نقش تجربه های حسی در رشد و تکامل کودکان
- توضیحات
تصور كنيد كه كودك کوچك شما انگشتانش را از لابه لاي پوره سيب زميني كه براي شام گذاشتيد به هم فشار ميدهد، گلدان ها را شكسته و از صداي شكستن آنها مي خندد، يا تلاش مي كند هر برگ يا شاخه اي
كه در مسير راهش مي بيند را مستقيما در دهانش بگذارد.
اين طور به نظر مي رسد كه این گونه كارها فقط کارهای بامزه و كثيف كاريهاي کودک نوپای شما هستند. اما در واقع تمامي اين گونه فعاليت ها، نقاط مشترک دیگری نيز دارند. بله، همه آنها تجربه های حسی هستند!
ما می دانیم که به چه چيز فکر می کنید: تجربه هاي حسی چیست و چرا آگاهي در مورد آنها اهميت دارد؟
در مطلب زير در مورد اهمیت تجربه هاي حسي در رشد و تكامل کودک و نمونه هایی از تجربه هاي حسی که مي توانيد با کودک کوچک خود امتحان کنید، آورده شده است:
تجربه هاي حسي چيست؟
تجربه هاي حسی چیست؟
تجربه هاي حسی هر گونه فعالیتی است که به کودک شما کمک می کند تا با استفاده از حواس پنجگانه اش، درک و شناخت بیشتری از جهان اطرافش داشته باشد. اين حواس پنجگانه شامل موارد زير است:
• چشايي
• لامسه
• بويايي
• شنوايي
• بينايي
در حالی که فكر میكنيد اينها حس های سنتی هستند،اما کودک شما از طریق یک حس ششم ديگر که مربوط به آگاهی از موقعيت بدن اش در فضا مي باشد نيز در مورد دنياي اطرافش مي آموزد. اين حس، حس عمقی (Proprioception) نام دارد.
روزانه كودك شما (و خود شما!) با استفاده از این حواس عنوان شده، زندگی را تجربه می کنید.
استفاده از حواس به کودک کوچک شما امکان یادگیری را می دهد و درک بیشتری از نحوه کارکرد عوامل و جهان اطرافش بدست مي آورد.
همچنین استفاده از اين حواس می تواند به توسعه ارتباطات در مغز كودك کمک کرده و مطالب یادگیری را به روش های مختلف در كودك تقویت کند.
نمونه هايي از تجربيات حسي در زندگي روزمره:
تجربه هاي حسي در زندگی روزمره چگونه به نظر مي آيند؟ بیایید با هم خواندن یک کتاب را مثال بزنیم. برای کودکان كوچكي که خواندن را یاد می گیرند، در هنگام كتاب خواندن حواس آنها ممکن است به روش های زیر تحریک شود:
• استفاده از تصاویر كه حس بینایی آنها را درگیر می کند.
• در ادامه با شنیدن داستان، كودكان با صدای بلند همراهي كرده و به سوالات پاسخ می دهند.( حس شنوايي)
• هنگامي كه به كودك کتابهایی که دارای بافت هاي متفاوت یا عناصر متفاوتی هستند را لمس میکند، حس لامسه كودك درگير مي شود.
این گونه فعاليت هاي ساده می توانند به كودك كوچك شما کمک کنند تا تجربه هاي حسي غنی تر و معنادارتري داشته باشد و همزمان به او روش هاي بيشتري را برای ارتباط و یادآوری آموخته های هايش ارائه خواهيد داد.
فراتر از یادگیری آکادمیک، تجربه هاي حسی می توانند برای آموزش مهارتهای زندگی روزانه نيز مفید باشند.
درگیر کردن چندین حس در هنگام انجام فعاليت هاي روزانه، مي تواند به کودک در یادآوری مراحل انجام يك فعاليت کمک کند.
همچنین درگیر کردن چندین حس می تواند انجام برخی از فعاليت ها را سرگرم کننده تر نيز کند!
به بحث علاقه مند شديد، اما دقيقا مطمئن نیستید که این گونه فعاليت ها در واقع چگونه بايد انجام شوند؟
به عنوان مثال خواندن آهنگ مورد علاقه کودک کوچکتان در حالی که اسباب بازی ها را با هم جمع كرده و در کنار هم قرار می دهید، روشي است که می توانید چندین حس را در یک فعالیت روزانه زندگی كودك بگنجانید.
حتی می توانید از كودك بخواهيد براي سرگرم شدن و به كار گيري بيشتر حس بينايي، اسباب بازی هایش را بر اساس رنگ یا شکل مرتب کند.
احتملا اين كار به كودك انگیزه می دهد که مدت زمان بیشتری فعاليت را ادامه داده و در آينده نيز براي انجام اين فعاليت دوباره تلاش کند.
بايد در نظر داشت كه اين كار، هزینه ای را نيز برای شما به دنبال نخواهد داشت!
در چه حالتی تجربه های حسی میتواند مضر باشد؟
شايد این سوال برای شما پیش بیاید که آیا مشكلي در مورد تجربه هاي حسی بيش از حد وجود دارد؟
در حالی که تاكنون تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است، برخی از شواهد نشان می دهند که تحریک بيش از حد حسی بینایی می تواند باعث بروز مشكلات شناختی و رفتاری شود.
تحريك بيش از حد حس بينايي معمولاً به صورت اندازه گيري صدا و نور بررسي می شود؛ مشابه آنچه کودکان هنگام تماشای تلویزیون یا در تعامل با دیگر صفحات نمایشي( مانند موبايل يا تبلت) تجربه می کنند.
متأسفانه، تحقیقات بیشتری برای تعیین مرز مناسب بین میزان بیش از حد و سطح مفید این نوع تحریکات لازم است.
در حال حاضر، آكادمي پزشكي اطفال امريكا
American Academy of Pediatrics (AAP)
توصيه مي كند كه زمان استفاده از صفحات نمايش( مانند تلويزيون، صفحه موبايل، تبلت و..) براي كودكان كوچك مي بايست محدود شود.
شود.
از سال ٢.١٦، AAP توصیه کرد كه کودکان كوچكتر از ١٨ ماه، از صفحه نمايش (به جز ويدئو چت) استفاده نكنند.
حتی پس از ١٨ ماهگي كودك، AAP توصیه می کند که فقط برنامه های با کیفیت بالا و در زمان محدود به كودك نشان داده شوند و در حالی که یک بزرگسال برای بررسي برنامه در كنار كودك باشد.
علاوه بر این، ممکن است شما در مورد مشكلات پردازش حسی شنيده باشید.
برخی از کودکان ممکن است از تجربه هاي حسی دوري کنند. به عنوان مثال، ممکن است آنها نسبت به صداهای بلند یا نورهای شدید حساسیت نشان دهند و در مقابل محیط های پر سر و صدا یا نور به شدت واکنش نشان دهند.
برخي ديگر از کودکان ممکن است دنبال ورودی حسی بگردند.
به نظر می رسد که آنها همیشه در حال برخورد با اشیاء و افراد هستند.
برای فهميدن علل این رفتار تحقیقات بیشتری لازم است.
اگر نگرانی یا سوالي دارید، همواره می توانید با پزشک کودک خود صحبت و مشورت كنيد.
در صورت تمایل میتوانید به مطلب زیر مراجعه کنید و در مورد مشکلات پردازش حسی در کودکان اطلاعات بیشتری کسب کنید:
مشکلات اضافه بار حسی در کودکان
همچنین در صورتیکه رفتارهای غیرعادی در زمینه حسی در کودکتان مشاهده کردید نگران نباشید چرا که متخصصین حرفه ای نا در این زمینه میتوانند به شما کمک کنند و راهکارهای متعددی برای مهار این مشکلات در بخش کاردرمالنی ما وجود دارد
تجربه های حسی براي امتحان كردن با کودک:
در طول روز ما از حواس خود استفاده می کنیم. بنابراین افزودن آنها در برخی از فعالیت هايي كه الهام بخش یادگیری حسی هستند، می تواند براي كودكان آسان و سرگرم کننده باشد.
تجربه هاي حسی در کارهای روزمره:
• اگر هنگامي كه ريش خود را مي زنيد، كودكتان با خوشحالي شما را نگاه كرده و شيفته اين كار شما شده است، كمي فوم اصلاح( يا كرم اصلاح) به او بدهيد تا روي كاشي كف خانه، ميز، كانتر يا سيني شيريني پزي با آن نقاشي كرده و حروف الفبا را شكل دهد.
• آيا كودك شما براي به خاطر آوردن همه کارهایی که باید در هنگام صبح انجام دهد به كمك نياز دارد؟ براي كمك كردن به او، مي توانيد از او بخواهيد شعري كه خودش بلد است را بخواند و يا براي كودك يك نمودار تصویری که می تواند او را براي انجام برنامه صبحگاهی اش هدایت کند را درست كنيد. می خواهید این فعاليت را به سطح بالاتري برسانید؟ حافظه كودك را در يادآوري كارهايي كه بايد انجام دهد امتحان كنيد!
• صبح را با با یک پیاده روی کوتاه در زیر نور آفتاب، وقت گذاشتن برای بوییدن گلها و لذت بردن از صداهاي محله تان آغاز كنيد.
تجربه هاي حسي در هنگام وعده هاي غذايي:
• استفاده از وسايل غذاخوري( مانند قاشق و چنگال و ..) براي آموزش هماهنگی چشم و دست به كودك بسيار كاربردي و مفيد هستند. لذتي كه كودك شما از چشيدن غذايي كه خودش ميخورد مي برد، مي تواند انگيزه خوبي براي انجام اين فعاليت باشد.
• كودكي داريد كه عاشق آب پاشيدن و بازي با آب است؟ بگذارید كه او در شستن ظروف خودش کمک کنند! این كار نه تنها یک فعالیت حسی است، بلكه مي تواند كودكان را برای مستقل شدن در بزرگسالي نيز آماده كند.
• حتي اگر كودك شما هنوز براي برش دادن سبزيجات با چاقو آماده نيست، ولي احتملا ميتوانيد در تهيه بخشي از وعده غذایی خانوادگي از او کمک بگيريد. صدای مخلوط کن بعد از اينكه كودك دکمه آن را روشن مي كند، چرخش دستگاه همزن بعد از اينكه كودك دستگاه را روشن مي كند، یا حتی طعم میوه های مختلف موجود در سالاد میوه ای که خود كودك براي درست كردن آن كمك کرده است، از جمله درسها و تجربه هايي هستند كه شما مي توانيد در اشپزخانه با كودكتان تمرين كنيد.
• آيا كودك بزرگتری داریدكه مفاهيم را درك مي كند؟ يادگيري تقسيم در هنگام تقسيم كردن غذا يا اندازه گيري مواد در هنگام پخت يك دسر خوشمزه بسيار هيجان انگيز است( و البته به ياد ماندني تر!)
( اگر كودك شما برای يادگيري تقسيم خیلی کوچک است، باز هم شما می توانید در زمان صرف غذا روی رياضيات كار كنيد. به عنوان مثال خوراكي هايي مانند غلات صبحانه كودك، گزينه هاي مناسبي براي يادگيري شمارش هستند).
• اگر مي خواهيد مهارت هاي يادگيري يك زبان ديگر را در كودك تقویت کنید، مي توانيد در حالی که به صورت خانوادگي دور هم غذا می خورید، گوش دادن به آهنگ به زبان دیگر را در نظر داشته باشيد.
تجربه هاي حسي در زمان خوابيدن:
• چند استيكر ديواري كودك به شكل ستاره شب تاب داريد؟ مي توانيد دیوار اتاق یا سقف اتاق خواب کودكتان را با صور فلكي شب تاب پر كنيد.
• هنگامي كه لالايي مورد علاقه كودكتان را می خوانید، از کوچولوی خود بخواهید که نرمترین عروسك پشمالويش را در آغوش بگيرد.
• به كودك خود كمك كنيد تا با استفاده از يك
ساعت رنگي مخصوص كودكان مفهوم زمان را درك كند. چه بخواهید ساعتی را بخرید که در زمان خوابيدن و بیدار شدن كودك تغییر رنگ می دهد یا فقط از چراغ خواب برای شروع و پایان دوره های استراحت كودك استفاده کنید، از نظر بينايي گذشت زمان و ساعت خاص بیدار شدن و خوابيدن در كودك تقویت می شود. (اضافه كردن صداها يا موسيقي خاص به نشانه هاي رنگي، مي تواند مفهوم زمان را علاوه بر روش بينايي، به روش شنيداري نيز در كودك تقويت كند.)
اين ایده ها را می پسندید و دوست داريد روش هاي بیشتری را برای وارد كردن تجربه و بازی هاي حسی در زندگی كودكتان بدانيد؟
با کلیک این جمله از مطلب ٢٠ بازی فوق العاده حسی برای کودکان اوتیسم در سايت ما ديدن كنيد.
سخن آخر:
برخی از بهترین لذت ها ي زندگي و زنده بودن، چشيدن غذاهای خوشمزه، شنيدن صدای عزیزانتان و حس كردن وزش باد از ميان موهایتان است.
موارد ذكر شده در چه چیزهایی مشترک هستند؟
همه آنها نمونه هایی از تجربه هاي حسی هستند که خاطرات خوب و شادی را به وجود می آورند.
با درگیر کردن هدفمند حواس کودک خود در طول روز، می توانید ارتباطات مغزی او را گسترش دهيد، درک عمیق تری از مفاهیم را در او ايجاد کنید، مهارت های حرکتی او را پرورش داده و به سطح بالاتري برسانيد و همچنين خاطرات خوشی را در زندگی او نيز وارد کنید.
بهترین قسمت انجام اين گونه فعاليت ها چيست؟
انجام آنها به زمان زياد يا سرمایه گذاری زیادی نیاز ندارد، فقط نياز به توجه به جهان پیرامون شما دارد!
مقاله زیر هم میتواند برای شما مفید باشد:
درمان اوتیسم و مشکلات حس عمقی در کودکان از طریق یکپارچگی حسی