بی اختیاری (مشکل در کنترل حرکات روده و مثانه) در کودکان فلج مغزی بسیار شایع می باشد. در نظر داشته باشید که در نهایت اکثر کودکان سی پی یاد می گیرند که از مشکلات مربوط به روده و مثانه جلوگیری کرده و کنترل ادرار و مدفوع خود را بدست آورند؛ اما این توانایی با سرعت کمتری نسبت به کودکان دیگر بدست می آید.


در مطلب زیر توضیح خواهیم داد که به چه دلیل کودکان فلج مغزی ممکن است زمان بیشتری را نیاز داشته باشند تا کنترل ادرار و مدفوع خود را به دست آورند و چگونه می توانند مشکل بی‌اختیاری را مدیریت کنند.

فلج مغزی و بی اختیاری در کنترل ادرار

یکی از علائم نشان دهنده فلج مغزی، تون عضلانی غیر طبیعی می باشد. اسپاستیسیته زمانی است که عضلات شما به طور غیرارادی منقبض شده و در نتیجه تون عضلانی در دوره های طولانی مدت بالا خواهد رفت.

هنگامی که عضلات روده و یا مثانه منقبض نمی شوند، مواد دفعی (ادرار و یا مدفوع) از بدن خارج نمی شوند. بنابراین، مواد دفعی در بدن باقی می‌ مانند که این حالت می‌تواند باعث عفونت ادراری و یا یبوست شود.
علاوه بر این، برخی از کودکان سی پی، مثانه نوروژنیک یا مثانه عصبی دارند؛ این حالت زمانی است که ارتباط از سیستم عصبی مرکزی به مثانه قطع شده و در نتیجه ممکن است باعث احتباس و یا بی اختیاری ادرار شود.
به عنوان مثال، هنگامی که دترسور (عضله تشکیل دهنده دیواره مثانه) به طور غیرارادی منقبض می شود، مثانه فقط می تواند مقدار کمی ادرار را در خود نگه دارد و نشت ادرار رخ خواهد داد.

 عوامل عوامل موثر در بی اختیاری ادراری در کودکان فلج مغزی

 1-شدت اختلالات حرکتی:
به طور کلی، هر چه اختلالات حرکتی در کودکان فلج مغزی شدیدتر باشد، احتمال ابتلا به بی اختیاری ادرار بیشتر خواهد بود. کودکانی که در سیستم طبقه بندی عملکرد حرکتی درشت (GMFCS)، سطح بالاتری دارند، تحرک کمتر و میزان اسپاستیسیته شدیدتری دارند که این عوامل خطر بی اختیاری را نیز افزایش خواهد داد.

با تیم تخصصی مرکز جامع توانبخشی ایزان به عنوان اولین موسسه توانبخشی تخصصی کودکان سی پی در کشور همراه شوید

02188242410

نوبت  اینترنتی



2-محل اختلالات حرکتی:
فلج مغزی می تواند نواحی مختلفی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد؛ به این صورت که می تواند فقط پاها، نیمی از بدن، کل بدن یا تنها یک اندام را تحت تاثیر قرار دهد.
به عنوان مثال، اگر حرکات بازوی کودک شما تحت تأثیر فلج مغزی قرار نگیرد و به طور مستقل تحرک داشته باشد، کودک شما احتمالاً می تواند به دستشویی برود، خود را جابجا کند، خودش لباس عوض کند و امور بهداشتی خود را نیز انجام دهد.
کودک سی پی که عملکرد هر چهار دست و پای او آسیب دیده است ممکن است نتواند به طور مستقل به دستشویی برود، از توالت استفاده کند و  یا لباس و بهداشت خود را مدیریت کند.  اگر شخصی دائماً با چنین کودکی همراهی نکند، او بیشتر در معرض خطر مشکلات مربوط به روده و مثانه خواهد بود.
کودکان مبتلا به فلج مغزی همی پلژی اسپاستیک (زمانی که فلج مغزی فقط یک طرف بدن را تحت تاثیر قرار می دهد) کمتر دچار بی اختیاری می شوند. 
اعتقاد بر این است که نوروپلاستیسیته (توانایی سیستم عصبی مرکزی برای تطبیق پذیری) می‌تواند بر «سمت آسیب‌دیده تأثیر بگذارد تا کنترل بیشتری را بر مثانه در طول رشد و تکامل کودک به عهده بگیرد».

3-مشکلات ذهنی و شناختی:
مشکلات ذهنی و شناختی از عوارض و مشکلات همراه با فلج مغزی می باشند.

اگرچه فلج مغزی و مشکلات ذهنی ارتباط مستقیمی با هم ندارند، ولی تقریباً  ٪۵۰ از همه کودکان سی پی دارای مشکلات ذهنی نیز هستند. چنانچه یک کودک سی پی دارای مشکلات ذهنی باشد، ممکن است از پر شدن مثانه خود آگاه نباشد و یا در صورت نیاز به استفاده از دستشویی نداند که چه کاری باید انجام دهد.

4- مهارت های گفتاری و ارتباطی:
فلج مغزی می تواند عضلات اطراف دهان کودک را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه کودکان را در برقراری ارتباط شفاهی برای بیان نیازهایشان دچار مشکل کند. چنانچه یک کودک سی پی مهارت های کلامی محدودی داشته باشد و از روش های ارتباطی جایگزین مانند تخته ارتباطی نیز استفاده نکند، نمی تواند در زمانی که نیاز به استفاده از دستشویی دارد درست ارتباط برقرار کند. این موضوع می تواند برای کودکانی که تنهایی و بدون کمک قادر به استفاده از دستشویی نیستند مشکل ساز شده و در بی اختیاری نیز نقش داشته باشد.
به طور کلی، تا زمانی که کودک بتواند زمان نیاز به استفاده از دستشویی را بیان کند و کسی نیز در کنارش حضور داشته باشد تا در صورت لزوم به او کمک کند، می توان از مشکلات مرتبط با
بی اختیاری جلوگیری کرد.

5-سن:
از آنجایی که بسیاری از کودکان سی پی کنترل کاملی بر عضلات خود ندارند، ممکن است زمان بیشتری طول بکشد تا مهارت های کنترل و مدیریت مثانه و روده را بدست آورند.
مطالعه ای شامل ۴۵۹ فرد مبتلا به فلج مغزی بین سنین ۴ تا ۱۸ سال بود و نشان داد که ۷۰ درصد از شرکت کنندگان یاد گرفتند که چگونه عملکرد روده و مثانه خود را کنترل کنند، اما این پروسه در مقایسه با افراد بدون فلج مغزی با تاخیر طی شد.

با یک اختراع جدید و شگفت انگیز به نام گیت پلیت برای کمک به تعادل کودکان سی پی آشنا شوید

احتمال راه افتادن کودک سی پی خود را پیش بینی کنید 

با کاربرد اسپایدرکیج در کودکان فلج مغزی آشنا شوید

 

راهکار چیست؟

بی اختیاری می تواند بر کیفیت زندگی کودک تأثیر منفی بگذارد. نگرانی مداوم در مورد اینکه آیا کودک نیاز به استفاده از دستشویی دارد و یا در صورت ایجاد مشکل چه کاری باید انجام داد، می تواند فشار سنگینی را ایجاد کند. خوشبختانه، روش های مختلفی برای مدیریت و کنترل بی اختیاری و به حداقل رساندن تعداد مشکلات مربوط به روده و یا مثانه وجود دارد.


مدیریت بی اختیاری در کودکان فلج مغزی می تواند شامل موارد زیر باشد:

* شرطی کردن مثانه و روده:
شرطی کردن مثانه و روده و یا داشتن یک برنامه مدیریتی برای کنترل روده و مثانه شامل پایبندی به برنامه ای است که در آن به طور مداوم روده یا مثانه کودک را در زمان مشخصی در طی روز تخلیه کنید.
می توانید مقاطع زمانی خاصی را برای تخلیه مثانه اختصاص دهید و به عنوان مثال هر یک ساعت یکبار کودک خود را به دستشویی ببرید و از او بخواهید که مثانه خود را تخلیه کند. حتی در صورت عدم موفقیت در تخلیه مثانه، شما در یک ساعت بعدی مجدداً این کار را تکرار کنید و به مرور زمان خواهید دید که برای کودک در ساعات تعریف شده حس تخلیه مثانه ایجاد می شود.
داشتن چنین برنامه ای به ایجاد ثبات در برنامه کنترل ادرار کودک کمک می کند، اما به طور کلی باید از مصرف مایعات و رژیم غذایی کودک در طول روز آگاه باشید. 
در صورت نیاز، استفاده از شیاف یا تنقیه نیز ممکن است به عنوان بخشی از برنامه مدیریت روده استفاده شود.

* استفاده از پوشک:
هر چند که استفاده از پوشک روش ایده آلی نبوده و می تواند برای کودک ناخوشایند باشد، ولی برخی از اوقات می تواند بسیار کمک کننده باشد. به خصوص اگر سن کودک شما پایین بوده و به تازگی برنامه شرطی شدن را برای او شروع کرده باشید و یا اگر کودک داروهای جدیدی را برای بی اختیاری مصرف می کند، استفاده از پوشک یا پوشک شورتی ممکن است ایده خوبی برای جلوگیری از بی اختیاری و مشکلات مرتبط با آن باشد.

* استفاده از دارو:
برای درمان بی اختیاری ادرار، بسیاری از پزشکان داروهای آنتی کولینرژیک را تجویز می کنند تا عضلات مثانه ریلکس شود. برای کنترل و  مدیریت بی اختیاری روده معمولاً داروها شامل استفاده از  مواد حجم دهنده
‏(bulking agents)، شیاف ها یا تنقیه می شود.

* استفاده از سوند:
سوند لوله باریکی است که ادرار را از مثانه تخلیه می‌کند. دو روش برای سوند گذاری وجود دارد:
روش اول که سوند گذاری متناوب نامیده می‌شود شامل قرار دادن لوله سوند در هر ۴ الی ۶ ساعت می باشد. این نوع سوند گذاری خطر عوارضی مانند عفونت، نشت و اسپاسم مثانه را محدود
می کند.
روش دیگر سوندگذاری ثابت (ساکن) نام دارد و نیاز به داشتن سوند در هر زمان است. این روش ممکن است برای کودکانی مناسب و ایده آل باشد که نیاز به پایبندی به برنامه شرطی کردن مثانه نداشته و نمی خواهید نگران نوشیدن میزان مایعات آنها نیز باشید.

* تزریق بوتاکس:
بوتاکس می تواند با مسدود کردن سیگنال های عصبی که باعث انقباض می شوند، عضلات مثانه را شل کند. در نظر داشته باشید که اثرات بوتاکس موقتی بوده و به طور کلی ۳ تا ۶ ماه دوام دارد.

* عمل جراحی برای بزرگ کردن مثانه:
همانطور که از نام این عمل جراحی پیداست، جراحی بزرگ کردن مثانه، اندازه مثانه را بزرگ می کند تا بتواند ادرار بیشتری را در خود نگه دارد. این کار باعث افزایش زمان رفتن به دستشویی و کاهش تعداد مشکلات مربوط به مثانه می شود.

* تمرینات پلویک فلور یا تمرینات تقویت عضلات کف لگن:
این گونه تمرینات که اغلب توسط متخصصین فیزیوتراپی ارائه می شوند، شامل تقویت مجدد عضلات کف لگن برای کاهش احتمال بی اختیاری می باشد. علاوه بر تمرینات تقویت عضلات کف لگن (مانند کگل)، آموزش بیوفیدبک و تکنیک های دستی را نیز شامل می شود.

 

آشنایی با مشکلات بی اختیاری در کودکان فلج مغزی:

نداشتن کنترل و مدیریت روده و مثانه در کودکان خردسال طبیعی است، ولی با افزایش سن کودکان این گونه مشکلات می توانند مشکل ساز شود.


علائم و مشکلات همراه با فلج مغزی مانند اختلالات حرکتی، مشکلات و ناتوانی های ذهنی و مشکلات ارتباطی و گفتاری نیز می توانند در ایجاد بی اختیاری در این کودکان نقش داشته باشند.

در نهایت اکثر کودکان سی پی یاد می گیرند که چگونه حرکات روده و مثانه خود را کنترل و مدیریت کنند؛ ولی ممکن است بدست آوردن این توانایی کمی بیشتر از سایر کودکان طول بکشد، که کاملاً طبیعی است!

امیدواریم این مطلب به شما کمک کند تا آگاه شوید که فلج مغزی چگونه می تواند بر بی اختیاری تأثیر بگذارد و برای مدیریت و کنترل آن چه کارهایی می توانید انجام دهید

 

ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز جامع توانبخشی ایران

 

از مقاله زیر هم دیدن فرمایید:

آموزش دستشویی رفتن در کودکان فلج مغزی