تغذیه در معلولان ذهنی
- توضیحات
تغذیه در معلولان ذهنی | مرکز جامع توانبخشی ایران
اصول مراقبت‌های تغذیه‌ای در معلولان ذهنی
معلولان ذهنی به علت مشکلات غذا خوردن و تداخل غذا و دارو و همچنین تغییرات در الگوی رشد و یا وجود اختلالات متابولیکی در معرض کمبودهای تغذیه‌ای قرار دارند
و مددکاران اجتماعی و مراقبان معلولان ذهنی بایستی برای کسب اطلاعات تغذیه‌ای و انتخاب غذای مناسب در این باره آموزش لازم را ببینند. زیرا برنامه‌ریزی صحیح تغذیه‌ای می‌تواند تاثیر مثبتی روی سلامت جامعه معلول ذهنی داشته باشد.
منظور از معلول ذهنی چیست؟
معلولیت ذهنی چه به صورت حاد و چه به صورت مزمن باید دارای نشانه‌های زیر باشد:
1- اختلال مغزی یا فیزیکی یا ترکیبی از اختلال مغزی و فیزیکی 2- تا پیش از سن 22 سالگی این اختلال بروز کند 3- تا آخر عمر اختلال ادامه یابد.
زیرگروه‌های معلولیت‌های ذهنی: 1- عقب‌ماندگی ذهنی: عقب‌ماندگی ذهنی به دلایل متعدد از جمله وجود بیماری و یا اختلالات هورمونی و یا آنزیمی به طور مادرزادی بروز کند. 2- خیال‌پرستی: بی‌توجهی به عالم مادی را گویند. این بیماری خاص بچه‌هاست که به صورت گوشه‌گیری و انزواطلبی بروز می‌کند و نوعی بیماری شدید ذهنی است. 3- فلج مغزی: مانند اختلال در گفتار که با اختلالات حسی و عقب‌ماندگی ذهنی و حالات گوناگون تشنج بروز می‌کند 4- صرع: تحریک شدید سلول‌های عصبی مغز است که به حمله ناگهانی و غش منجر می‌شود. 5- اختلالات عصبی که حواس و هوش فرد مختل می‌شود.
مشکلات تغذیه‌ای در معلولان ذهنی:
1- کاهش آب بدن: کاهش احساس عطش و ناتوانی در مکیدن و جذب آب 2- اختلال در رشد 3- یبوست به دلیل اختلال در خوردن و کاهش مصرف آب و مواد فیبری. 4- کاهش اشتها به دلیل تداخل غذا و دارو که می‌تواند درنهایت به کم‌خوری و سرانجام سوءتغذیه منجر شود. 5- آنمی یا کم‌خونی: زیرا اغلب از غذاهای نرم و یا عصاره استفاده می‌شود و میزان بالای مصرف شیر که از نظر آهن منبع فقیری است می‌تواند به کم‌خونی منجر شود. 6- آلرژی‌های غذایی 7- نبود تحمل‌های غذایی 8- خرابی دندان و ناتوانی در عمل جویدن و بلع و کنترل زبان 9- کاهش حس چشایی به دلیل کاهش بزاق 10- کاهش احساس عطش و تمایل نداشتن به مصرف آب 11- اختلال در خوردن مانند اشکال در بلع که خطر آسپیراسیون (یا ورود غذا به مجرای ریوی) را دارد. 12- تداخلات غذا و دارو. داروهای ضد تشنج سبب اختلال در جذب اسید فولیک، ویتامین 6B، 12B، C، D و همچنین عناصر کلسیم، منیزیم، روی، فسفر می‌شود که در نهایت روی سلامت استخوان و دندان اثر منفی می‌گذارد.
ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای: برآورد وضعیت تغذیه در معلولان ذهنی کار بسیار مشکلی است و تاکنون برنامه مشخصی در این زمینه در دسترس نبوده است ولیکن درباره نیاز کالری در بیماران مبتلا به نشانگان داون که یک نقش ژنتیکی است و 47 کروموزومی هستند، در اثر افزایش ژن‌ها عقب‌ماندگی ذهنی در درجات گوناگون بارز می‌شود. قامت کوچک و ویژگی سیمای صورت از خصوصیات و علایم مشخص ظاهری این بیماری است و نیاز کالری آنها در سنین 5 تا 11 سالگی براساس شدت و ضعف معلولیت ذهنی بر طبق جدول‌های طراحی شده محاسبه می‌شود.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای بهبود نیازهای معلولان ذهنی:
1- اغلب معلولان ذهنی به دلیل اختلال در اعمال عصبی، عضلانی مانند ناتوانی در جویدن، مکیدن و بلعیدن و یا انسداد در ناحیه خاص و یا در اثر عوامل فیزیولوژیک مشکلاتی در غذا خوردن دارند. برای تحریک ترشح بزاق و بلع آسان استفاده از غذاهای سرد و شیرین در معلولان توصیه می‌شود.
2- باید به بهداشت دهان و دندان این کودکان توجه کافی شود زیرا فساد دندانی و پیوره یا سایر مشکلات دهانی اگر درمان نشود می‌تواند سبب محدود شدن تکامل کودک شود.
3- مشکلات رشد و اختلالات وزن: اختلال در رشد، کاهش وزن و یا چاقی مشکل معلول در میان عقب‌ماندگی ذهنی می‌باشد و نیاز به توصیه‌های تغذیه‌ای دارند و عوامل تغذیه‌ای که روی رشد و وزن این افراد تاثیر می‌گذارند عبارتند از:
الف) نبود کفایت تغذیه‌ای به علت مشکلات غذا خوردن ب) وجود بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی مادرزادی که سبب افزایش نیاز تغذیه‌ای می‌شود. ج) وجود بیماری‌های متابولیکی مانند فنیل‌کتونوریا، بیماری سلیاک و گالاکتوزمیا.
4- در این افراد به منظور کنترل تشنج و یا مشکلات رفتاری و بهبود عفونت از درمان‌های طولانی‌مدت دارویی استفاده می‌شود که بر وضعیت تغذیه‌ای اثر سوء دارد. به طور مثال، داروهای محرک سیستم عصبی سبب کاهش اشتها و به دنبال آن کاهش رشد می‌شود یا داروهای ضد افسردگی سبب افزایش اشتها و به دنبال آن افزایش وزن می‌شود. استفاه از ملین‌ها در درمان یبوست روی جذب مواد غذایی اثر سو می‌گذارد.
نیازهای تغذیه‌ای (انرژی) در معلولان ذهنی: کودکان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی دارای نیازهای انرژی متفاوتی هستند به عنوان مثال، کودکان مبتلا به نشانگان داون و فلج مغزی چون فعالیت بدنی اندکی دارند، نیاز به انرژی این افراد کاهش می‌یابد و به طور معمول افراد دچار چاقی می‌شوند. از طرف دیگر، بچه‌های بیش‌فعال و بچه‌های دچار فلج‌مغزی که مبتلا به بی‌قراری هستند، دچار افزایش نیاز به انرژی می‌شوند و اگر محاسبه کالری مورد نیاز این افراد به طور صحیح انجام نگیرد، به لاغری این کودکان منجر می‌شود. در این افراد باید مراحل بلوغ سنی را نیز باید در نظر گرفت چرا که ممکن است بلوغ زودرس یا دیررس داشته باشند.
برای بچه‌هایی که محدود به تخت نیستند 5 تا 12 سال نیاز انرژی Kcal/cm9/13
برای بچه‌هایی که محدود به تخت هستند 5 تا 12 سال نیاز انرژی kcal/cm1/11