بهنوش خرم‌روز: پژوهشگران موفق شدند با وارد کردن یک ژن درمانی به سلول‌های بنیادی که درنهایت به سلول‌های خونی تبدیل می‌شدند، جلوی یک بیماری مهلک مغزی را بگیرند. این ژن با تغییر ویروسی گرفته‌شده از آچ.آی.وی تهیه شده است، روشی که پژوهشگران بیش از ده سال است استفاده می‌کنند ولی تاکنون در مورد انسان‌ها موثر نبوده است.

 

به گزارش نیچر،‌ پاتریک اوبورگ، ‌عصب‌شناس آژانس بزرگ تحقیقات زیست‌پزشکی فرانسه (INSERM) و بیمارستان سنت‌وینسنت دوپول در پاریس به همراه همکارانش، روشی برای درمان بیماری نقص گلبول‌های سفید غدد فوق کلیه وابسته به کروموزوم ایکس (ALD) (نوعی بیماری عصبی که در مردان نوجوان بروز می‌کند) پیدا کرده‌اند. این بیماری باعث تخریب غلاف میلین می‌شود، همان ساختاری که برای عملکرد سلول‌های مغزی حیاتی است‌. علت این بیماری جهش‌هایی در به رمز در آوردن ژن پروتئینALD است که نقش مهمی در شکل‌گیری غلاف میلین و سلول‌های میکروگلیا (سلول‌های ایمنی موجود در مغز) دارد. این جهش‌ها باعث نقص پروتئین ALD و در نتیجه فقدان غلاف میلین می‌گردد. این بیماری از سن 6 تا 8 سالگی شروع به تاثیرگذاری روی عملکرد شناختی پسران بیمار می‌کند و اغلب آنان قبل از رسیدن به نوجوانی می‌میرند.

 

اوبورگ و همکارانش، سلول‌های بنیادی سازنده خون را در دو پسر جوان مبتلا به این بیماری از بین بردند و به جای آن سلول‌هایی با ویروس تغییریافته اچ‌.آی.وی حاوی ژن جهش‌نیافته پروتئینALD تزریق کردند. این بیماران تحت شیمی‌درمانی نیز قرار داشتند تا با از بین بردن مغز استخوان، ‌مانع از ساختن سلول‌های بنیادی بیشتر شوند و در عوض به آن‌ها سلول‌های ترمیم‌شده خودشان که دارای ژن طبیعی بودند، تزریق می‌شد.

 

تصویربرداری‌های مغزی و تست‌های شناختی نشان دادند که بعد از 14 الی 16 ماه، رشد بیماری متوقف شده و این وضعیت پس از 12 ماه بعد هم ثبات داشت. هیچ کدام از بیماران، نشانه‌ای از سرطان نیز نشان ندادند که در غیر این‌صورت، می‌توانست نتیجه‌ای غم‌انگیز برای درمان با ژن تغییریافته باشد. نتایج این مطالعه در نشریه ساینس به چاپ رسیده است.

 

اوبورگ می‌گوید:‌ »این اولین باری است که یک بیماری مغزی واقعا شدید از طریق ژن‌درمانی با موفقیت درمان شده است. امید من این است که این مطالعه باعث پیشرفت حوزه ژن‌درمانی شود. بسیاری از مطالعاتی که با استفاده از ویروس‌ها انجام می‌شدند،‌ به این دلیل که ناموفق به نظر می‌رسی،‌ متوقف شد؛ ‌اما حالا‌ بعد از این مطالعه،‌ دیگران هم می‌توانند از این نوع ویروس برای درمان بیماری‌های دیگری استفاده کنند».

 

شکست سازگاری

در حال حاضر تنها راه موثر درمانALD پیوند مغز استخوان است که در این روش، سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیمار با سلول‌های فرد اهداکننده سالم جایگزین می‌شوند. با این روش تمامی سلول‌های خونی، ‌از جمله سلول‌های ایمنی مانند میکروگلیا که در این بیماری تغییر می‌کند، بالا می‌روند. اما پیوند تنها زمانی امکان‌پذیر است که یک فرد اهداکننده سازگار با بیمار وجود داشته باشد و اگر چنین اهداکننده‌ای پیدا هم بشود، باز میزان مرگ و میر در افراد بیماری که پیوند دریافت گرفته‌اند بسیار بالاست. ‌

 

اما اوبورگ و گروهش می‌خواهند با استفاده از ژن‌درمانی،‌ درمان این بیماری را از طریق اصلاح سلول‌های بنیادی خون‌ساز خود بیمار ‌ارتقا دهند. مدت‌هاست که از ویروس‌ها برای انتقال مواد ژنتیکی به سلول‌ها استفاده می‌شود، چون در حقیقت کار آن‌ها همین است. اما اغلب ویروس‌ها تنها زمانی می‌توانند ژن خود را به سلول میزبان منتقل کنند که آن سلول به طور طبیعی در حال تقسیم شدن باشد و این مسئله استفاده از این روش را برای سلول‌هایی مثل سلول‌های بنیادی که بسیار کند تقسیم می‌شوند،‌ با مشکل مواجه می‌کند. ولی حامل‌های ژن‌درمانی که از لنتی‌ویروس‌هایی مانند ویروس اچ.آی.وی گرفته می‌شوند،‌ استثنا هستند: آن‌ها می‌توانند ژن‌های خود را درون هر سلولی جای دهند و مهم نیست که آن سلول از نظر تقسیم شدن در چه شرایطی قرار دارد.

 

با این حال،‌ یکی از نگرانی‌های مهم در استفاده از ویروس‌ها،‌ مسئله امن بودن این روش است. ویروس‌ها می‌توانند ژن‌های خود را در بخش‌هایی غیرقابل پیش‌بینی از ژنوم سلول میزبان جای دهند و موجب سرطان‌های ناشی از ژن شوند. برای حل این مشکل،‌ اوبورگ و گروهش از لنتی‌ویروس اصلاح‌شده‌ای استفاده کردند که قابلیت فعال‌سازی ژن‌های مجاور را ندارد.

 

پیروزی حامل

بعد از این مراحل،‌ اوبورگ و همکارانش با بررسی سلول‌های خونی بیمار، متوجه شدند که 15 درصد آن‌ها ژن جهش‌نیافته دریافت کرده‌اند. آن‌ها با جستجوی محل قرارگیری ژن‌های واردشده به سلول میزبان،‌ امن بودن این روش را بررسی کردند. از آن‌جا که سلول‌های سرطانی خیلی سریع تقسیم می‌شوند، ‌اگر جاسازی باعث سرطان می‌شد،‌ با توجه به تعداد فراوانش قابل تشخیص بود؛ اما محل قرارگیری ژن‌های وارد شده به سلول، گوناگون بود و همچنان هم باقی مانده بود؛‌ بنابراین هیچ ژنی موجب سرطانی فعال نشده بود.

 

اوبورگ در مورد احتمال سرطان در این بیماران می‌گوید: «در ژن‌درمانی،‌ لوسمی بدترین حالت است. اما الان سه سال می‌گذرد و ما هیچ تاثیر بیولوژیکی ندیده‌ایم. هرچند هنوز به پیگیری بیشتری نیاز است، اما حالا تقریبا مطمئن هستیم».

 

مارک کی،‌ مدیر برنامه ژن‌درمانی انسانی در دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد واقع در کالیفرنیا درباره این مطالعه می‌گوید: «این یک پیشرفت فوق‌العاده است. اگر نگاهی کلی به حامل‌هایی بیاندازید که در ژن‌درمانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند،‌ می‌بینید که ما راه درازی را طی کرده‌ایم. این اولین باری است که استفاده از لنتی‌ویروس‌ها موفقیت‌آمیز بوده و باعث می‌شود که من به حرکت‌های بعدی در آینده بسیار امیدوار باشم»

منبع:www.khabaronline.ir/news-23984.aspx

استخراج:فرهنگ محمدخانیکارشناس کاردرمانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

آخرین بروزرسانی ( شنبه, 27 فروردین 1390 ساعت 14:24 )