دفورمیتی های اندام تحتانی عامل تاثیر گذاری در عملکرد حرکتی و بیومکانیک اندام تحتانی میباشد. پا با توجه به ساختار اناتومیکی مهمی که در اندام تحتانی دارد نقش بسیار مهمی در راه رفتن دارد.

در واقع ساختار پا هنگام راه رفتن با سطوح و ناهمواری های سطح زمین تطابق پیدا کرده و در تعادل و راه رفتن نقش دارد. همچنین پا در تحمل وزن اندام تحتانی و انتقال نیروها به زمین حین راه رفتن نقش دارد. کاهش قوس طولی داخلی (medial longitudinal arch) تحت عنوان صافی کف پا(flat foot) میباشد، که یکی از شایعترین انواع بدفرمی ها در کودکان میباشد و در پسران شایع تر از دختران میباشد. برخی از کودکان از بدو تولد صافی کف پا دارند . قوس طولی داخلی بین 2 تا 6 سالگی شکل میگیرد و تا 12 تا 13 سالگی تکامل پیدا میکند.

به طور کلی صافی کف پا باعث تغییر شکل ساختار پا و چرخش داخلی استخوان تیبیا میشود، همچنین باعث افزایش فشار وارده به پا و همچنین مفاصل بالاتر مثل زانو میشود و در نهایت باعث اختلال در راه رفتن میشود.

تقریبا تمامی بچه ها در هنگام تولد صافی کف پا را دارند که به ان صافی کف پای فیزیولوژیک میگویند و این حالت عمدتا به دلیل شل بودن تاندون ها و لیگامان های کف پا و ضعیف بودن عضلات کف پا رخ میدهد ولی به تدریج و در سال های بعد، با سفت شدن بافت های نرم کف پا و قوی تر شدن عضلات، قوس کف پا ایجاد میشود .معمولا قوس کف پا در سنین 5 تا 7 سالگی ایجاد میشود.

انواع صافی کف پا:

• صافی کف پای انعطاف پذیر(flexible flat foot): صافی کف پای قابل انعطاف به این صورت میباشد که وقتی فرد روی پنجه بایستد یا پایش را از زمین بلند کند ، قوس کف پا تشکیل میشودو وقتی فرد روی پاهایش بایستد ،کف پایش قوسی مشاهده نمیشود .
• صافی کف پای غیر قابل انعطاف(rigid flat foot) : صافی کف پای غیر قابل انعطاف به این صورت است که زمانی که فرد پایش را روی زمین قرار نداده یا شستش را بالا بیاورد هم قوسی مشاهده نمیوشد و در هر صورت صافی کف پا مشاهده میشود.

تشخیص صافی کف پا :

در کودکان و نوجوانان مشاهده ی نوع راه رفتن و غیر طبیعی بودن ان از عوامل مهم در بررسی تخصصی میباشد، همچنین بررسی وجود درد در پا و یا ناحیه ساق در هنگام راه رفتن و یا ایستادن از عوام مهم میباشد که باید بررسی شود.

• در بررسی های بعدی و یا در افراد بزرگسال از روش های زیر میتوان بهره برد:
• X-ray 
• CT scan
• Ultrasound
• MRI

شاخص های تشخیص کف پا:

Calcaneal pitch measurement: در این روش زاویه بین استخوان کالکانئوس یا پاشنه و کف پا بررسی می شود در حالتی که کمتر از ۱۷ یا ۱۸ درجه باشد دال بر کف پای صاف محسوب می شود.

• Marys angle

در این روش زاویه بین محور طولی استخوان تالوس و اولین استخوان متاتارس بررسی و اندازه گیری می شود که سه درجه تقسیم بندی دارد :

• در حالت کمتر از ۴ درجه کف پای صاف خفیف
• زاویه بین ۱۵ تا ۳۰ درجه به عنوان کف پای صاف متوسط
•  زاویه بیش از ۳۰ درجه به عنوان کف پای صاف شدید محسوب می‌شود.

نشانه های صافی کف پا:

اغلب افرادی که صافی کف پا دارند نشانه ی خاصی در ارتباط با صافی کف پا ندارند ولی برخی افراد درد در ناحیه پا(مخصوصا در قسمت پاشنه یا قوس پا) تجربه میکنند که این در در هنگام فعالیت یا راه رفتن طولانی میتواند افزایش یابد.تورم در قسمت مچ پا هم در برخی افراد مشاهده میشود.

عوارض صافی کف پا:

افراد مبتلا به صافی کف پا دچار بسیاری از ناکارامدی های بیومکانیکی در پا و مچ میشوند .راه رفتن غیر طبیعی، کمردرد،تغییر در محور اندام تحتانی از جمله مهمترین عوارض صافی کف پا میباشد که بر سلامت انسان اثرات نامطلوبی میگذارد.تغییرات وضعیتی اندام تحتانی از جمله صافی کف پا به دلیل ایجاد تغییرات غیر طبیعی در راستای محور اندام تحتانی میتواند منجر به تغییر لگن شده و احتمال ابتلا به کمر درد را افزایش میدهد. صافی کف پا از ناهنجاری های شایع میباشد و منجر به تغییر وضعیت اناتومیک اندام تحتانی شده و در راه رفتن و تعادل کودک تاثیر میگذارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که کودک شما درد در ناحیه پا دارد یا هنگام راه رفتن خیلی زئد خسته میشود و احساس درد دارد، به پزشک مراجعه کنید.

چگونه از ایجاد صافی کف پا جلوگیری کنیم؟

با نگه داشتن وزن خود درمحدودهی طبیعی میتوان از ایجاد  صافی کف پا جلوگیری کرد با این حال روش ثابت شده ای برای جلوگیری از صافی کف پا وجود ندارد.

مرکز جامع توانبخشی ایران به عنوان یکی از مجربترین و قدیمی ترین تیم کاردرمانی ناهنجاری های کودکان، افتخار همراهی با شما از طریق روش های زیر را دارد:

02188242410

نوبت اینترنتی

دلایل صافی کف پا

هر پای انسان از 26 استخوان تشکیل شده که در 33 مفصل به هم متصل شده اندو بیش از 100 عضله و تاندون و لیگامان در قسمت پا وجود دارد و این ساختمان ها باعث شده تا چندین قوس در کف پا وجود داشته باشد و وجود این قوس ها باعث میشود تا نیروی وزن به درستی در کف پا و مچ پا توزیع شود و این قوس ها قابلیت انعطاف به پا میدهند، گاهی تاندون ها و لیگامان ها ی پا نمیتوانند از استخوان های پا حمایت لازم را داشته باشند و باعث صاف شدن قوس کف پا در اثر وزن بدن میشود.

عواملی که احتمال بروز صافی کف پا را افزایش میدهد

• چاقی
• دیابت
• جراحی هایی که در قسمت پا وجود داشته
• روماتویید ارتریت(Rheumatoid arthritis)
• سن بالا

علل flexible flat foot:

• وزن زیاد
• شلی لیگامان ها
• انحراف زانو به خارج
• ضعف عضلات در بیماری هایی مثل فلج مغزی،پولیومیلیت
• بستری بودن به مدت طولانی و ضعف عضلات کف پا

علایم flexible flat foot:

• وقتی فرد مدت زیادی می ایستد، زود خسته میوشد و ممکن است سطح داخلی کف پا قدری متورم شود.
• پاشنه ی پا به سمت خارج و مچ پا به سمت داخل میرود.
• درد در ساق پا یا مچ پا احساس میشود
• چرخاندن مچ پا به طرفین یا ایستادن روی پنجی ممکن است برای فرد مشکل باشد.

در هنگام معاینه صافی کف پای قایل انعطاف(flexible flat foot) از کودک میخواهیم کف پایش را از زمین بلند کند سپس شستش را بالا و پایین ببرد و روی پنجه بایستد،در این کودکان قوس کف پا با موارد گفته شده انجام میشود.

صافی کف پای قابل انعطاف در اکثر موارد درد یا ناراحتی ایجاد نمیکند و نیازی به درمان ندارد و مهمترین مشکل در این بیماران درد کف پا در ایستادن و راه رفتن طولانی و یا ورزش زیاد میباشد و این درد معمولا به دلیل کشیده شدن بافت نرم میبشاد.

موثرترین درمان برای کودکانی که صافی کف پای قابل انعطاف دارند استفاده از کفشی میباشد که داخل ان قوس دارد و در افرادی که صافی کف پا دارند باعث میشود ،نیروی وزن به طور یکنواخت توزیع شود و راه دیگر استفاده از کفی های داخل کفش میباشد که قوس و برجستگی در کفش ایجاد کند.

صافی کف پای غیر قابل انعطاف(RIGID FLAT FOOT) :

در زمان جنینی در ابتدا استخوان های مچ پا به هم متصل میباشند ولی بعد از مدتی از هم جدا میشوند و به صورت استخوان های جدا از هم در می ایند ، در صورت جدا نشدن این استخوان ها از هم صافی کف پا غیر قابل انعطاف ایجاد میشود که در 2 درصد افراد جامعه بروز میکند و معمولا در سنین نوجوانی بروز میکند.

علایم صافی کف پای غیر قابل انعطاف:

• در این بیماران صافی کف پا با برداشتن پا از زمین همچنان باقی میماند و با بالا اوردن انگشت شست پای بیمار توسط پزشک یا ایستادن بیمار بر روی پنجه های پا قوس ایجاد نمیشود .
• پاشنه ی پای این بیماران به سمت خارج انحراف دارد و حرکات بالا و پایین رفتن مچ پا در این بیماران طبیعی است اما حرکات مچ پا به طرفین با محدودیت روبروست.
• این بیماران مکررا دچار پیچ خوردگی مچ پا شده و راه رفتن انها با درد همراه است.

درمان صافی کف پای غیر قابل انعطاف :

نزدیک 75 درصد از این بیماران از درد کف پا ناراحت میباشند و هدف اصلی درمان در این بیماران کاهش درد می باشد، درمان معمولا به وسیله ی گچ کوتاه به مدت 6 هفته سپس استفاده از کفش های مخصوص میباشد.

درمان صافی کف پا:

صافی کف پا با استفاده از تمرینات کاردرمانی، استفاده از کفی های طبی مناسب و کفش های مخصوص و در موارد شدید با جراحی قابل درمان میباشد .

سخن اخر:

صافی کف پا یکی از متداول ترین ناهنجاری های کودکان می باشد و با توجه به نقش مهمی که پا در راه رفتن و ایستادن دارد ، صافی کف پا میتواند باعث اختلال در عملکرد های روزانه افراد شود، با توجه به نوع صافی کف پا و سن کودک شما میتوانید از انواع روش های کاردرمانی و یا در صورت لزوم وسایل کمکی مثل کفش یا کفی های مخصوص استفاده کنید.