دست یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین اعضای بدن است که به ما کمک می‌کند که محیط اطراف را دستکاری و کنترل کنیم. در مراحل رشدی هم به این نکته توجه ویژه‌ای می‌شود چرا که رشد مهارت‌های دست به شناخت کودک از خود و محیط کمک کرده و باعث می‌شود که body image، درک فضایی و همچنین توانایی‌های درکی حرکتی کودک بهبود پیدا کند.

از طرفی دیگر بدون کمک گرفتن از دست‌ها نمی‌توانیم فعالیت‌های روزمره زندگی خود را انجام دهیم و از این نظر به دیگران وابسته خواهیم بود. از طرف دیگر تاندون‌ها هستند که عضلات را به استخوان متصل کرده و انجام فعالیت‌ها را برای ما امکان پذیر می‌کنند. در این نوشته کلینیک توانبخشی ایران به بررسی جراحی تاندون دست و کاردرمانی پس از جراحی تاندون دست خواهیم پرداخت.

 

تاندون چیست؟

عضلات ما با انقباض خود مفاصل ما را خم  و راست می‌کنند. خم و راست شدن مفاصل باعث می‌شود که ما بتوانیم فعالیت‌های مختلف را انجام دهیم. برای نمونه در راه رفتن لازم است که ابتدا زانوی خود را خم کنیم که این کار به کمک عضلات پشت ران انجام می‌شود. سپس لازم است که زانوی خود را راست کنیم که این عمل هم به کمک عضلات جلوی ران صورت می‌گیرد. اما عضلات دارای ساختاری رشته ای هستند و نمی‌توان همه آن ها را به صورت پراکنده به یک استخوان متصل کرد چرا که در این صورت قدرت و کاررایی خود را از دست خواهند داد. به همین دلیل در انتهای هر عضله یک تاندون وجود دارد که رشته‌های عضله را به صورت متمرکز به استخوان متصل خواهد کرد. تاندون مانند اهرم عمل کرده و کمک خواهد کرد که با انرژی کمتر عضلات منقبض شده و در نتیجه مفصل خم یا راست شود. 

مهم‌ترین تاندون‌های دست کدامند؟

قبل از هر چیزی لازم است بیان کنیم که درست در مفهوم علمی آن با آنچه که عموم مردم دست می‌دانند کمی متفاوت است. از نظر علمی دست به اجزای تشکیل دهنده اندام فوقانی از مچ به پایین اطلاق می‌شود. اما عموم مردم از شانه به پایین را دست می‌‌دانند که در اصطلاح علمی به آن اندام فوقانی گفته می‌شود. منظور ما از کاردرمانی پس از جراحی تاندون دست بررسی تاندون عضلاتی است که در سه دسته بندی حرکات دست را کنترل می‌کنند:

1- عضلات خم کننده دست

عضلات خم کننده (flexor) از آرنج شروع شده و به بندهای انگشتان متصل می‌شوند. بنابراین به راحتی می‌توانند مچ و انگشتان دست شما را خم کنند. به همین دلیل است که برای باز کردن انگشتان مچ شده یک نفر کافی است مچ او را خم کنید و سپس به راحتی انگشتان باز خواهند شد. 

2- عضلات باز کننده دست

کار عضلات باز کننده (extensor) بر خلاف عضلات خم کننده است و مچ و انگشتان را به عقب می‌کشد. این کار باعث می‌شود که مچ و انگشتان به عقب کشیده شود. 

3- عضلات داخل دست

عضلات داخل دست (Intrinsic) تعداد زیادی از عضلات را شامل می‌شود که عملکردهای زیادی را مدیریت می‌کنند. دور کردن انگشتان از هم، نزدیک کردن آن‌ها و همچنین حرکات ریز دست همگی محصول عملکرد این عضلات است. 

هر کدام از این دسته عضلات دچار اشکال شود، عوارض ناخوشایندی برای فرد به وجود خواهد آمد. 

مطلب مشابه: التهاب تاندون شانه و روند درمان آن

دلیل پارگی تاندون دست

برخی از تاندون‌ها سطحی هستند و به راحتی قابل دسترسی هستند برای نمونه انگشتان خود را مشت کرده و دست دیگر خود را کمی بالاتر از مچ قرار داده و مچ خود را خم و راست کنید، در این حالت تاندون عضلات فلکسور به راحتی قابل 

عوارض پارگی تاندون دست به راحتی قابل لمس هستند. برخی دیگر از تاندون‌ها در لایه‌های عمقی‌تری قرار دارند و به راحتی دچار آسیب نمی‌شوند. در هر حال دلایل زیر می‌توانند پارگی تاندون را به دنبال داشته باشند:

1- ضربه مستقیم: ضربه مستقیم اگر شدید باشد می‌تواند پارگی تاندون را به دنبال داشته باشد. ضربه ممکن است ناشی از برخورد جسم تیز مانند شیشه یا چاقو باشد. همچنین ضربات سنگین مانند تصادفات یا ورزش‌هایی مانند والیبال و بسکتبال که با دست انجام می‌شوند، ممکن است این عارضه را موجب شوند. 

2- افزایش سن:  با افزایش سن میزان گردش خون کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه خون کمتری به تاندون‌ها خواهد رسید. این فرایند باعث خواهد شد که تاندون‌ها مقاومت خود را از دست بدهند و با کمترین فشار پاره خواهند شد. 

3- بلند کردن وزن زیاد: در حالتی که عضله در حداکثر کشش خود قرار دارد در صورت وارد کردن فشار بیشتر ممکن است تاندون عضله پاره شود. این حالت در افراد پیر بیشتر رشد خواهد داشت. همچنین در باشگاه‌های بدن سازی امکان این خطر دور از ذهن نیست. 

4- برخی از بیماری‌ها: برخی از بیماری‌های مربوط به عضله و استخوان در صورتی که درمان نشوند ممکن است پارگی تاندون را به دنبال داشته باشد. برای نمونه بیماری آرتریت روماتوئید ممکن است چنین عارضه‌ای را به دنبال داشته باشد. 

5- برخی از داروها: داروها به عنوان راهی برای درمان بیماری‌ها به کار گرفته می‌شوند اما برخی از آن‌ها دارای عوارض جبران ناپذیری هستند. در این مورد خاص تزریق استروئید به تاندون که برای درمان تاندونیت کاربرد دارد یا برخی از آنتی بیوتیک‌ها ممکن است سبب این مشکل شوند. 

عمل جراحی ترمیم پارگی تاندون دست

در صورتی که پارگی تاندون دست به صورت کامل رخ نداده باشد ممکن است به عمل جراحی نیاز نداشته باشد و با استراحت این مشکل برطرف شود.. اما در صورتی که پارگی به صورت کامل باشد، لازم است که عمل جراحی ترمیمی صورت بگیرد. در نظر داشته باشید از آن‌جایی که تاندون‌های فلکسور در کنار هم قرار دارند و تاندون‌های اکستنسوری هم به هم نزدیک هستند، معمولا چند تاندون به صورت همزمان دچار آسیب خواهند شد. جراحی تاندون شامل ایجاد یک برش در دست فرد برای وصل کردن انتهای تاندون پاره شده می‌باشد. تاندون‌های اکستانسوری به راحتی متصل می‌شوند بنابراین جراحی آن‌ها نسبتاً ساده‌تراست. با توجه به نوع آسیب ممکن است تاندون‌های اکستانسوری در بخش اورژانس با استفاده از بی حسی موضعی جراحی شوند، اما جراحی تاندون‌های فلکسوری پیچیده‌تر است زیرا در بسیاری از موارد تاندون در نزدیکی اعصاب قرار می‌گیرد. جراحی تاندون فلکسور باید توسط یک جراح ارتوپدی که در جراحی دست تخصص دارد تحت بیهوشی عمومی انجام شود. از طرفی دیگر عضلات Intrinsic که در داخل دست قرار دارند معمولا تاندونهای کوتاه و نازکی دارند که باعث می‌شود عمل جراحی ترمیم آن‌ها سخت‌تر و حساس‌تر باشد. در نظر داشته باشید که همه این موارد به میزان پارگی و همچنین تعداد تاندون‌های درگیر بستگی دارد. 

تیم کاردرمانی دست کلینک توانبخشی ایران آمادگی خود را جهت ارائه خدمات توانبخشی پس از جراحی پارگی تاندون دست به شما همشهریان گرامی اعلام می‌دارد. جهت دریافت نوبت و هماهنگی‌های لازمه با شماره تلفن زیر تماس حاصل فرمایید:

02188242410

 

عوارض بعد از عمل تاندون دست

عمل جراحی همواره با عوارض همراه است اما عوارض ایجاد شده نسبت به حالتی که عمل انجام نشود بسیار کمتر هستند. جراحی تاندون دست هم از این قاعده مستثنی نیست. مهم‌ترین عوارض بعد از این جراحی به صورت زیر هستند:

1- عفونت و ورم دست بعد از عمل تاندون

در هر عمل جراحی امکان عفونت و عود بیماری وجود دارد. در صورتی که بخیه‌های فرد مشکل داشته باشد یا فرد در مصرف داروهای تجویز شده سهل‌انگاری به خرج بدهد یا در محیط نامناسب قرار بگیرد، این امکان وجود دارد که به عفونت دچار شود. تجمع عفونت ممکن است به ورم دست بعد از عمل جراحی منتهی شود. برای جلوگیری از این حالت معمولا آنتی‌بیوتیک‌هایی تجویز می‌شود که لازم است فرد آن ها را به موقع استفاده کند. 

2- چسبندگی

چسبندگی تاندون یک اصطلاح پزشکی است که به این معنا است که تاندون ها به بافت نرم اطراف خود چسبیده‌اند و عملکرد خود را از دست داده‌اند. در صورتی که چسبندگی کم باشد به کمک کاردرمانی بعد از جراحی تاندون دست می‌توان آن را رفع کرد. اما اگر میزان آن باشد لازم است دوباره تحت عمل جراحی قرار بگیرد. 

3- کاهش دامنه حرکتی و قدرت عضلات

بعد از جراحی ترمیم تاندون دست کاهش دامنه حرکتی و قدرت عضلات اجتناب ناپذیر است. به این صورت که فرد نمی‌تواند دستش را خم یا باز کند به همین دلیل در انجام فعالیت‌های خود دچار مشکل خواهد شد. 

مدت زمان درمان پارگی تاندون دست

بهبود فرد در این شرایط بستگی به میزان آسیب به تاندون دارد و در اکثر موارد فرد ممکن است در همان روز به خانه بازگردد،  یا بعد از بیهوشی احتیاج به مراقبت پس از جراحی داشته باشد. اگر فردی بیهوشی عمومی داشته باشد بعد از جراحی وارد اتاق ریکاوری خواهد شد و بعد از آن برای نفس کشیدن بهتر احتیاج به ماسک اکسیژن دارد. اگر فرد یک بیهوشی موضعی داشته باشد می تواند زودتر به بخش بازگردد اما دست فرد برای چند ساعت بی حس خواهد بود. پس از جراحی دست فرد احتمال کبودی و تورم خواهد داشت و بعد از بیهوشی دردناک خواهد بود و فرد تا دو هفته باید از داروهای مسکن استفاده کند.  فرد می‌تواند پس از ۶ هفته رانندگی کند و بعد از ۸ هفته فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اجسام سبک و بعد از ۱۲ تا دوازده هفته فعالیت‌های ورزشی را ادامه دهد. جراحی یک تاندون فلکسور ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. جراحی برای جراحات شدید می‌تواند خیلی طولانی‌تر باشد. در حالت کلی می‌توان گفت مدت زمان درمان پارگی تاندون دست به میزان آسیب، نحوه جراحی و میزان مهارت جراح، تعداد تاندون‌های درگیر، ضایعات همراه مانند آسیب به اعصاب محیطی و توانبخشی وابسته است. در این مرحله است که توانبخشی و مخصوصا کاردرمانی پس از جراحی تاندون می‌تواند برای فرد مفید واقع شود. 

کاردرمانی پس از جراحی تاندون دست

قبل از اینکه بیمارستان را ترک کنید یک متخصص دست برای شما از یک اسپلینت محافظ تجویز می‌کند. این اسپلینت یا آتل برای جلوگیری از انقباض‌های عضلانی در ناحیه جراحی است. توصیه می‌شود که هر روز برای حداقل ۴ هفته و سپس در طول شب برای دو هفته از اسپلینت استفاده شود.  در همین زمان لازم است فرآیند توانبخشی و کاردرمانی را دنبال کنید. کاردرمانی پس از جراحی تاندون اهداف زیر را دنبال می‌کند:

1- جلوگیری از ضعف و آتروفی عضلات

در صورت جراحی تاندون‌های دست، فرد برای مدتی مجاز به حرکت دادن دست خود نمی‌باشد. به همین دلیل به مرور زمان عضلات ضعیف شده و در موارد شدید بافت آن تحلیل می‌رود. جهت جلوگیری از چنین فرآیندی لازم است که تمرینات کاردرمانی به سرعت آغاز شود. 

2- به دست آوردن دامنه حرکتی نرمال

یکی دیگر از عوارض جراحی تاندون دست کاهش دامنه حرکتی است. در صورتی که از همان ابتدا حرکات passive دست شروع نشود ممکن است فرد نتواند دامنه حرکتی نرمال را به دست بیاورد. برای نمونه آسیب تاندون‌های فلکسوری باعث می‌شود که فرد نتواند لیوان آب را در دست بگیرد. بنابراین از همان روزهای ابتدایی لازم است که فرآیند کاردرمانی شروع شود.

3- بازآموزی حسی

آسیب به تاندون همواره با آسیب به عصب همراه نیست اما بسیار اتفاق می‌افتد که در کنار پارگی تاندون، آسیب به عصب هم اتفاق می‌افتد. در چنین شرایطی فرد معمولا حس‌های خود از جمله درد، لمس و فشار را از دست می‌دهد یا در درک آن‌ها دچار مشکل می‌شود. یکی از مراحل بسیار مهم کاردرمانی بعد از جراحی تاندون‌های دست بازآموزی حسی است. 

4- جلوگیری از تورم

کاردرمانی دست تلاش می‌کند تا از ایجاد تورم بیش از حد بعد از جراحی جلوگیری شود. به کمک روش‌های وزن اندازی، ماساژ و باندپیجی‌های مختلف این هدف قابل دستیابی است. تورم معمولا درد را تشدید می‌کند و ممکن است عفونت را به دنبال داشته باشد، بنابراین جلوگیری از آن به کاهش دوره نقاهت کمک خواهد کرد. 

5- بازگشت به کار

آسیب تاندون باعث می‌شود که عملکرد دست‌های فرد با اختلال مواجه شود و از آنجایی که در اکثر شغل‌ها دست نقشی اساسی دارد، بسیاری از افراد پس از آسیب در شغل خود دچار مشکل می‌شوند. ممکن است از شغل خود اخراج شوند و اعتماد به نفس خود را از دست دهند. بنابراین لازم است علاوه بر بازیابی قدرت عضلات و دامنه حرکتی، توانایی‌‌هایی شغلی فرد هم تقویت شود تا بتواند به کار خود بازگردد.

تمرینات کاردرمانی پس از جراحی تاندون دست

پس از جراحی تاندون لازم برنامه توانبخشی مدونی برای فرد اجرا شود تا بتواند عملکردهای خود را مجددا کسب کرده و فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد. از طرفی دیگر میزان آسیب در همه افراد یکسان نیست، بنابراین نمی‌توان یک برنامه درمانی برای همه اجرا کرد. اما می‌توان مراحل آن را به صورت زیر مشخص کرد:

1- بازآموزی حسی و حرکات passive

همانطور که در بخش‌های قبل اشاره شد پس از جراحی ممکن است حس‌های فرد دچار اشکال شده باشد و نتواند محرک‌های مختلف را حس کند. در این مرحله لازم است تکنیک های بازآموزی حسی شروع شود. بازآموزی حسی روی مقطعی از اندام فوقانی انجام می‌شود که عمل جراحی روی آن صورت گرفته است. برای مثال می‌توانیم چشمان فرد را ببندیم و ناحیه آسیب دیده را لمس کنیم یا فشار کمی به آن وارد کنیم سپس از فرد بخواهیم محل دقیق لمس یا فشار را تعیین کند. همچنین لازم است که در دامنه‌ای که ممکن است و حتی کمی بیشتر هم حرکات غیرفعال مفاصل را انجام دهیم. این کار به حفظ دامنه حرکتی کمک کرده و مانع از آتروفی عضلانی خواهد  شد. در حرکات passive درمانگر دست فرد را حرکت می‌دهد و عموما خود فرد در آن دخالت کمتری دارد.

2- حرکات active

از هفته سوم به بعد به مرور می توان حرکات active را آغاز کرد. در این مرحله ابتدا دستیابی به دامنه حرکتی کامل بدون کمک دیگران هدف ما است. به این معنی که فرد بتواند با استفاده از عضلات دست آسیب دیده مفاصل خود را به صورت کامل باز و بسته کند. فعالیت‌های هدفمند در این مرحله بسیار کمک کننده خواند بود. برای مثال می‌توان یک لیوان کاغذی یکبار مصرف را روی میز گذاشته و از فرد بخواهیم که آن را بر دارد. یا بخواهیم دانه‌های تسبیح را یکی یکی رد کند. 

3- تمرینات مقاومتی

پس از کاهش درد‌های اولیه فرد می‌توان تمرینات تقویتی را با وی شروع کرد. در تمرینات تقویتی سعی می‌کنیم با ایجاد مقاومت در برابر انجام حرکات، قدرت اولیه عضلات فرد را بازیابی کنیم. برای نمونه می‌توان تمرینات خمیرپاتی، یوپی اس، دیجی فلکس و پاور وب را انجام داد. تمرینات تقویتی معمولا از هفته ششم به بعد شروع خواهد شد. نکته حائز این است که در تمام مراحل بازآموزی حسی و همچنین تکنیک‌های کاهش تورم باید انجام شود. علاوه بر آن لازم است ارزیابی مداوم از وضعیت فرد انجام شده و متناسب با آن تکنیک های درمانی طراحی شود. برای آشنایی بیشتر با این موضوع پیشنهاد می‌کنیم نوشته 7 تمرین برای تقویت مهارت های دست با استفاده از خمیر بازی را مطالعه بفرمایید.

در این نوشته کلینیک جامع توانبخشی ایران سعی کردیم به صورت مختصر کاردرمانی بعد از جراحی تاندون دست را برای شما تشریح کنیم. امیدواریم اطلاعات کافی کسب کرده باشید.