علل زایمان زودرس:

اگرچه علت آن دقیقا مشخص نیست ولی عوامل زیر نقش اساسی دارند:

ü      عفونتهای واژینال به خصوص باكتریال: مواد ترشح شده از باكتریها باعث پاره شدن كیسه آب می شود و گاهی ورود باكتری به مایع آمنیوتیك باعث زایمان زودرس می شود.

ü      ناهنجاریهای رحم

ü      مشكلات جفت مانند جفت سر راهی و كندگی جفت

ü      برخی بیماریها مانند: دیابت, ژنژویت (عفونت لثه شدید), لوپوس, آسم شدید, هپاتیت, بیماریهای روده, عفونت كلیوی, عفونت ریوی, ضربه به شكم, جراحی شكم مانند آپاندیس در بارداری.

در صورتیکه کودک شما در اثر زایمان زودرس دچا کندی مراحل رشدی میباشد با متخصصین کاردرمانی و گفتارمانی موسسه ایران همراه شوید 66596151

تعدادی از عوامل زایمان زودرس (در مادران):

ü      سن كمتر از 18 یا بیشتر از 35 سال.

ü      قد كوتاه

ü      سابقه قبلی از زایمان زودرس

ü      حاملگی دوقلو یا چندقلو

ü      وزن كم قبل از حاملگی

ü      مصرف سیگار, الكل, كوكائین در حاملگی

ü      خونریزی واژینال بیش از یك دوره سه ماهه

ü      فاكتورهای ژنتیكی

ü      كار سخت و طولانی مدت

ü      استرس: برخی مطالعات نشان داده كه استرس زیاد باعث تولید هورمونهایی می شود كه انقباضات رحم را بیشتر كرده و منجر به زایمان زودرس می شود.

علائم زایمان زودرس:

ü      انقباضات منظم رحمی (4 بار یا بیشتر در ساعت). گاهی این انقباضات بدون درد می باشد و فقط سفتی و فشردگی در عضلات رحم ایجاد می شود.

ü      دردهای شكمی مانند دردهای دوران پریود.

ü      افزایش و یا تغییر واضح در ترشحات واژینال و یا خونریزی واژینال.

ü      پارگی كیسه آب و دفع مایع روشن از واژن.

ü      درد و فشار در قسمت انتهایی كمر: كمر درد شایع ترین مشكل دوران بارداری است زیرا مادر در حال افزایش وزن است. كمردردهای شدید در ماههای آخر می تواند علامتی برای زایمان زودرس باشد.

ü      احساس اینكه جنین در حال فشار به سمت پائین است.

ü      تورم ناگهانی و شدید در پا, دست و صورت.

ü      تغییر واضح در حركت جنین.

ü      تب, لرز, استفراغ و سردرد شدید.

ü      درد معده: گاهی درد معده كه به هیچ وجه برطرف نمی شود و گاهی همراه با اسهال می باشد.

روشهای تشخیص زایمان زودرس:

دو روش تشخیص برای كسانی كه در معرض خطر بیشتری از نظر زایمان زودرس هستند وجود دارد:

1-     مهاینه و اندازه گیری طول دهانه رحم توسط پزشك.

2-     اندازه گیری پروتئین فیبرونكتین در ترشحات رحم و واژن. (پروتئین فیبرونكتین پروتئینی است كه توسط غشای جنین ترشح می شود.)

عوارض زایمان زودرس در نوزادان:

طبق مطالعات جدید مشخص شده كودكانی كه یك تا سه هفته زودتر از موعد به دنیا می آیند, در هفته اول تولد, شش برابر و در سال اول تولد سه برابر بیشتر از نوزادانی كه در زمان مقرر به دنیا می آیند در معرض خطر مرگ قرار می گیرند. طرفنظر از میزان مرگ و میر, این گروه از نوزادان نسبت به بقیه آسیب پذیرترند.

زمان تولد نوزاد طبیعی, هفته 37 بارداری به بعد است. نوزادان زودرس كه در هفته 34 تا 36 بارداری متولد می شوند, 71% نوزادان را شامل می شوند. در مطالعات زیادی مشخص شده است كه این كودكان بیش از بقیه در معرض مشكلات تنفسی و تغذیه ای قرار می گیرند, در تنظیم دمای بدن خود با مشكلات بیشتری مواجه هستند و احتمال ابتلا به زردی هم در آنها بیستر است, همچنین این كودكان در فرآیند رشد مغز نیز با مشكلاتی مواجه می شوند.

مادران در معرض خطر زایمان زودرس:

در مواردی به دلیل ناهنجاریهای رحمی, مادر قدرت نگهداری جنین را تا زمان معمول ندارد. در حال حاضر نیر با توجه به روشهای باروری مصنوعی به دلال مختلف, مادران قدرت كمتری در نگهداری جنین تا پایان 9 ماه دارند در نتیجه شیوع نارسی نوزاد بالا می رود.

پرستاران شیفت شب علاوه بر اینكه از نظر جسمی و روحی دچار ضربه می شوند, متأسفانه نسبت به سایر زنان شاغل, بیشتر در معرض خطر بروز زایمانهای زودرس و سقط جنین هستند. عواملی همچون شب كاریی, استرس شغلی و تماس با داروها, علاوه بر تأثیرات منفی بر جنین, احتمال زایمان زود هنگام را در پرستاران افزایش می دهد.

به تازگی با بررسی حدود 1800 زن باردار مشخص شد, خطر زایمان پیش از موعد در افرادی كه نگرانی آنها درباره بارداریشان زیاد است, تا سه برابر افزایش می یابد. از علل دیگر, ابتلای مادر به افسردگی است. مادران باردار افسرده, بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس قرار دارند. هورمون استرس در مادران افسرده به طور قابل توجهی بیشتر است كه منجر به زایمان زودرس می شود. به طور متوسط مادران مبتلا به افسردگی دو روز زودتر از معمول زایمان می كنند, اما مادرانی كه دچار افسردگی شدید هستند, زیر 37 هفته زایمان می كنند.

 

عفونتهای دهان و دندان در زنان, احتمال زایمان زودرس را تا 7 برابر بیشتر می كند كه تحقیقات نشان داده است انتقال سریع عفونتهای دهان و دندان به جنین باعث زایمان زودرس می شود. قرار گرفتن زنان غیر سیگاری در معرض دود دخانیات و به ویژه دود سیگار در دوران حاملگی, باعث كاهش وزن نوزاد و زایمان زودرس می شود. همچنین مواجهه با دود دخانیات در دوران حاملگی می تواند باعث تأخیر در رشد دورن رحمی و سقط ناگهانی جنین می شود.

زایمان زودرس در حاملگی اول احتمال آن را در حاملگی‌های بعدی دو برابر می كند و زایمان زودرس در 2 حاملگی اول شانس آن را درحاملگی سوم 3 برابر می كند. برعكس, ختم موفق بارداری احتمال زایمان زودرس, در بارداریهای بعدی را كاهش می دهد. تنها 16% تولدهای زود هنگام در كسانی رخ می دهد كه سابقه این حالت را داشته اند؛ درحالیكه یكی از ثابت‌ترین و پذیرفته شده ترین عوامل خطر می باشد. نقش سقط جنین به عنوان عامل خطر چندان مشخص نیست.

وجود باكتری در ادرار بدون علامت, خطر زایمان زودرس را 2 برابر می كند. اگر كسی عفونت كلیوی درمان نشده داشته باشد 30% خطر زایمان زودرس و عفونت ریه 25% خطر زایمان زودرس را بالا می برد. مالاریا و تب تیفوئید هم با 50% افزایش زایمان زودرس همراه هستند.

پارگی زودرس پرده های پوشاننده جنین نیز احتمال زایمان زودرس را زیاد می كند. اندازه رحم عاملی تعیین كننده در شروع زایمان و زمان آن است. رحم می تواند به دلیل حاملگی چند قلویی یا افزایش مایع آمنیوتیك حجیم شود. حاملگی دوقلو در50% موارد با زایمان زودرس همراه است.

راههای مقابله و پیشگیری از زایمان زودرس :

با كنترل بیماریهای مادر و كنترل تغذیه و تأمین شرایط مناسب برای حاملگی می توان از تولد نوزاد نارس جلوگیری كرد, اما بعد از تولد نیز می توان نوزادان نارس را با بهترین كیفیت نگهداری كرد و در نتیجه از مرگ و میر آنها جلوگیری كرد.

برای كاهش خطر زایمان نوزاد نارس نیز باید مواردی را رعایت كرد, مثلا در مورد مادران افسرده و مضطرب, اگر پزشك متخصص با این افرا گفتگو كند می تواند ترس و اضطراب آنها را به حداقل برساند. حمایت و نقش پدر نیز در كاهش این اضطراب ها و نگرانیها بسیار تأثیر گذار است.

برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت بارداری, كنترل دقیق موارد این بیماری و پرهیز از تصمیم‌گیری شتاب زده برای ختم بارداری ضروری است.

برای درمان عفونتهای دهان و دندان, به دلیل وجود حساسیتهای ویژه در سه ماهه اول بارداری و عدم امكان عكسبرداری و بی‌‌حسی, همچنین عدم امكان بی حسی در ماههای بعدی, بهتر است زنان قبل از باردار شدن, توجه بیشتری به بهداشت دهان و دندان خود داشته باشند. و هرگونه درمانی را كه لازم است, انجام دهند.

زنان در معرض خطر باید تحریك جنسی را كاهش دهند. از كار سنگین پرهیز كنند و زمان استراحت خود را افزایش دهند. هر یك تا 2 هفته ویزیت و بررسی های معمول باید انجام شود. این بررسیها شامل وزن, فشار خون, مقدار گلوكز و آلبومین ادرار و ارتفاع رحم و همینطور میزان ضربان قلب جنین می باشد. برای ارزیابی و تشخیص, وجود همزمان انقباضات منظم رحمی و تغییرات دهانه رحم در هفته 20 تا 37 ضروری است.

اگر جنین مرده باشد یا ناهنجاریهای ناسازگار با حیات داشته باشد یا مادر به مشكلات طبی مثل فشار خون بالای حاملگی مبتلا باشد و جنین قادر به زندگی باشد, آنگاه زایمان انجام شده و نوزاد به دنیا آورده می شود. اگر منعی برای ادامه حاملگی وجود نداشته باشد, تلاش برای توقف زایمان زودرس صورت می گیرد.

شما مادران حتما در مورد انجام زایمان فكر كرده اید. در مورد اینكه كدام روش زایمان مناسب تر است؟ كدامیك عوارض كمتری دارند؟ ما در اینجا به طور خلاصه در مورد مزایا و معایب زایمان طبیعی و سزارین صحبت می كنیم. سزارین روشی است كه نوزاد از طریق یك برش جراحی كه بر روی شكم و رحم مادر داده می شود, متولد می گردد و در موارد معدودی پزشك تصمیم می گیرد زایمان را به طریق سزارین انجام دهد. در این موارد سزارین جهت نجات جان مادر و نوزاد انجام می شود و باید خطرات آن را پذیرفت. اما در موارد غیر ضروری به عنوان یك عمل جراحی بزرگ خطراتی را برای مادر و نوزاد به همراه دارد. مشخص شده ست كه نوزادانی كه به دلیل انتخاب زمان نادرست سزارین به دنیا می آیند به میزان چشمگیری در معرض خطر ابتلا به RDS (سندروم دیسترس تنفسی) هستند.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی تنها 5 تا 15 درصد زایمانها باید به طریق سزارین انجام شوند در حالیكه طبق آمار رسمی در ایران حدود 25 تا 35 درصد زایمانها به صورت سزارین صورت می گیرند و براساس آمار غیر رسمی سزارین در ایران پنج برابر سایر نقاط جهان است. امروزه در برخی از بیمارستانهای ایران این آمار حتی 100% نیز گزارش شده است. برخی متخصصین علت افزایش گرایش زنان به انتخاب سزارین را فرار از درد زایمان می دانند اما عمل سزارین خود با درد فراوان همراه است و عواقب منفی متعددی نیز به همراه دارد.

دلایل افزایش میزان سزارین در ایران:

میزان بالای سزارین در ایران دلایل متعددی دارد كه به گفته برخی متخصصین بارزترین علت آن پیشرفت پزشكی و تكنولوژی می باشد كه در مواقع خطر برای مادر و جنین مفید واقع می شود. به طور كلی دو دسته عوامل مربوط به مادران و پزشكان در این مقوله دخیل هستند.

1-     عوامل مربوط به مادر: در رابطه با علل مرتبط با مادر برای انجام سزارین, ترس از درد زیاد و طاقت فرسای زایمان طبیعی یك عامل مهم و قابل مشاهده است, علاوه بر این موارد زیر قابل ذكر هستند:‌توصیه پزشك متخصص به انجام سزارین, باورهای غلط نسبت به سلامت جنین و مادر, پیروی از مد, بی احترامی و هتك حرمت كاركنان بخش زایمان بیمارستانها و زایشگاهها به مادران طی مراحل درد كشیدن و زایمان طبیعی. برخی مادران به دلیل كاهش فشار بر ری سر نوزاد روش سزارین را انتخاب می كنند در صورتی كه همین فشاری كه جنین تحمل می كند برای او می تواند مفید باشد چرا كه با حالت مكشی كه ایجاد می كند ریه های او را پاك می نماید, به همین علت است كه نوزادان با زایمان طبیعی مشكلات تنفسی كمتری نسبت به سزارینی ها دارند. از بابت فشار بر روی سر جنین نیز نباید نگران باشند چون استخوانهای سر جنین به نحوی هستند كه این فشار را به خوبی تحمل می كنند و هیچ عارضه ای برای نوزاد پیش نمی آورد, مگر در مواردی كه سر جنین نسبت به لگن مادر بزرگتر باشد كه در این مواقع سزارین برای مادر و جنین مفید و ضروری می باشد. از نظر پیشرفته بودن هم باید در نظر داشت در صورتی كه سزارین برای بیمار واجب نباشد اصلا انجام آن عاقلانه نیست. امروزه در آمریكا هیچ پزشكی نمی تواند بدون یك علت پزشكی قابل قبول اقدام به سزارین بیمار كند و چیزی به عنوان سزارین اختیاری كه ما در ایران داریم, وجود ندارد. یعنی اگر چنین كاری را انجام دهند از نظر قوانین پزشكی توبیخ می شوند.

2-     عوامل مربوط به پزشك: در رابطه با علل مرتبط با پزشك كه منجر به سزارین می شود موارد زیر قابل مشاهده بوده اند: تشخیص احتمالی خطر برای مادر و جنین, صرف وقت كمتر و درآمد بیشتر. تجربه شخصی دردناك زایمان طبیعی, ترس از برخوردهای قانونی در صورت بروز مخاطره برای مادر و جنین, عدم استفاده از وسایل استاندارد تشخیص زجر ؟, سابقه سزارین قبلی مادر و در نهایت تمایل و درخواست خود بیمار.

موارد مجاز كاربرد سزارین:

بسیاری از زنان می توانند به روش طبیعی زایمان كنند در حالیكه سزارین در موارد محدودی ضرورت پیدا می كند. به گفته رئیس اداره مادران وزارت بهداشت موارد زیر به عنوان موارد مطلق انجام سزارین ذكر شده است: قرار گیری عرضی یا بریچ (سر جنین بالا باشد و پاهایش داخل لگن مادر) جنین در صورتی كه شرایط زایمان طبیعی مهیا نباشد, جفت سر راهی و یا بیرون زدگی بند ناف, جدا شدگی بیش ار موعد جفت در حد وسیع (دكولمان), فشارخون بالای حاملگی, تومورهای بزرگ رحمی كه دهانه رحم را مسدود كرده باشند, زجرهای جنین حقیقی پس از اثبات توسط آزمایشهایی خاص, عدم تطابق سر جنین با لگن مادر, وجود تبخال فعال اندام تناسلی, پارگی رحم و در نهایت وجود برشهای جراحی قبلی بر روی بخش تحتانی رحم (غیر از برش عرضی قبلی جهت سزارین) كه در اینجا به برخی از این دلایل اشاره ای كوتاه می كنیم:

1-     عدم تطابق سر جنین با لگن مادر: اغلب اینگونه موارد در موقع دردهای زایمانی مشخص می شوند. به این ترتیب كه با وجود انقباضات زایمانی, پیشرفت زایمان خوب نیست و یا اینكه در معاینه داخلی متوجه این عدم تطابق می شوند. البته موارد تنگی یا اختلاف اندازه بسیار فاحش, قبل از دردها و در یك معاینه دقیق داخلی كه توسط پزشك در ماه آخر صورت می گیرد مشخص می شود.

2-     زجر جنین: به معنای تغییرات بارز در تعداد ضربان قلب جنین است كه نشان دهنده این موضوع می باشد كه میزان اكسیژن خون او كافی نیست و مواد زاید خونش بیش از اندازه است. در این صورت معمولا عمل سزارین به طور اورژانس انجام می شود.

3-     طرز قرار گرفتن غیر عادی جنین: وضعیت طبیعی قرار گرفتن جنین به صورت سر به پائین و داخل لگن مادر است. اگر مثلا جنین به صورت عرضی قرار گیرد امكان زایمان طبیعی وجود ندارد. در صورتی كه پاهای جنین داخل لگن مادر باشد (سر او بالا باشد) در برخی موارد امكان زایمان طبیعی وجود دارد ولی اغلب مواقع سزارین راه انتخابی است.

4-     مشكلات مربوط به جفت و بند ناف: اگر جدا شدن زودرس جفت صورت گیرد و یا جفت به جای اینكه در قسمت فوقانی رحم واقع شود, بر روی دهانه رحم قرار گیرد (جفت سر راهی), بهترین روش زایمان همان سزارین می باشد. ممكن است در حین یك دوره دردهای طبیعی, ناگهان بند ناف جنین به داخل مجرای زایمانی و جلوی سر جنین لیز بخورد. در چنین حالتی بند ناف بین سر جنین و لگن مادر تحت فشار قرار می گیرد و جریان خون و اكسیژن به جنین قطع می گردد. این موارد نیز از موارد سزارین اورژانس می باشد.

5-     سزارین قبلی: قبلا اعتقاد بر این بود كه اگر یك بار سزارین شد, باید همیشه سزارین شود. التبه در برخی بیماران این قانون هنوز حاكم است ولی امروزه اعتقاد بر این است كه اگر علت سزارین قبلی در این حاملی وجود ندارد (مثلا در حاملگی قبلی جنین به طور عرضی قرار داشته ولی در این حاملی جنین با سر قرار دارد) و بیمار در یك بیمارستان مجهر قرار دارد می تواند تحت نظر یك متخصص زنان و زایمان, زایمان طبیعی انجام دهد. البته خانمهایی كه قبلا سزارین شده اند و برش روی رحمشان به صورت طولی انجام شده نمی توانند زایمان طبیعی داشته باشند و فقط خانمهایی كه برش روی رحمشان عرضی بوده و مورد منعی برای زایمان طبیعی ندارند, می توانند این كار را انجام دهند.

6-      مداخلات پزشكی بیش از اندازه در دوره دردهای زایمانی: مصرف داروهای مسكن زودتر از موقع و یا داروهای محرك انقباضات بیش از حد مجاز می تواند پیشرفت زایمان را كند نماید و به علت زایمان طول كشیده سزارین انجام شود.

7-     جنینهای نارس یا دیررس: چون جنینهای نارس احتمالا تحمل فشار زایمان طبیعی را نخواهند داشت و جنین های دیررس به علت درشتی و اشكال در خون رسانی آنها نیز دچار مشكل در زایمان طبیعی می شوند.

8-     جنینهای داری مشكلات RH خون: جنینهایی هم كه مشكلات ناشی از RH خون دارند بهتر است با روش سزارین متولد شوند چون به اندازه كافی ؟ نشیند كه زایمان طبیعی را تحمل كنند.

9-     چندقلویی: گاهی زایمان دوقلوها به صورت طبیعی صورت می گیرد اما در اغلب موارد سزارین به عنوان بهترین راه انتخاب می شود. حاملگیهای بیش از دوقلویی حتما به صورت سزارین خاتمه می یابند.

10- سایر موارد: مانند عفونت هرپسی در ناحیه تناسلی (نوعی عارضه شبیه تبخال و بسیار مسری كه برای جنین خطرناك است), فشارخون بالا, تومورهای فیبروئیدی, دیابت, ایدز مادر و دوره دردهای زایمانی كه بسیار طول كشیده باشد از موارد دیگر سزارین می باشند. سابقه مرگ نوزاد, سابقه نازایی و شكم اول مسن (بیش از 35 سال) نیز قابل ذكر هستند.

عوارض سزارین چیست :

با وجود پیشرفتهای پزشكی و افزایش امنیت عمل جراحی, با این حال یك سزارین,‌خالی از خطر و عوارض نمی باشد. عوارض مربوط به مادر عبارتند از:

1-     روزهای بستری در سزارین برای بیمار بیشتر است و مدت زمانی كه فرد بتواند به روال عادی برگردد بیشتر است (تقریبا 5/2 برابر).

2-     احتمال خونریزی بعد از زایمان بیشتر است.

3-     دردهای لگنی و چسبندگی بیشتر است.

4-     احتمال نازایی بعد از سزارین وجود دارد.

5-     احتمال عفونت رحم بیشتر از یك زایمان طبیعی است (به علت باز شدن شكم و رحم).

6-      خطرات ناشی از بیهوشی و استفاده از دارهای بیهوشی را نیز باید مد نظر داشت (كاهش فعالیت روده ای, مشكلات تنفسی و برخی حساسیتها).

7-     احتمال ایجاد جفت سرراهی, جفتهای غیر طبیعی و حاملگی خارج رحمی در حاملگی های بعدی افزایش می یابد.

8-     احتمال لخته شدن خون در پاها و ایجاد آمبولی بعد از سزارین بیشتر است.

9-     مشكلات روانی مثل افسردگی, سرزنش خود, احساس گناه, احساس جدایی از دیگران, احساس شكست و ناامیدی, احساس ترس و نگرانی از حاملگی های بعدی و مهم تر از همه اینها نداشتن یك ارتباط عاطفی مناسب و زود هنگام با نوزادان از دیگر مشكلات مطرح هستند.

10- خطر جراحی های اضافی (مثل خارج كردن رحم یا جراحی های ترمیمی برای مثانه و ...).

* در رابطه با مرگ و میر مادر,‌مرگ مادر در سزارین 2 تا 4 برابر زایمان طبیعی و مرگ نوزادی 15 برابر افزایش پیدا می كند.

عوارض مربوط به جنین:

1-     عوارض داروهای بیهوشی بر روی جنین

2-     احتمال مشكلات تنفسی و زردی

3-     خطر تولد نوزاد زودرس (به دلیل انتخاب زمان نادرست برای زایمان)

4-     امكان تولد نوزاد با نمره سلامتی پائین (آپگار پائین)

* البته منظور این است كه احتمال بروز این مشكلات در نوزادان سزارینی بیشتر از زایمان طبیعی است نه اینكه حتما در هر نوزادی كه با روش سزارین به دنیا می آید این مشكلات نیز پیش آید.

مزایای زایمان طبیعی:

1-     خطرات زایمان و عوارض بیهوشی در زایمان طبیعی وجود ندارد.

2-     در زایمان طبیعی درصد ابتلا مادران به عفونت (به ویژه عفونت رحم) خیلی كمتر است.

3-     كاهش خونریزی (حجم خونی كه مادر از دست می دهد تقریبا نصف سزارین است.)

4-     به علت اینكه در حین زایمان طبیعی مادر كاملا هوشیار است در نتیجه در جریان روند زایمان قرار می گیرد و لذت زایمان را تجربه می كند.

5-     طول مدت بستری و بازگشت به كارهای روزمره بعد از زایمان طبیعی خیلی كمتر از سزارین است.

6-      مادرانی كه زایمان طبیعی داشته اند می توانند شیردهی زودرسی برای نوزادشان داشته باشند.

7-     درد در زایمان طبیعی, بعد از زایمان از بین می رود به طوری كه فاصله شروع زایمان تا پایان آن درد وجود دارد و بعد از زایمان درد بسیار كم است.

ترویج فرهنگ زایمان طبیعی و فراهم كردن امكانات و تجهیزات انجام زایمان بی درد و زایمان در آب, ایجاد محیطی آرام و تجهیز بخش زایمان بیمارستانها و در نهایت همسان سازی تعرفه, عوامل مؤثر در كاهش میزان سزارین های غیر ضروری هستند.