کلامی و غیرکلامی
- تاخیر در رشد گفتار، با واژگان محدود یا ناتوانی در ساختن جمله؛
- استفاده مکرر از عبارات یا اکولالیا (تکرار عباراتی که قبلا شنیده شده است)؛
- اختلال در درک و استفاده از حالات چهره، حرکات و لحن صدا؛
- مشکل در پیروی از دستورالعمل‌های کلامی ساده.
3- چالش در تعامل اجتماعی
- مشکل در حفظ تماس چشمی یا خواندن نشانه های اجتماعی؛
- مشارکت محدود در بازی های تخیلی یا وانمودی؛
- مشکل در دوست یابی و ایجاد روابط اجتماعی متناسب با سن؛
- ضعف در تقلید حرکات و حالات دیگران.
4-رفتارها و علایق تکراری
- درگیر شدن در اعمال تکراری، مانند تکان دادن دست، چرخاندن اجسام یا تکان دادن آن‌ها؛
- نشان دادن علاقه شدید به موضوعات خاص، اغلب تمرکز بر موضوعات جزئی و غیر معمول؛
- مقاومت زیاد در برابر تغییرات در روال‌ها و روبرو شدن با محیط‌های جدید؛
- علاقه شدید و غیرعادی به یک وسیله یا اسباب بازی و دوری از سایر وسایل.
سایر علایم اوتیسم در کودکان تا 2 سالگی
راه رفتن روی پنجه: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به خاطر حساسیت به محرک‌های لمسی از قرار دادن کل پای خود روی زمین خودداری کنند. همین دلیل باعث خواهد شد که آن‌ها روی پنجه راه بروند. علاوه بر آن ممکن است راه رفتن کودک دچار تاخیر شود.
واکنش حسی نامتعارف: همه ما با اندکی اختلاف محرک‌های حسی مختلف را به صورت یکسان درک و تجربه خواهیم کرد. اما این قضیه برای کودکان اوتیسم متفاوت است. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است بیش حسی یا کم حسی داشته باشند. برای نمونه ممکن است کودک محیط‌های پرنور را دوست داشته باشد. که نشان از کم حسی بینایی است.
تمایل به تجربیات غیرمعمول: اختلال پردازش حسی اگر به صورت کم حسی خود را نشان دهد، کودکان اوتیسم ممکن است رفتارهایی غیر عادی از خود نشان دهند. برای نمونه ممکن است کودک اسباب‌بازی‌هایش را لیس بزند.
عدم استفاده از دست: یکی دیگر از علائم اوتیسم در کودکان یک تا ۲ سال عدم به کارگیری دست‌ها به شیوه مناسب است. در این سن کودکان باید یاد بگیرند که می‌توانند از دست برای لمس، دادن و گرفتن اشیا، دستکاری کردن وسایل و اشاره کردن استفاده کنند.
کلینیک جامع توانبخشی ایران با تکیه بر سابقه خود و همچنین مهارت و دانش بالای متخصصین خود آماده ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به کودکان اوتیسم است. برای دریافت مشاوره تلفنی رایگان می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین برای دریافت نوبت آنلاین می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:
علائم اوتیسم در کودکان 2 تا 3 ساله
با افزایش سن، در صورتی که کودک درمان مناسبی دریافت نکند، ممکن است فرد در حوزه‌های بیشتری دچار تاخیر شود. در واقع آنچه کودکان اوتیسم تجربه می‌کنند نشانه‌ها و علایم بیماری‌زا نیستند، بلکه عدم کسب مهارت‌هایی است که افراد عادی به راحتی کسب خواهند کرد. با افزایش سن برخی از نشانه‌ها ممکن است از بین بروند، در حالیکی برخی دیگر ممکن است باقی مانده و حتی شدیدتر شوند. علایم اوتیسم در کودک 3 ساله علاوه بر مواردی که در مورد کودک 2 ساله مطرح شد، ممکن است شامل موارد زیر هم باشد:
1- نقص گفتار و ارتباطات
- واژگان محدود و اختلال در درک جملات با ساختار پیچیده؛
- اشکال در شروع و حفظ مکالمات، حتی با افراد آشنا؛
- استفاده از گفتاری که ممکن است برای سن آن‌ها رسمی یا بیش از حد بالغ به نظر برسد؛
- پسرفت مهارت‌های گفتاری که قبلا کسب کرده‌اند. برخی از کودکان اوتیسم توانایی‌های گفتاری را تا یک سنی به صورت مناسب کسب خواهند کرد، اما به مرور این توانایی‌ها را از دست می‌دهند یا پیشرفت آن‌ها کند خواهد شد. برخلاف سایر علایم که ممکن است در بسیاری از بیماری‌ها خود را نشان دهند، یکی از نشانه‌های نگران کننده است که باید فورا با روانپزشک در ارتباط باشید.
2- چالش در تعاملات اجتماعی
- ناتوانی در به اشتراک گذاشتن توجه، علایق و احساسات با دیگران؛
- ضعف در درک دیدگاه ها و احساسات دیگران؛
- همدلی ضعیف در ابراز همدردی با همسالان؛
- عدم علاقه و ارتباط‌گیری با سایر کودکان.
3- رفتارهای تکراری و علایق محدود
- درگیر شدن مداوم در حرکات تکراری. با افزایش سن کودک رفتارهای تکراری وی هم پیچده‌تر و جدیدتری خواهند بود؛
- پافشاری بر موضوعات یا علایق خاص، به گونه‌ای که گاهی اوقات باعث حذف فعالیت‌های دیگر خواهد شد؛
- رفتارهای تشریفاتی که به شدت به روال خاصی وابسته است. برای نمونه کودک فقط در یک ظرف غذا می‌خورد؛
- دلبستگی به بازی با اسباب‌بازی‌ها، فعالیت‌ها یا کارهای خاص.
4- اختلال در پردازش حسی
- افزایش حساسیت یا عدم پاسخگویی به محرک‌های حسی، مانند نور، صدا، بافت یا طعم؛
- واکنش‌های شدید به برخی ورودی‌های حسی.
سایر نشانه‌های اوتیسم در 3 سالگی
علاوه بر مشکلات بالا کودکان دارای اوتیسم ممکن است علایم و نشانه‌های دیگری را از خود بروز دهند. این علایم ناشی از اختلال جدید و مشکلات بیشتر نیست، بلکه ناشی از افزایش سن کودک است. چرا که کودک با افزایش سن مهارت‌های جدیدی را کسب خواهد کرد. اما کودکان اوتیسم ممکن است از این مهارت‌ها هم بی‌نصیب بمانند. برای مثال با افزایش سن کودک می‌تواند گفته‌ها و رفتار دیگران را ارزیابی کرده و بر اساس آن قضاوت کرده و تصمیم بگیرد. اما کودکان اوتیسم چون رشد طبیعی خود را ندارند از این مهارت‌ها محروم می‌مانند. در صورت مشاهده علایم زیردر کودک 3 ساله بهتر است برای ارزیابی به یک روانشناس مراجعه کنید:
- نقص در پیروی از دستورالعمل‌های شفاهی ساده (کودک سه ساله باید به مرور بتواند دستورات 2 و 3 مرحله‌ای را اجرا نماید).
- عدم علاقه به بازی‌های تخیلی. بازی‌هایی مانند خاله بازی یا دکتر بازی به توانایی تخیل و تجسم نیاز دارند به گونه‌ای که فرد باید خود را در یکی از این نقش‌ها ببیند. کودکان اوتیسم عموما در این حوزه ضعیف عمل می‌کنند.
- ناتوانی در قضاوت و تصمیم گیری.
بیشتر بخوانید: علائم اوتیسم در کودکان 4 ساله
چهره کودکان اوتیسم
چهره کودکان مبتلا به اوتیسم کمی با سایر افراد متفاوت است و صورت پهن‌تر، ارتفاع چشم‌ها و بینی کوتاه‌تر، چشم‌های بازتر و دهان بزرگ‌تر از ویژگی‌های صورت این کودکان است. با این تفسیر که این تفاوت‌ها بسیار کمک است و نمی‌توان به عنوان یک عامل تشخیصی به آن نگاه کرد. برای نمونه ممکن است چشم‌های کودک اوتیسم کمی کشیده‌تر باشد. این کشیده‌تر بودن به وسیله چشم قابل تشخیص نیست. بنابراین اگرچه استفاده از ویژگی‌های صورت به عنوان یک نشانگر فیزیکی برای تشخیص اوتیسم یکی از هیجان انگیزترین موضوعات در تحقیقات اوتیسم است، اما باید به کمک دستگاه‌های خاصی انجام شود. این دستگاه‌ها بیشتر جنبه تحقیقاتی دارند.
اوتیسم از چه سنی قابل تشخیص است؟
اوتیسم از چند هفته بعد از تولد قابل تشخیص و شناسایی است. چرا که برخی از علایم خود را در این سنین نشان می‌دهند. اما متاسفانه بیشتر کودکان در سنین بسیار بالاتر ممکن است تشخیص را دریافت کنند. حتی برخی از این کودکان ممکن است تا سنین مدرسه و حتی بزرگسالی تشخیص درست را دریافت نکنند. برای جلوگیری از تاخیر در تشخیص، آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که همه کودکان در سن 14 تا 24 ماهگی تحت غربالگری اوتیسم قرار بگیرند.
آیا کودکان اوتیسم خوب می‌شوند؟
اگر چه اکثر افراد فکر می‌کنند که اوتیسم قابل درمان نیست، اما در صورتی که درمان مناسب در سنین پایین شروع شود، امکان بهبودی کامل فرد وجود دارد. به گفته کاردرمانگر فرهنگ محمدخانی چندین عامل وجود دارند که می‌توانند فرایند درمان را سریع‌تر کنند. اولین عمل تشخیص زود هنگام است. چرا که هر چه سن کودک پایین‌تر باشد میزان پلاستیسیتی مغز بیشتر بوده و پاسخ دهی به درمان بهتر خواهد بود. عامل موثر بعدی نحوه دریافت خدمات درمانی است. درمان اوتیسم باید تحت کار تیمی و با همکاری روانپزشک، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر و روانشناس صورت بگیرد. علاوه بر این عوامل محیط خانواده و میزان پیگیری کردن درمان می‌تواند نقش بسیار موثری در این فرایند داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با خدمات مورد نیاز کودکان اوتیسم توصیه می‌کنیم دو نوشته «کاردرمانی اوتیسم» و «گفتاردرمانی اوتیسم» را مطالعه فرمایید.
سخن پایانی
در این نوشته سعی کردیم مهم‌ترین علایم و نشانه‌های اوتیسم در کودکان را با شما به اشتراک بگذاریم. کمبود مهارت‌های گفتاری و اجتماعی و همچنین اختلالات پردازش حسی و حرکات رفتاری مهم‌ترین نشانه‌های این اختلال هستند. در نظر داشته باشید که برخی از این علایم در سایر کودکان هم دیده می‌شود. علاوه بر آن بعضی از کودکان سالم هم ممکن است برخی از مراحل رشدی را با کمی تاخیر کسب کنند. بنابراین برای تشخیص دقیق باید از پزشک متخصص کمک بگیرید.
گزارش