سندروم ساوانت چیست؟

سندروم ساوان یک بیماری نادر اما جالب توجه است که برخی محققان به اشتباه آن را طیفی از اختلال اتیسم میدانستند ، آنها در برخی از ابعاد دارای استعداد و توانایی بسیار بالایی هستند ، این بیماری می‌تواند جنبه ژنتیکی و مادرزادی داشته باشد و یا حتی بعدها به صورت اکتسابی در بزرگسالی ایجاد شود.
این بیماری همانند اوتیسم مشکلاتی در مهارت‌های ارتباطی دارند اما به لحاظ حافظه از توانایی خارق‌العاده‌ای برخوردارند.

میزان شیوع سندروم ساوان

از هر ۱۰ کودک مبتلا به اوتیسم یک نفر دارای بیماری سندرم ساوانت میباشد و همچنین تقریبا ۷۵ درصد از مبتلایان به سندروم ساوانت مبتلا به بیماری اوتیسم هستند ، و ۲۵ درصد دیگر هم نوعی ناتوانی رشدی عقب ماندگی ذهنی و یا آسیب های مغزی دارند بنابراین همه مبتلایان سندرم ساوانت اوتیسم نیستند.

چه مهارت هایی افراد سندروم ساوانت را متمایز می کند؟

برخی مهارتها در افراد ساوانت وجود دارد که بسیار فراتر از توانایی افراد عادی میباشد ، رایج‌ترین توانایی های افراد ساوانت شامل به خاطر سپردن مطالب بی اهمیت در برخی از موارد همچون موسیقی ورزش شماره پلاک نقشه ها وقایع تاریخی و یا حتی موارد مبهم می مانند صدای موتور جاروبرقی است
در برخی موارد هم این افراد استعداد های بی نظیری در زمینه مهارتهای موسیقی ، هنری و ریاضی دارند
استعدادهای موسیقیایی این افراد معمولاً در زمینه پیانو از طریق حافظه شنوایی بسیار قوی آنها می باشد ، در برخی از این افراد مهارت های آهنگسازی برجسته نیز دیده شده است که لزوماً به دلیل ایجاد یک مثلث قوی بینایی ،حافطه و نبوغ ذهنی است.
در خصوص استعدادهای هنری نیز تعداد زیادی از این افراد در زمینه نقاشی و مجسمه سازی دیده شده اند
در مهارتهای ریاضی نیز این افراد توانایی قابل ملاحظه ای را در خصوص محاسبه ، ضرب و تقسیم اعداد چند رقمی و در زمینه مکانیکی ، ساخت و تعمیر ماشین های پیچیده و موتورهای الکتریکی داشته اند.
همچنین با استفاده از توانایی درک فضایی بسیار قوی ، قادر به محاسبه مسافت و یا دقت دقیق در زمینه فاصله اجسام نیز در آنها دیده می شود.
محاسبه تقویم نیز به طرز شگفت انگیزی در این افراد رایج است و در بسیاری از این اشخاص می بینیم که می‌توانند وقایع تاریخی را در کسری از ثانیه حتی مربوط به سال‌های بسیار گذشته محاسبه نمایند.
به عنوان مثال آنها می توانند روز و تاریخ دقیق یک رویداد تاریخی که مثلاً در ۱۱ سال پیش اتفاق افتاده است را سریع محاسبه و عنوان کنند.
برخی دیگر از مهارت های افراد سندرم ساوان توانایی قابل ملاحظه‌ای در یادگیری چندین زبان به صورت همزمان می باشد و این به دلیل حافظه فوق العاده قوی آنها می باشد.

در یک برنامه تلویزیونی بنام عصرجدید با مجری گری احسان علیخانی ، یک کودک 12 ساله اهل کردستان توانایی بالایی را در زمینه محاسبات تقویمی به نمایش گذاشت که در واقع بر خلاف تشخیص اتیسمی که در این برنامه عنوان شد این کودک مبتلا به سندرم ساوانت میباشد

مقایسه سندروم ساوانت ، اسپرگر و اتیسم

وجود مشکلات ارتباطی و اجتماعی یکی از خصوصیات مشترک بیماری سندرم ساوان و آسپرگر و اوتیسم می باشد ، در سندرم ساوان ضریب هوشی متوسط و بالایی دارند اما افراد آسپرگر فقط ضریب هوشی متوسطی دارند و در زمینه توانایی محاسبات پیچیده و برنامه‌نویسی رایانه‌ای و موسیقیایی توانایی‌های این افراد بالاتر از افراد آسپرگر می‌باشد.

چرا سندرم ساوان در مردان بیشتر از زنان دیده می شود

سندروم ساوانت در مردان ۴ الی ۶ برابر بیشتر از زنان رخ می دهد.
از آنجا که می دانیم نیمه چپ مغز جنین در حال رشد انسان کمی دیرتر از نیمه راست مغز رشد می یابد و هرگونه آسیب در نیمکره چپ می‌تواند شرایط شناختی فرد را تحت تاثیر قرار دهد به همین دلیل در افراد مذکر به دلیل وجود تستسرون استعداد این افراد در خصوص مشکلات ابتلا به سندرم های طیف اوتیسم بیشتر است.

تاریخچه شناسایی سندرم ساوانت

اولین بار در روزنامه روان شناسی آلمان در سال 1751 از یک فرد با نشانه های سندرم ساوانت توصیف شد . اصطلاح ساوانت اولین بار توسط دکتر John langdan Down در سال 1887 مورد استفاده قرار گرفت ( کسی که سندرم داون را شناخت و کشف کرد).
در واقع دکتر John langdan Down اولین بار عبارت ساوانت "سبک مغز یا کودن" را به کار برد زیرا در طول اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20اصطلاح " کودن" یک اصطلاح مقبول علمی بود که اطلاق می شد به افرادی که IQ آنها کمتر از 20 بود. اصطلاح سندرم ساوانت بعدا برای توصیف افرادی به کار برده شد که هوش آنان بالای 40 بود.
با توجه به تحقبقات بعدی، تقریبا نیمی از مبتلایان به سندرم ساوانت، از اتیسم رنج می‌بردند، در حالی که نیمهٔ دیگر به بیماری‌های عقب ماندگی ذهنی، بیماری‌های توسعه، ناهنجاری‌های مغزی یا بیماری‌هایی نظیر شیزوفرنی دچار بودند. آنها معتقد بودند ، همهٔ این کسانی که اتیسم دارند، ساوانت نیستند و برعکس این قضیه هم صادق است. دیگر دانشمندان ردپاهای این دو سندرم (آتیسم و سندرم) را به هم ربط دادند.

ارتباط سندروم ساوانت و ضریب هوشی

بهره هوشی افراد مبتلا به سندروم ساوانت همانند افراد اوتیستیک می‌تواند متوسط و یا حتی زیر متوسط باشد اما توانایی ویژه آنها در خصوص توانایی های حافظ ها و محاسباتی آنها را از دیگر افراد متمایز می‌سازد

عوامل ایجاد سندروم ساوان

هیچ تئوری واضحی هنوز نتوانسته عامل ایجاد بیماری ساوانت را توضیح دهد.
منشاء ارثی ، محرومیت های حسی ، انزوا و مشکلات عاطفی و اجتماعی می تواند در این خصوص تاثیر گذار باشد ، اما هنوز هیچ زمینه ای به وجود آورنده برای این پدیده اثبات نشده است.
یکی از نظریه ها در خصوص آسیب دیدگی نیمکره چپ مغز است ، عموما به دنبال این آسیب دیدگی نیمکره راست درصدد جبران این نقیصه بر می‌آید و به همین جهت به دلیل اینکه هر نیمکره قابلیت انجام فعالیت تخصصی خود را دارد و به دلیل آسیب دیدگی نیمکره چپ ، برخی معتقدند که نیمکره راست به لحاظ توانایی های حافظه ای می تواند این توانایی فزایند را در افراد ساوانت ایجاد کند.

درمان سندرم ساوانت

سندروم ساوانت به خودی خود یک اختلال یا یک بیماری نیست و در عوض این وضعیتی است که مهارت های فوق العاده و خارق العاده ای را در کنار مشکلات ارتباطی برای فرد ایجاد می‌کند این بیماری از اختلال کارکرد سیستم عصبی مرکزی نشات می‌گیرد بنابراین درمان برای سندرم ساوانت همانند اوتیسم و اختلال اسپرگر انجام می‌شود و اقدامات کاردرمانی ، توانبخشی و گفتار درمانی برای رفع علائم این بیماری به عنوان درمان استاندارد سندرم ساوانت شناخته می شوند.
در کاردرمانی از توانایی‌ها و مهارت‌های برتر بیماران ساوانت برای درگیر کردن این افراد در مهارت های ارتباطی و تعامل های اجتماعی و تسلط آنها بر مهارت های روزمره زندگی و استقلال بهتر آنها ، استفاده می شود

بهترین رویکرد در نحوه ارتباط با یک فرد مبتلا به ساوان چیست؟

اولین قدم برای درمان تشخیص درست است ، سندرم ساوانت به دلیل مشابهت هایی که با برخی از بیماری‌ها نظیر اوتیسم دارد در ابتدا باید تشخیص افتراقی دقیقی را در این زمینه داشته باشیم و یک ارزیابی کامل می تواند در نحوه درمان موثر تاثیر به سزایی داشته باشد ، در مورد کودکان ارزیابی از طریق پزشک و کاردرمانگران می‌تواند انجام شود، علائم و نشانه های اوتیسم و سایر ناتوانایی های رشدی باید بررسی شود، شنوایی کودک و برخی از مشکلات نیز در این زمینه حتماً باید ارزیابی گردد، گفتار درمانگران و متخصصان روانشناسی نیز در این زمینه می توانند در ارزیابی مشارکت داشته باشند و آزمایشات خون و ادرار و تجزیه تحلیل آنها نیز و همچنین بررسی های ام آر آی و یا سیتی اسکن و کروموزومی نیز در این زمینه می تواند کمک کننده باشند.

با یک برنامه درمانی کلی و آموزشی با توجه به نقاط قوت و توانایی ها در مهارت های افراد مبتلا به سندروم ساوان می توان ابزار قوی تری را برای تعامل بهتر کودک در مهارتهای اجتماعی وی ایجاد کرد، شناسایی و تشویق مهارت های ویژه کودک به عنوان یکی از ابزار تقویت کننده برای رفع مشکلات ارتباطی کودک می‌تواند موثر باشد و نیز حذف رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای و ارائه ایده هایی برای تعامل اجتماعی این افراد و گروه درمانی بهترین درمان می باشد ، استعدادها و مهارت های خاص به جای اینکه در یک کانال محدود کننده قرار گیرند اگر به درستی هدایت شوند می توانند به عنوان یک راه حلی برای عادی سازی و رشد بهتر و استقلال کودکان ساوانت قرار گیرند.

ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز جامع توانبخشی ایران

سندرم ساوانت | درمان | علایم | شیوع