چرا كودكان نوپا به سرشان ضربه مي زنند؟
- توضیحات
همانطور كه نوزاد كوچك و شيرين شما با راه افتادن وارد دوران جديدي از زندگي اش شده و تبديل به يك كودك نوپا مي شود، احتمالا شما نيز مي بايست خود را براي كمي پرخاشگري از طرف او آماده كنيد.
ممكن است داستان های کودکانی كه در زمین بازی يكديگر را گاز مي گيرند، شنيده باشيد و شخصاً شاهد برخورد یک کودک ٢ ساله با مادرش در هنگام عصبانیت در يك سوپرمارکت بوده باشيد.
بايد گفت كه این حالات كودك کاملاً عادی و يك فرآيند کاملاً طبیعی هستند: کودکان نوپا انسان هاي کوچکی هستند که احساسات بزرگی دارند و گاهي اوقات اين روش آنهاست که ما بزرگترها را آگاه سازند كه بي حوصله، خسته، گرسنه یا فقط عصباني هستند.
اما اگر کودک نوپای شما ناراحتي و خشمش را روي خودش خالي كند، چه می کنید؟ ناراحت كننده است که ببينيد كودكتان با دست بر سر خود می زند یا سرش را به دیوار می کوبد.
آیا این رفتار نيز عادي و قابل انتظار است یا جای نگرانی وجود دارد؟
در ادامه مطلب، دلیل اين که چرا كودك شما به یک کلوپ مبارزه انفرادی تبدیل شده و شما چگونه می توانید به او كمك كنيد، آورده شده است.
چرا چنین حالتي اتفاق مي افتد؟
چندين علت وجود دارد که ممکن است سبب شوند كه کودک نوپای شما اینگونه رفتارها را نشان دهد، از جمله:
• نداشتن مهارت هاي ارتباطي:
اگر کودک شما درگير احساسات عميقي - مانند عصبانیت، حسادت، ترس یا گیجی - شده اما هنوز واژگان او به اندازه كافي براي بيان احساساتش رشد نكرده است، ضربه زدن به سر می تواند تنها راه گفتن و ابراز آنچه در سر کوچک او اتفاق می افتد باشد. همچنین ممکن است كودك از خودش ناراحت باشد که نمی تواند احساساتش را بیان کند و این ضربه زدن به سرش مي تواند يك رفتار طبیعی باشد.
• آرامش بخشيدن به خود و يا در تلاش براي جستجوي حسي:
بعضی از كودكان بیش از دیگران به تجربه های حسی جسمی نياز دارند و یا اينكه احساس درد كمي دارند. در نتيجه، ممکن است آنها به خود ضربه بزنند تا نياز خود براي دريافت تحریکات جسمی را برآورده کنند. برخي از كودكان، هنگام استرس یا خستگی به سراغ حرکات تکراری جسمی می روند تا بتوانند خود را تسکین دهند.
• كودك واكنش و توجه اطرافيان را بدست مي آورد:
کودکان نوپا خودشیفته های کوچکی هستند. در واقع آنها دوست دارند که توجه شما را كاملا جلب كنند و برای جلب آن تقریباً هر کاری را انجام می دهند. اگر اولین باری که آنها به خودشان ضربه مي زنند، واکنش شديدي نشان بدهيد، ممکن است آنها اين مدل رفتار را تکرار کنند تا دوباره از شما چنين واكنشي را ببيند. (بدون استثناء - اکثر والدین در مقابل کودکشان که به سر خود ضربه مي زند، واکنش منفی نشان می دهند).
یا ممکن است كودكان به دنبال به دست آوردن یک واکنش مثبت باشند: شاید كودك شما از رفتار شخص دیگری کپی می کند، يا شما و یا شریک زندگیتان به اين رفتار او خنديده ايد و اکنون او دوباره به دنبال تقویت و دريافت چنين واكنش مثبتي است.
• مساله اي سبب ناراحتي او شده است:
اگر کودک شما عفونت گوش دارد یا در حال در آوردن دندان است، اما نمی تواند به شما بگوید، ممکن است به سر خود ضربه بزند تا شما را از ناراحتی اش مطلع کند.
براي جلوگيري از اين بروز اين رفتار چه كاري مي توانيد انجام دهيد؟
قبل از اینکه بتوانید راه حل های طولانی مدت را پيدا كنيد، مي بايست راه حل های کوتاه مدت را برای جلوگیری از آسیب زدن كودك به خودش در همان لحظه پيدا کنید.
اگر کودک شما مرتبا و فعالانه به سرش ضربه می زند، مطمئن شوید که لبه ها و گوشه های تیز وسايل خانه محافظ داشته باشند.
همچنین مي توانيد برای جلوگیری از ادامه اين رفتار ، بازوهای خود را محکم - اما نه خیلی محکم - به دور كودك حلقه بزنيد. (برای كودكاني كه مشكلات حسی دارند، یک آغوش نرم و بزرگ در واقع می تواند بخشی از ورودی حسي مورد نظرشان را به آنها بدهد!)
در دراز مدت، شما چند انتخاب دارید.
در موقعیت های خاص، بهتر است این رفتار كودك را نادیده بگیریم. به عنوان مثال، اگر فکر می کنید کودک شما این کار را می کند تا از شما واکنشی ببيند، وقتی متوجه شود كه دیگر توجه شما به او جلب نمی شود، احتمالاً اين رفتار او متوقف می شود.
اگرچه در موقعیت های دیگر ممکن است بخواهید استراتژی های زیر را امتحان کنید تا ببینید كدام يك از آنها موثر بوده و اين رفتار كودك را متوقف می کند.
اگر کودک شما خسته و كلافه شده، احساس درد دارد، یا به دنبال ورودی حسی است، نبايد این واقعیت را نادیده بگیرید که او سعی دارد مشكلش را به شما اعلام کند. در اين صورت، روش ها زير می توانند به شما کمک کنند:
• هر گونه نياز جسمي كودك را در نظر گرفته و آن را بر طرف كنيد:
اگر كودك شما به دلیل گرسنگی، سرما، دندان درآوردن یا تشنگی به وضوح به خودش ضربه می زند، تا زمانی که نیازهای جسمی او برآورده نشود، نمی توانید اين رفتار او را كنترل كرده و به جایی برسید.
سعی کنید كودك را راحت تر و آرام تر کنید، سپس به او نشان دهید که چگونه می تواند در آینده به شما اطلاع دهد که به چیزی نیاز دارد.
همچنین باید سعی کنید به این موارد توجه کنید: هر زمان مشاهده کردید که پوشک كودك خیس است یا وقت میان وعده او گذشته است و شروع به ضربه زدن به خود كرده است، می توانید قبل از ورود كودك به اين مرحله با اقدامات پیشگیرانه، نیازهاي او را برآورده کنید.
• به رفتار كودك جهت دهيد:
هيچگاه زود نیست که به كودكان روش صحیح ابراز عصبانیت یا ناراحتي را بیاموزید.
اگر كودكان به خودشان ضربه مي زنند زیرا دوباره برج مكعب آنها خراب شده است، سعی کنید روش مناسبی برای تخلیه ناراحتي و خشم به آنها نشان دهید.
كودكان می توانند به یک بالش یا حیوان پوليشي نرم ضربه بزنند، در جای خود پا بكوبند، خودشان را فشار بدهند یا برای استراحت از اتاق خارج شوند.
همچنين بسته به خصوصيات كودكتان، ممکن است بتوانید برخی از تکنیک های ذهن آگاهی مناسب کودک - مانند تنفس عمیق - را به كودكتان ياد بدهيد تا در لحظات سخت و ناراحت كننده آرام بماند.
• احساسات کودک خود را درک کنید و اینکه چه مرحله اي را طي مي كند:
گاهی اوقات ما فقط می خواهیم شنیده شویم، درست است؟ این حالت در مورد كودكان نیز صدق می کند!
شما تعجب خواهید کرد که چگونه واکنشهای شديد برخی از کودکان هنگامی که والدین یا سرپرستان آنها خودشان را هم سطح كودك پایین می آورند و تاييد می کنند که آنچه كودك در حال گذراندن آن مي باشد سخت و دشوار است، به سرعت آرام مي شود.
این كار نه تنها احساسات كودكان را تأیید می کند، بلکه به آنها نشان می دهد که شما به آنها اهمیت می دهید - و احساس آنها را نيز درک می کنید.
دفعه بعد که کودک نوپا به دلیل اینکه به او گفتید نمی تواند برای ناهار شيريني بخورد، شروع به زدن خودش كرد، توجه خود را به او معطوف کنید و با قاطعیت بگویید: "می دانم! خیلی ناراحت کننده است، اینطور نیست؟ ای کاش من هم می توانستم برای ناهار شيريني بخورم! "
سپس، هنگامي كه كودكتان آرامتر است، می توانید توضیح دهید که چرا نمی توانید برای ناهار شيريني بخورید - و خواهيد ديد كه چگونه كودك می تواند دفعه بعد واکنش بهتری نشان دهد.
• به كودك كمك كنيد تا احساساتش را توصیف كند:
همه ما تمایل داریم احساسات را در دو دسته "خوب" و "بد" قرار دهیم، اما این كار باعث می شود که کودک نوپاي شما به سختي بتواند واکنش مناسبی به سطوح مختلف احساسات "بد" (مانند عصبانیت در مقابل ناامیدی یا ترس در مقابل سردرگمی) داشته باشد.
آموزش کلمات و واژگان خاص برای توصیف طیف وسیعی از احساسات انسانی می تواند به كودك کمک کند تا بفهمد چگونه احساسات پیچیده خودش را به صورت شفاهی با شما در میان بگذارد. همچنين، ممکن است با اين روش در آینده از برخی از مشكلات ارتباطی كودك جلوگیری شود.
منابع زیادی به صورت آنلاين برای کمک به کودکان در شناسایی احساسات عميق وجود دارد.
شما مي توانيد:
• فلش کارت ها یا پوسترهای احساسی را چاپ كنيد.
• کتابهای تصویری مناسب براي کودکان نوپا را بخرید.
• با عروسک ها یا حیوانات پوليشي نقش بازی کنید.
• برنامه های تلویزیونی با تمرکز بر تنظیم احساسات را تماشا كنيد( اين گونه برنامه ها را با كودك تماشا كنيد، بنابراین می توانید در مورد آن صحبت کنید!).
• خودتان با الگوبرداری از احساساتتان در حضور کودک در طول روز به عنوان یک مدل براي بيان احساسات عمل کنید.
چه زماني اين رفتار كودك نگران كننده است:
اگرچه این رفتار نسبتاً عادي است و احتمالا كودك شما آن را ترك مي كند( مخصوصاً اگر ابزارهای مقابله ای جدیدی به او ياد بدهید!)، چندين نشانه وجود دارد که نشان می دهد مشكل ديگري وجود داشته و مساله اي در حال رخ دادن است و ممكن است شما به کمک متخصصين نیاز داشته باشید.
در موارد زیر ممکن است نیاز به کمک خارجی داشته باشید:
• شما سعی کرده اید با استراتژی های معمول اين رفتار كودك را متوقف کنید، ولي هیچ چیز تغییر نکرده و یا بدتر شده است.
• كودك شما به خودش آسیب می رساند (به خود ضربه هايي ميزند كه کبودی یا خراش به جا مي ماند).
• كودك شما در صحبت کردن تأخیر دارد یا به نظر می رسد نمی تواند صحبت هاي شما را به وضوح بشنود.
• كودك شما علائم بیماری جسمی مانند تب، از دست دادن اشتها، خستگی یا تحریک پذیری را نشان می دهد.
• كودك شما علائم یک بیماری رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم یا اختلال پردازش حسی را دارد.
آيا ممكن است اين رفتار نشانه اختلال طيف اوتيسم باشد؟
در بیشتر موارد، این رفتار مرحله ای است: همانطور که کودک نوپا راه های بهتری برای برقراری ارتباط با شما، آرامش بخشیدن به خود یا جلب توجه شما پیدا می کند، مي بايست از این روش خاص برای به دست آوردن خواسته یا نیازهايش دست بکشد.
این امر به ویژه در صورتی صادق است که کودک نوپای شما مطابق انتظار رشد و تكامل پيدا کند.
تنها زمانی این نوع رفتار می تواند پرچم قرمز براي نشان دادن اختلال رشدی مانند اوتیسم باشد كه این نوع رفتار تنها علامتی نباشد که شما متوجه آن شده باشيد.
اگر كودك شما مرتبا به خودش ضربه می زند و برای برقراری ارتباط چشمی تلاشي نمی کند، به تعامل اجتماعی علاقه ای ندارد، رفتارهای تکراری و كليشه اي انجام مي دهد یا در مهارت های گفتاری یا حرکتی تأخیر دارد، ممکن است به بررسي و تشخیص دقيق تر و وسیع تری نياز داشته باشد.
در صورتیکه ضربه زدن به سر در کودکتان همراه با علایم زیر باشد حتما با متخصصین ما تماس بگیرید مرکز جامع توانبخشی ایران با کوله باری از تجربه در زمینه مشکلات حسی و اوتیسم در کودکان با شما همراه است
وجود حرکات تکراری و کلیشه ای دربازو ها و رانها مثل حرکت بال زدن بازو ها ,حرکتهای تکراری دوطرفه شامل بازوها،دستها در کنار قفسه سینه،کوبیدن پاها،نوک پنجه یا روی پاشنه راه رفتن
و در دستها و انگشتان مثل حرکتهای پروانه ای دست و بال بال زدن.حرکتهای شبیه شعبده بازی با انگشتهای دست،ضربه زدن تکان دادن، حرکتهای موجی، کوبیدن دو کف دست به هم، نزدیک کردن و دور کردن دستها از هم، چرخاندن دستها به حالت رقص، مکیدن مداوم انگشت شست،اشاره، پرتاب کردن دستها به جلو در مقابل صورت،کشیدن پوست بدن،نیشگون گرفتن به پوست پشت دست.
در دستهاو انگشتان با اشیاء تکان دادن کوبیدن،پرت کردن و غلطاندن اشیاء.ضربه زدن با مداد یا خودکار به اشیاء دیگر،لمس کردن،مالیدن اشیاء بادست.مرتب کردن اسباب بازی ها طبق الگویی مشخص،دستکاری کردن اشیاء
چه زمانی باید پزشک كودك مراجعه کرد:
همانطور که در بالا اشاره شد اگر علائم نگران کننده دیگری را همراه با اين گونه رفتار خودآزاری در كودک نوپای خود مشاهده کرده اید، بهتر است با پزشک و یا کاردرمان كودكتان تماس بگیرید.
پزشك ممکن است كودكتان را در حضور خودتان ويزيت كرده و یک معاینه فیزیکی كامل انجام دهد و سوالات مختلفي در مورد رشد و تكامل كودكتان از شما بپرسد.
پزشك می تواند تشخیص دهد که آيا همه چیز خوب و بي مشكل است و یا ممکن است شما را به متخصصين ديگري ارجاع دهد تا بتوانند کودک شما را دقیق تر معاينه و ارزیابی کنند.
اما حتی اگر متوجه علائم دیگری در كودك نشده اید، بهتر است که با پزشک كودكتان تماس گرفته و از او مشاوره بگیرید.
پزشكان هميشه متوجه این رفتارها شده و آنها را می بینند و در مورد اينكه آيا اين فقط یک مرحله از دوران كودكي است و يا ممکن است به بررسی و ارزيابي بيشتري نياز داشته باشد، مهارت دارند.
همچنين اگر مطمئن نیستید از کجا بايد شروع کنید یا چه استراتژی ممکن است برای كودك شما مناسب و كاربردي باشد، از پزشک کمک بخواهید. در صورت تشخیص پزشک و توصیه به کاردرمانی ،کودک شما تحت نظر کاردرمانگر ارزیابی شده و متناسب با مشکل او برنامه درمانی برای تعدیل حسی ارائه میشود.
نتيجه گيري:
در اکثر موارد، ضربه زدن به سر در كودكان نوپا مرحله ای عجیب است، اما غیر معمول و غير عادي نيست.
هنگامي كه تحمل پایین یک کودک نوپا در ناكامي ها و ناراحتي هايش را با مهارت های ارتباطی محدود و نیاز شدید به توجه والدین ترکیب کنید، به راحتی متوجه مي شويد که چگونه ضربه زدن كودك به خود، راهی منطقی برای به دست آوردن خواسته هایيش به نظر می رسد یا مي خواهد به شما نشان دهد که چه احساسی دارد.
معمولاً می توانید این رفتار كودك را در خانه حل کنید، اما اگر برای متوقف کردن آن تلاش می کنید - یا علائم دیگری را مشاهده کرده اید که نشان می دهد ممکن است تاخیر یا اختلالی در كودك سبب ايجاد اين رفتار شده باشد - با پزشك كودكتان تماس بگيريد.
ترجمه توسط تیم پژوهشی موسسه ایران