پرسش و پاسخ

 

 

یکی از سوالاتی که به صورت مداوم در مجموعه توانبخشی ایران با آن روبرو می‌شویم این است که دیر راه رفتن نوزاد به چه دلیل است؟ و چگونه می‌توان آن را درمان کرد. برای نمونه به سوال زیر که یکی از مادرهای عزیز برای ما ارسال کرده است توجه کنید

 سلام اقای دکتر خسته نباشین من یه سوال ازتون داشتم بچه من بیست و هفت ماهه بدنیا اومده، راه نمیره. از دستاش می‌گیره که راه بره در این حالت پاهاشو قیچی می‌ذاره، رو انگشتاش راه میره. میشه بگین چجور ورزشی بدم بهش بهتره؟

جواب:

اگر فرزند شما ۹ ماهه کامل بدنیا آمده و مشکلاتی از قبیل تشنج و زردی بیش از حد نداشته با توجه به وضعیت جسمی که از فرزندتان نوشته‌اید به احتمال قوی فرزند شما دچار آسیب مغزی شده است. البته میزان و شدت آسیب را بایستی از روی ام آر آی و توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب تعیین کرد. به هر حال فرزندتان تا راه افتادن کامل و اصلاح موارد ذکر شده نظیر سفتی عضلات داخلی ران و وجود رفلکس‌های احتمالی بایستی تحت درمان توانبخشی (کاردرمانی) قرار گرفته و بصورت دوره‌ای تحت نظر پزشک متخصص قرار داشته باشد.

جواب بالا جوابی کلی است که به تفسیر و توضیح بیشتر نیاز دارد. به همین دلیل در ادامه مشکل دیر راه رفتن نوزاد را به صورت کلی مورد بررسی قرار خواهیم داد و در مورد دلایل، علایم و راه‌های درمان آن بیشتر با شما سخن خواهیم گفت. همچنین در انتهای نوشته 3 تمرین مهم برای کمک به راه رفتن کودکان را با شما در میان می‌گذاریم. 

منظور از دیر راه رفتن نوزاد چیست؟

نوزاد معمولا به کودکان تازه متولد شده که کمتر از 2 ماه سن دارند، اطلاق می‌شود. طبیعتا کودک در این سن توانایی راه رفتن را کسب نخواهد کرد. بنابراین هر در این نوشته منظور از نوزاد، کودکی است که به سن راه رفتن (عموما 12 تا 14 ماهگی) رسیده است. البته توجه به این نکته ضروری است که نوزادان هم باید مراحل رشد حرکتی مربوط به سن خود را طی کنند. در صورتی که این اتفاق نیفتد نوزاد مستعد تاخیر حرکتی خواهد بود. 

در کل می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که نوزادی که در سن 2 ماهگی مراحل رشد حرکتی را به خوبی طی نکرده است در ادامه هم ممکن است نتواند بقیه مراحل را به خوبی طی کند. به همین دلیل تاخیر در طی کردن مراحل رشد حرکتی باید با دقت مورد بررسی و توجه قرار گیرد. 

دیر راه رفتن نوزاد چه زمانی نگران کننده است؟

آموختن راه رفتن یک پروسه طولانی است که برای کودکان حداقل 12 تا 14 ماه طول خواهد کشید. اینطور نیست که کودک هیچ پیش نیازی نداشته باشد و به محض رسیدن به 12 ماهگی راه بیفتد. بلکه قبل از کسب توانایی راه رفتن لازم است که یک سری مهارت پایه دیگر را کسب کرده باشد. برای نمونه کودک در سن 4 تا 6 ماهگی می‌تواند توانایی نشستن را کسب نماید. همچنین در سن 7 تا 9 ماهگی می‌تواند چهار دست و پا راه برود. این مهارت‌ها برای تقویت عضلات پا و همچنین گردن و پشت فرد نیاز هستند. بنابراین اگر کودکی این مراحل را به خوبی کسب نکرده باشد، احتمالا در راه رفتن هم با مشکل روبرو خواهد  شد. 

مراحل رشد حرکتی ریز و درشت را در نوشته تاخیر حرکتی در یک جدول برای آشنایی شما به تصویر کشیده‌ایم که خواندن آن می‌تواند دید بهتری نسبت به رشد کودکان در اختیارتان قرار دهد. 

توجه به این نکته ضروری که این جدول با بررسی تعداد زیادی کودک به دست آمده است. با این وجود امکان کمی جابجایی و تغییر وجود دارد. معمولا 2 تا 3 ماه عقب تاخیر را می‌توان طبیعی تلقی کرد. بنابراین اگر کودکی تا 14 ماهگی راه رفتن را شروع نکرده است اما می‌تواند 2 تا 3 قدم به تنهایی راه برود و مشتاق به راه رفتن است، به احتمال زیاد به زودی این عقب افتادگی را جبران خواهد کرد.  

 

دلایل دیر راه رفتن کودکان

دلایل مختلفی وجود دارد که می‌تواند در راه رفتن کودک اختلال ایجاد کنند. هر کدام از این دلایل ممکن است به تنهایی خود یک بیماری دیگر باشد یا علامتی که به راحتی قابل درمان باشد. البته برخی از دلایل مانند نارس بودن ممکن است راه رفتن کودک را به تاخیر بیاندازند. در حالی که تا حدی می‌توان آن را طبیعی دانست، اما اگر بیش از حد طول بکشد نشانی از اختلال خواهد بود. در کل دلایل زیر ممکن است راه رفتن کودک را به تاخیر بیاندازند:

1- اختلالات متابولیک

تاخیر در راه رفتن کودکان را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین نشانه‌های اختلالات متابولیک شناسایی کرد. فرقی هم نمی‌کند اختلالات متابولیک عصبی باشد یا هر نوع اختلال متابولیک دیگر. برای نمونه بیماری فنیل کتونوریا را می‌توان به عنوان مثال روشنی بیان کرد که می‌تواند راه رفتن کودک را دچار اختلال کند. 

2- مشکلات نورولوژیک

بسیاری از بیماری‌های نورولوژیک دوران کودکی می‌توانند راه رفتن کودک را تحت تاثیر قرار دهند. مشهورترین بیماری نورولوژیک که چنین اثری دارد، بدون شک فلج مغزی است. در کنار فلج مغزی می‌توان به بیماری‌های دیگری مانند هیدروسفالی، میکروسفالی و حتی تبخال مغزی اشاره کرد که ممکن است در نهایت راه رفتن کودک را به تاخیر بیاندازند. 

3- مشکلات سیستم اسکلتی عضلانی

علاوه بر سیستم عصبی، سیستم‌های اسکلتی و عضلانی هم در ایجاد تاخیر در راه رفتن نوزادان موثر هستند. هر مشکلی در عضلات گردن، تنه و پاها می‌تواند به چنین شرایطی منتهی شود. همچنین در صورتی که استخوان‌ها و مفاصل گردن، تنه و پاها مشکل داشته باشد، ممکن است به دیر راه رفتن کودک ختم شود. بیماری‌هایی مانند میوپاتی و دیستروفی شایع‌ترین بیماری‌های عضلانی هستند که دیر راه رفتن کودکان را می‌توان به آن‌ها نسبت داد. از طرفی دیگر بیماری‌های مربوط به استخوان مانند راشیتیسم، دررفتگی مادرزادی لگن و آرتروگریپوزیس می‌توانند بیشتر از چیزی که فکرش را می‌کنید برای کودک دردسر ساز باشند. 

4- اختلالات زمان زایمان

برخی از بیماری‌ها هستند که در زمان تولد یا زایمان بروز پیدا خواهند کرد. برای نمونه زردی که ناشی از بالا بودن سطح بیلی‌روبین در خون است بیشتر در کودکان بروز پیدا می‌کند. این بیماری به راحتی قابل درمان است. اما اگر درمان نشود می‌تواند تاثیرات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد که دیر راه رفتن نوزاد یکی از آن‌ها خواهد بود. همچنین برخی از شرایط مانند تولد کودک نارس یا نرسیدن اکسیژن به مغز می‌توانند اثرات مشابهی را به جای بگذارند.

5- مشکلات ژنتیکی

به احتمال زیاد همه ما با افرادی که از بیماری سندروم داون رنج می‌برند روبرو شده‌ایم. اغلب این افراد داری عضلات شلی هستند که قوام مناسب برای راه رفتن در زمان مناسب را فراهم نخواهد کرد. در نتیجه این نوزادان هم عموما دیرتر از همسن و سالان خود راه می‌افتند. 

6- دلایل ناشناخته

در بسیاری از موارد دلایل دیر راه رفتن نوزادان به خوبی و به راحتی قابل تفکیک و شناسایی نمی‌باشد. از این رو دسته بندی دلایل ناشناخته می‌تواند بسیار گسترده و در عین حال پیچیده باشد. در  نتیجه هدف درمان این افراد بیشتر رفع علایم و رساندن رشد نوزاد به همسالان وی می‌باشد. برخی از فرضیه‌ها مانند مصرف الکل یا سیگار در زمان بارداری مطرح شده است. اما هنوز تا اثبات آن‌ها راهی طولانی در پیش است. 

با کمک تیم متخصص مرکز کاردرمانی ایران امکان ارائه بهترین و بروزترین خدمات جهت درمان دیر راه رفتن نوزادان وجود دارد. جهت دریافت مشاوره می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین برای دریافت نوبت کافی است دکمه نوبت اینترنتی را لمس کنید:

02188242410

نوبت   اینترنتی

علایم دیر راه رفتن نوزادان

همان طور که در ابتدا اشاره شده انتظار نداریم که کودک تازه متولد شده بتواند راه برود. در نتیجه برای برداشتن اولین قدم‌های کودک نیاز است که حدود 14 ماه صبر کنیم. اما نمی‌توان در این فاصل کودک را به حال خود رها کرد و انتظار داشت که در زمان مناسب خودبخود و به صورت یک دفعه راه بیفتد. در نتیجه نیاز است علایم خاصی را در سنین مختلف دنبال کنیم. مهم‌ترین علایم دیر راه رفتن نوزاد شامل موارد زیر است:

1- اختلال در کنترل سر

نوزادان معمولا در سن 1 الی 2 ماهگی و نهایتا در 3 ماهگی باید بتوانند در حالت دمر سر خود را بالا آورده و نگه دارند. همچنین باید به مرور بتوانند سر خود را به طرفین بچرخانند. البته در نظر داشته باشید که احتمال بروز بیماری‌های مانند تورتیکولی در این سن دور از انتظار نیست. بنابراین اگر کودکی بیماری جانبی نداشته باشد و نتواند در سن 3 ماهگی گردن خود را بالا بیاورد و سر را نگه دارد به احتمال زیاد در راه رفتن دچار اختلال خواهد شد. 

2- ناتوانی در نشستن

تاخیر نشستن هم یکی دیگر علایمی است که اگر پیگیری نشود می‌تواند راه رفتن نوزاد را دچار تاخیر کند. کودک عموما در 3 الی 4 ماهگی می‌تواند به کمک بنشیند و در 7الی 8 ماهگی به تنهایی می‌نشیند. نکته مهم این است که نشستن می‌تواند عضلات گردن و پشت را تقویت نماید. بنابراین بسیار ضروری است که کودک این مرحله را در زمان مناسب کسب کند. همچنین کودک با رسیدن به این مرحله میدان دید وسیع‌تری به دست خواهد آورد. این ویژگی می‌تواند جنب و جوش کودک را افزایش داده و تلاش او برای دستیابی به اشیای مختلف می‌تواند دریچه‌ای باشد به سوی راه رفتن کودک.

3- ناتوانی غلت زدن

غلت زدن نوزاد یکی دیگر از مراحل رشد حرکتی است که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نوزاد معمولا در سن 6 الی 7 ماهگی می‌تواند از پشت به شکم غلت بزند. همچنین می‌تواند این این عمل را به صورت بلعکس هم انجام دهد. این توانایی برای کسب مهارت‌های شناختی و درکی فرد بسیار مفید است. درمان غلت نزدن به کمک کاردرمانی به راحتی قابل انجام خواهد بود. 

4- ناتوانی سینه خیز رفتن

تقریبا همزمان با توانایی غلت زدن کودک باید سینه خیز رفتن را شروع کند. سینه خیز رفتن می‌تواند عضلات دست، پا و تنه را تقویت کند. همچنین در این حالت کودک باید سر خود را بالا نگه دارد. در نتیجه عضلات گردن را هم تقویت می‌کند. اگر کودک بتواند خود را به اسباب بازی‌ها و اشیای مورد علاقه خود برساند، تلاش کردن را یاد خواهد گرفت. این مورد نقشی بسیار پررنگ در توسعه مهارت‌های کودک دارد. 

5- ناتوانی در چهار دست و پا رفتن

شروع چهار دست و پا راه رفتن از آنجایی که با وزن اندازی روی پاها همراه است، تجربه‌ای جدید و خوشایند برای کودک است. وزن اندازی روی عضلات مختلف می‌تواند به تقویت عضلات هم کمک کند. وزن اندازی به حدی مهم است که در کاردرمانی و فیزیوتراپی به عنوان یک روش درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کودکی که به 9 ماهگی رسیده و هنوز چهار دست و پا راه نمی‌رود، باید توسط متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد. 

6- رفلکس‌های نوزادی

هر نوزاد با تعدادی رفلکس مادرزادی متولد خواهد شد که به زنده ماندن کودک کمک می‌کنند. برخی از رفلکس‌ها دائمی هستند و برای همیشه با ما باقی خواهند ماند. اما در بسیاری از آن‌ها باید در سن خاصی از بین بروند. عدم از بین رفتن رفلکس‌ها در سنین مشخص شده می‌تواند دیر راه رفتن کودک را به دنبال داشته باشد. برای نمونه رفلکس پاراشوت مکانیزمی است که هنگام افتادن به کودک کمک می‌کند دست‌های خود را برای محافظت باز کند. این رفلکس برای همیشه با ما باقی خواهند ماند. اما رفلکس گالانت یکی از مواردی است که باید در سن 2 الی 3 ماهگی از بین برود. 

در ضمن به کمک سامانه پیش بینی راه رفتن کودکان فلج مغزی و تاخیر حرکتی می‌توانید احتمال راه رفتن کودک در آینده را با تقریب مناسبی پیش بینی کنید. 

دیر راه رفتن کودک نارس

زمان بارداری به طور طبیعی 37 الی 41 هفته طول خواهد کشید. اما در برخی از موارد ممکن است کودک زودتر از موعد متولد شود. در نتیجه نوزاد متولد شده نارس خواهد بود. در این حالت امکان دیر راه رفتن در نوزادان بیشتر خواهد بود. دلیل آن هم به عدم رشد کافی ارگان‌ها و اندام‌های نوزاد مرتبط است. در نظر داشته باشید که در این شرایط میزان نارس بودن کودک را در مراحل رشد حرکتی وی لحاظ خواهیم کرد. برای نمونه کودکان عادی در 4 الی 6 ماهگی می‌توانند بنشینند. در این حالت اگر کودکی 2 ماه قبل از موعد متولد شده باشد، انتظار داریم در 6 الی 8 ماهگی بتواند توانایی نشستن را کسب کند. همچنین در 14 الی 16 ماهگی توانایی راه رفتن مستقل را کسب خواهد کرد. بدون اینکه نگران دیر راه رفتن وی باشیم. 

عوارض زود راه رفتن نوزاد

همه خانواده‌ها دوست دارند هر چه سریع‌تر کودکشان توانایی راه رفتن را کسب کند. بنابراین ممکن است قبل از این که کودک مراحل قبلی را به خوبی کسب کرده باشد، سعی کنیم او را وادار به راه رفتن کنیم. در برخی از موارد این کار هیچ عوارضی به دنبال نخواهد داشت. اما اگر روی این کار اصرار داشته باشید ممکن است عوارض جبران ناپذیری را برای نوزاد به دنبال داشته باشد. زود راه رفتن کودک ممکن است باعث شود که فرم مناسب پاها به هم بخورد. پای ضربدری، پرانتزی، اسکولیوز و اختلالات راه رفتن مانند راه رفتن با زانوی خم تنها بخشی از مشکلاتی است که می‌تواند بر اثر زود راه رفتن نوزاد بروز پیدا کند. 

در نظر داشته باشید که در بقیه مراحل رشدی هم نباید عجله به خرج دهید. برای نمونه کودکی که هنوز عضلات پشت او برای نشستن قدرت کافی را ندارد، نباید در حالت نشسته قرار گیرد. چرا که ممکن است اسکولیوز یا حتی در موارد شدیدتر آسیب‌ به ستون فقرات را به دنبال داشته باشد. در کل بهتر است کودک روند طبیعی خود را طی کند و تنها در صورتی که تاخیر حرکتی داشت، به فکر درمان باشید. 

راه‌های درمانی دیر راه رفتن کودکان

دیر راه رفتن نوزاد یکی از معضلاتی است که باید در زمان مناسب به آن پرداخته شود. درمان این اختلال می تواند از تبعات ناخوشایند بعدی جلوگیری کند. دیر راه رفتن ممکن است نحوه راه رفتن و شکل پاها را به هم بریزد، مانع توسعه شناخت فرد خواهد شد و اعتماد به نفس وی را تخریب می‌کند. پس بهتر است هر چه سریع‌تر به فکر درمان این اختلال باشید:

1- کاردرمانی برای دیر راه رفتن نوزاد

کاردرمانی را باید اولین خط درمانی برای افرادی دانست که به موقع راه نمی‌روند. کاردرمانگران در تمامی مراحل رشدی کودک حضور دارند و تلاش می‌کنند تک به تک این مراحل را تسهیل کنند. این کار کمک می‌کند که کودک سریع‌تر به مرحله بعد برود. همچنین کاردرمانگران تلاش می‌کنند که رفلکس‌های مزاحم دوران نوزادی را کنترل کنند. این کار یکی از موانع رشد را برطرف خواهد کرد. ماهیت فعالیت محور بودن کاردرمانی در ترکیب با بازی درمانی می‌تواند به گونه‌ای عمل کند که کودک هم درمان شود و هم میزان همکاری او افزایش پیدا کند. 

2- فیزیوتراپی برای دیر راه رفتن نوزاد

فیزیوتراپی هم مثل کاردرمانی می‌‌تواند اجزای حرکتی کودک را آنالیز کند، اختلالات آن را شناسایی کرده و برای درمان برنامه مشخصی را ایجاد کند. فیزیوتراپی می‌تواند روی تقویت عضلات، افزایش دامنه حرکتی، افزایش تعادل و تسهیل مراحل رشد حرکتی متمرکز شود. مخصوصا می‌توانند به کمک دستگاه‌‌های فیزیوتراپی تاثیر مستقیمی روی عضلاتی که شل هستند، به جای بگذارند. نباید از تمرین درمانی و تکنیک‌های دستی هم غافل شد. این دو تکنیک به تعدیل تون عضلانی و همچنین تقویت آن‌ها کمک خواهند کرد. 

3- تزریق بوتاکس

یکی دیگر از روش‌هایی که ممکن است به کاهش تون عضلانی کمک کند، تزریق بوتاکس است. تزریق بوتاکس به پا خود به خودی درمان نیست اما برای کسانی که عضلات پای آن‌ها سفت است راهی برای درمان بهتر فراهم خواهد کرد. تاثیر تزریق بوتاکس موقتی است و در صورتی که سایر روش‌های درمانی پیگیری نشود، نمی‌تواند تاثیری مثبتی روی دیر راه رفتن نوزاد به جای بگذارد. 

4- تجهیزات کمکی

برخی از تجهیزات وجود دارند که ماهیتی کمکی دارند و می‌توانند دیر راه رفتن نوزادان را تا حدی جبران کنند. استفاده از اسپلینت، کینزیوتیپ و حتی استندهایی که کودک روی آن می‌ایستد، جزو این دسته است. این تجهیزات کمک می‌کنند که فرد بتواند روی پای خود بایستد. اما برخی از تجهیزات دیگر مانند واکر و عصا کمک خواهند کرد که فرد در هنگام راه رفتن تعادل خود را حفظ کند. توجه به این نکته ضروری است که به کار گیری هر کدام از این تجهیزات باید با توصیه و تجویز متخصص باشد. 

5- جراحی

در موارد نادری ممکن است جراحی بتواند دیر راه رفتن کودک را تا حدی جبران کند. جراحی ممکن است قبل یا بعد از توانبخشی صورت بگیرد. اما پس از جراحی لازم است جلسات کاردرمانی و فیزیوتراپی به صورت مداوم پیگیری شود. همچنین توجه به این نکته ضروری است که جراحی در افراد مختلف و با اهداف متفاوت صورت می‌گیرد. برای نمونه ممکن است در یک فرد با هدف افزایش طول عضله صورت بگیرد. در حالیکه برای فرد دیگری با هدف ترمیم بافت‌های آسیب دیده انجام شود. 

چند تمرین برای درمان دیر راه رفتن نوزادان

در ادامه این نوشته سعی می‌کنیم چند تمرین مناسب برای درمان دیر راه رفتن را برای شما بیان کنیم. در نظر داشته باشید که این تمرینات باید به تائید کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست برسد. چرا که در برخی از موارد انجام تمرینات می‌تواند اثر مخرب روی فرد داشته باشد. همچنین توجه داشته باشید که انجام این تمرینات ممکن است برای افراد از یک سن به پایین‌تر خطرناک باشد. پس مجددا تاکید می‌کنیم که این تمرینات را بدون هماهنگی  متخصصان انجام ندهید:

1- کمک به غلت زدن کودک

برای کمک به غلت زدن نوزاد می‌توانید کودک را روی یک محلفه قرار دهید. سپس محلفه را از یک طرف بالا بکشید. به صورتی که کودک از یک طرف به طرف دیگر محلفه غلت بزند. مواظب باشید که در طی این فرایند به کودک آسیب وارد نشود. همچنین این کار باید به آرامی صورت بگیرد. 

نکته: استفاده از این روش برای کودکانی که از تشنج رنج می‌برند، ممنوع است. چرا که ممکن است تشنج را تشدید نماید. 

2- کمک به چهار دست و پا راه رفتن کودک

برای کمک به چهار دست و پا راه رفتن کودک می‌توانید یک محلفه را لوله کنید. سپس کودک را روی محلفه قرار دهید. به صورتی که کودک به شکم روی آن قرار بگیرد. سپس دو سمت محلفه را گرفته و آن را تا حدی بالا بیاورید که کودک روی چهار دست و پا قرار می‌گیرد. در این حالت کمی محلفه را شل کنید تا کودک روی اندام‌های خود وزن بیندازد. 

3- تقویت عضلات پا

برای تقویت عضلات پا می‌توانید کودک را جلوی یک میز یا صندلی قرار دهید. سپس خودتان پشت کودک بشینید. در این حالت تعدادی توپ روی زمین قرار دهید و از کودک بخواهید آن را روی میز بگذارد. در اوایل می‌توانید به کودک کمک کنید که بلند شود. در نظر داشته باشید که سن کودک باید به گونه‌ای باشد که برای ایستادن آماده باشد. در غیر اینصورت ممکن است به کودک آسیب بزنید. 

سخن آخر

در این نوشته دیر راه رفتن نوزاد را زیر ذره‌بین بردم. فهمیدم که نوزاد توانایی راه رفتن ندارد و عموما در سن 12 تا 14ماهگی این مهارت را کسب خواهند. کرد. همچنین مشکل در هر کدام از مراحل رشد حرکتی می‌تواند به چنین مشکلی ختم شود. هر کدام از این مراحل باید در سن مناسبی طی شوند. همچنین به این نکته پی بردیم که زود راه رفتن کودک هم خوب نیست و ممکن است عوارضی را برای کودک به دنبال داشته باشد. در آخر هم راه‌های درمان این مشکل شامل، کاردرمانی، فیزیوتراپی، استفاده از تجهیزات و همچنین عمل جراحی را بررسی کردیم. امیدواریم با این نوشته توانسته باشیم اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهیم.