میوپاتی چیست؟ علایم، دلایل و بهترین درمانهای میوپاتی کدام است؟
- توضیحات
میوپاتی از واژه یونانی "myo" به معنای ماهیچه و "pathy" به معنای رنج تشکیل شده که اشارهای است به بیماریهای عضلانی. ضعف، سفتی، گرفتگی عضلات و اسپاسم شایعترین علایم این اختلال هستند.
میوپاتیها گروه ناهمگنی از اختلالات هستند که عمدتا بر ساختار ماهیچههای اسکلتی، متابولیسم یا عملکرد کانال تأثیر میگذارند. این اختلالات معمولا با ضعف عضلانی و ناتوانی در انجام دادن فعالیتهای روزمره زندگی خود را نشان میدهند. تنوع بالا در کنار علایم گوناگون باعث شده است که درمان میوپاتی با سختی همراه باشد. در ادامه این نوشته به بررسی اختلالات میوپاتی، علایم و راههای درمان آن خواهیم پرداخت.
میوپاتی چیست؟
میوپاتی بیماری است که عملکرد ماهیچههای مخطط را مختل خواهد کرد. این عضلات به استخوانها متصل شده و انجام دادن حرکات را برای ما ممکن میکنند. برای نمونه در هنگام خم کردن آرنج عضله دو سر بازو منقبض شده و استخوان آرنج را به بالا میکشد، در نتیجه آرنج خم میشود. چنانچه عضلات آسیب ببینند به گونهای که کارکرد اصلی خود را از دست بدهند میگوییم که فرد دچار میوپاتی شده است. البته اشاره به این نکته ضروری است که آسیب به اعصاب محیطی و مرکزی هم میتوانند عملکرد عضلات را مختل کنند، مانند آنچه که در سکته مغزی اتفاق میافتد. اما آنها را جزو میوپاتی به حساب نمیآوریم.
با این اوصاف میتوان گفت که میوپاتی عبارت است از بروز اختلال در ساختار و مکانیسم ماهیچههای مخطط به گونهای که عملکرد این عضلات مختل گردد. در نتیجه فرد بسیاری از عملکردهای روزانه خود را از دست خواهد داد. همچنین بروز خستگی و بیحالی در این افراد افزایش پیدا خواهد کرد. در نظر داشته باشید که در برخی از موارد آنچه که عملکرد را مختل میکند مربوط به مکانیسمهای عملکردی است. برای نمونه در برخی از موارد انرژی مورد نیاز عضلات به درستی تامین نمیشود.
5 مورد از مهمترین علایم بیماری میوپاتی
بیماری میوپاتی گوناگونی زیادی دارد. علاوه بر آن شدت این بیماری از یک فرد به فرد دیگری متفاوت خواهد بود. همین عوامل باعث میشوند که علایم بیماری متنوع باشد. به گونهای که علایم یک فرد با فرد دیگری متفاوت باشد. با این اوصاف میتوان علایم مشابهی را در بین مبتلایان به myopathy پیدا کرد. مهمترین علایم بیماری میوپاتی را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
1- ضعف عضلانی:
ضعف عضلانی مهمترین علامت بیماری میوپاتی است که در همه انواع آن مشاهده میشود. ضعف عضلانی بیشتر در بخشهای بالایی شانه، بازو و ران مشاهده میشود. ضعف عضلانی باعث خواهد شد که فرد نیروی کافی برای انجام فعالیتها را نداشته باشد. همین موضوع باعث خواهد شد که فرد در انجام فعالیتهای روزمره دچار مشکل شود. برای نمونه نتواند تعادل خود را حفظ کند. یا دست خود را بالا برده و موهای خود را شانه کند.
2- گرفتگی و اسپاسم عضلانی
یکی دیگر از شایعترین علایم بیماری میوپاتی بروز گرفتگی و اسپاسم عضلانی است. در این حالت انقباضات ناگهانی و دردناکی در یکی از عضلات فرد رخ خواهد داد. که ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. این گرفتگی و اسپاسم ممکن است به صورت پراکنده رخ دهد یا با حرکات خاصی ایجاد شود.
3- خستگی
خستگی یک علامت نسبتا شایع در میوپاتی است. البته خستگی در برخی از بیماریهای دیگر مانند ام اس هم دیده میشود. ام اس جزو میوپاتی محسوب نمیشود چرا که اعصاب فرد را درگیر خواهد کرد. خستگی باعث خواهد شد که انجام سادهترین کارها هم برای فرد سخت شود. در نتیجه فعالیتهای بدنی طولانی مدت برای فرد چالش برانگیز خواهد بود. برای نمونه فرد نمیتواند یک ساعت به صورت مداوم کنار گاز بماند و آشپزی کند.
4- محدودیت دامنه حرکتی
علامتی دیگری که در بیماری میوپاتی به فور دیده میشود، محدودیت دامنه حرکتی است. به این معنی که یک مفصل نمیتواند به صورت کامل باز و بسته شود. برای نمونه فرد نمیتواند شانه خود را بالا آورده و دست را به بالای سر برساند. این مورد باعث خواهد شد که فرد در بسیاری از فعالیتهای روزمره زندگی دچار اختلال شود.
5- درد عضلانی
در برخی از موارد افراد دچار به میوپاتی ممکن است درد عضلانی را تجربه کنند. مخصوصا در فعالیتهای نسبتا طولانی. در اینجا منظور از فعالیت طولانی فعالیتهایی مانند آشپزی یا حمام کردن است. درد هم باعث کاهش دامنه حرکتی خواهد شد و حرکات فرد را محدود خواهد کرد.
همه موارد بالا علایم میوپاتی هستند. اما این علایم ممکن است برای بسیاری ملموس نباشد. بلکه خود را در قالبهای زیر نمایش دهد:
در بسیاری از افراد مبتلا میوپاتی به دلیل درگیر شدن عضلات گردن فرد در بلع دچار مشکل خواهد شد. این موضوع میتواند روی تنفس و گفتار افراد هم تاثیر منفی به جای بگذارد. از طرفی دیگر اگر میوپاتی شدید باشد در نهایت ممکن است باعث آتروفی شود. آتروفی عبارت است از تحلیل رفتن بافت عضلات به دلیل کم کاری آن عضله. همچنین کوتاه شدن عضلات و تاندونهای بدن هم در نتیجه کم بودن تحرک امکان پذیر است.
یکی دیگر از مهمترین علایم بالینی میوپاتی اختلال حرکتی افراد است. به گونهای که ممکن است فرد در بلند شدن از روی صندلی با سختی روبرو شود. خطر سقوط و افتادن افراد بیشتر خواهد شد. همچنین اگر این اختلال از زمان کودکی رخ دهد میتواند رشد فرد را مختل کرده و وی را با تاخیر حرکتی روبرو کند.
دلایل میوپاتی
دلایل بروز میوپاتی با توجه به نوع آن میتواند بسیار متنوع و گسترده باشد. توجه داشته باشید که داشتن هر کدام از این عوامل به تنهایی نشان دهنده این اختلال نیست. بلکه فردباید علایم بالینی داشته و بر اساس روشهای تشخیصی توسط متخصصان تشخیص گذاری شود. مهمترین عواملی که میتوانند احتمال ابتلا به میوپاتی را افزایش دهند شامل موارد زیر است:
- ژنتیک: بخش زیادی از میوپاتیهای منشا ژنتیکی دارند و از پدر و مادر به فرد منتقل میشوند.
- جنسیت: برخی از مواقع میوپاتی در یک جنس بیشتر دیده میشود. به عنوان مثال: برخی از اشکال میوپاتی التهابی مانند درماتومیوزیت در زنان شایعتر است.
- داروها و سموم: برخی داروها به ویژه آنهایی که سطح کلسترول را کاهش میدهند (مانند استاتینها) میتوانند خطر ابتلا به میوپاتی ناشی از دارو را افزایش دهند.
- اختلالات متابولیک: برخی از اختلالات متابولیک میتوانند مکانیسمهای عملکردی ماهیچهها را مختل کنند که باعث بروز میوپاتی خواهد شد.
- مشکلات خود ایمنی بدن: در صورتی که سیستم دفاعی بدن دچار مشکل شود و عضلات را به عنوان دشمن بدن شناسایی کند، به آنها حمله خواهد کرد که در نتیجه آن ممکن است میوپاتی به وجود بیاید.
- آسیب دیدن عضله: یکی دیگر از دلایل بسیار مهم میوپاتی را میتوان در آسیب عضلانی مشاهده کرد. در این حالت عموما یک عضله یا گروهی از عضلات دچار مشکل میشوند، در نتیجه میوپاتی موضعی خواهد بود.
- مشکلات تغذیهای: کمبود برخی از مواد غذایی مانند ویتامین B و E میتواند میوپاتی را به دنبال داشته باشد.
دلایل میوپاتی در بزرگسالان
علاوه بر موارد بالا در برخی از موارد بالا رفتن سن باعث خواهد شد که عضلات مخطط افراد کاربرد اصلی خود را از دست بدهد. این تغییر ممکن است بسیار سریع اتفاق بیفتد به مرور زمان خود را نشان دهد. علاوه بر آن برخی از انواع میوپاتی مخصوص بزرگسالان هستند و در کودکی اتفاق نخواهند افتاد.
کلینیک جامع توانبخشی ایران با اتکا به سابقه و توانایی و مهارت همکاران خود در تلاش است تا بهترین درمانها را برای افراد دارای میوپاتی فراهم کند. جهت دریافت مشاوره رایگان میتوانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین برای دریافت نوبت میتوانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید:
انواع میوپاتی
Myopathy یک اصطلاح کلی است که گروه متنوعی از اختلالات عضلانی را در بر میگیرد. این اختلالات را میتوان بر اساس علل زمینهای، ویژگیهای بالینی و الگوهای درگیری عضلانی به انواع مختلفی طبقه بندی کرد. البته در یک دستهبندی کلی میتوان آن را به دو دسته ارثی و اکتسابی تقسیم بندی کرد. در ادامه انواع میوپاتی را در هر دستهبندی مشاهده میکنید:
الف- میوپاتیهای ارثی
همانطور که از اسمش پیدا است میوپاتی ارثی از پدر و مادر به فرد منتقل خواهد شد. این بیماری در اثر جهشهای ژنتیکی به وجود خواهند آمد. همچنین ممکن است یکی از والدین از این بیماری رنج ببرد یا در هیچکدام از آنها دیده نشود. مهمترین میوپاتیهای ارثی شامل موارد زیر هستند:
1- میوپاتی مادرزادی
میوپاتیهای مادرزادی عموما از همان ابتدای تولد خود را نشان خواهند داد. البته در برخی از موارد فرد تا سن نوجوانی و حتی بزرگسالی متوجه مشکل نخواهد شد. میوپاتیهای مادرزادی در بیشتر موارد جنرال هستند و اکثر عضلات فرد را تحت تاثیر قرار خواهند داد. از طرفی دیگر از اختلالات اغلب پیشرونده نیستند و وضعیت فرد در صورت دریافت درمانهای مناسب میتواند بهبود پیدا کند. میوپاتی نمالین، میوپاتی مرکزی و میوپاتی مرکز هستهای شایعترین میوپاتیهای مادرزادی هستند.
2- میوپاتیهای میتوکندریایی
میتوکندری یک بخش از سلول است که وظیفه تولید انرژی سلول را برعهده دارد. به همین دلیل در مواردی که عملکرد متیوکندری دچار اختلال میشود عضلات فرد ضعیف خواهند شد و فرد زود خسته خواهد شد. این اختلال ممکن است سایر ارگانهای بدن مانند قلب و مغز را هم درگیر کند. سندروم ملاس (سندروم آنسفالوپاتی میتوکندریال همراه با اسیدوز لاکتیک و حملات شبیه سکته مغزی)، سندرم کرنز-سایر و صرع میوکلونیک مهمترین میوپاتیهای میتوکندریال محسوب میشوند.
3- میوپاتیهای متابولیک
بیماریهای متابولیک اختلالاتی هستند که فرایند سوخت و ساز بدن را تحت تاثیر قرار خواهند داد. به گونهای که فرد نمیتواند انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیتهای خود را به دست بیاورد. علایم میوپاتی متابولیک شامل عدم توانایی انجام ورزش، دردهای عضلانی در شانه و رانها و تخریب عضلات است. میوپاتیهای لیپیدی و بیماریهای ذخیره گلیکوژن بیشترین مواردی هستند که در این دستهبندی قرار خواهند گرفت.
4- دیستروفیهای عضلانی
دیستروفی عبارت است از تخریب پیشرونده عضلانی. این اختلال بر اثر ناکافی بودن پروتئینهای پشتیبانی ساختاری یا غیر طبیعی بودن آنها بروز پیدا خواهند کرد. دیستروفیها عموما بازوها و پاها را با درجات مختلف درگیر خواهد کرد. البته در برخی از موارد درگیری عضلات چشم هم دیده میشود. دیستروفینوپاتی (دیستروفی عضلانی دوشن، دیستروفی عضلانی بکر، فنوتیپ متوسط) و دیستروفی عضلانی میوتونیک (نوع 1 و نوع 2) شناخته شدهترین دیستروفیهای عضلانی هستند.
ب- میوپاتیهای اکتسابی
میوپاتیهای اکتسابی در طول زندگی ممکن است به وجود بیایند و ربطی به ژنتیک یا بیماریهای مادرزادی ندارند. برخی اختلالات پزشکی، عفونتها، مصرف برخی از داروها و عدم تعادل الکترولیتها میتوانند میوپاتی اکتسابی را به وجود بیاورند. مهمترین میوپاتیهای اکتسابی شامل موارد زیر هستند:
1- میوپاتی خود ایمنی/ التهابی
در برخی از موارد سیستم ایمنی بدن برخی از اجزای خود را به عنوان دشمن شناسایی خواهد کرد. در نتیجه به آن اجزا حمله خواهد کرد و سعی میکند آن را از بین ببرد. در صورتی که این سیستم به عضلات حمله کند میوپاتی خود ایمنی/ التهابی به وجود خواهد آمد. درماتومیوزیت، سندرم آنتی سنتتاز، میوپاتی نکروزان با واسطه ایمنی، میوپاتی بدن انکلوژن، میوزیت همپوشانی و پلی میوزیت شایعترین میوپاتیهای خود ایمنی/ التهابی هستند.
2- میوپاتی ناشی از سم
میوپاتی ناشی از سم یا Toxic myopathy زمانی رخ میدهد یک سم یا دارو عوارض زیادی داشته و عملکرد ماهیچه را مختل میکند. الکل و تولوئن که بخار موجود در رنگ اسپری است میتوانند چنین علائمی داشته باشند. همچنین برخی از داروها مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای کاهش دهنده کلسترول (استاتینها)، آمیودارون، کلروکین، داروهای ضد ویروسی و مهارکنندههای پروتئاز ممکن است میوپاتی ناشی از سم را به وجود بیاورد.
میوپاتیهای نکروزان، میوپاتیهای آمفیفیلیک، میوپاتیهای ضد میکروتوبولی و میوپاتی هیپوکالمیک شایعترین میوپاتی ناشی از سم هستند.
3- میوپاتیهای غدد درون ریز
برخی از هورمونها میتوانند فعالیتهای ماهیچههای اسکلتی را کنترل و تنظیم کنند. در صورتی که هورمونهای ترشح شده از غدد درون ریز به گونهای تغییر کند که عملکرد عضلات را مختل کند، میوپاتی رخ خواهد داد. کم کاری و پرکاری تیروئید، پرکاری پاراتیروئید و اختلالات آدرنال این نوع میوپاتی را به وجود خواهد آورد.
4- میوپاتیهای عفونی
برخی از مشکلات عفونی هم میتوانند عملکرد عضلات اسکلتی را تحت تاثیر قرار دهد. عفونت ممکن است موضعی باشد یا به همه بدن سرایت پیدا کند. عفونتهای باکتریایی، عفونتهای ویروسی مانند ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) و آنفولانزا، عفونتهای انگلی و عفونتهای قارچی در برخی از موارد میوپاتی را به دنبال خواهند داشت.
5- میوپاتی ناشی از عدم تعادل الکترولیت
بالا و پایین شدن میزان الکترولیتها ممکن است میوپاتی به دنبال داشته باشد. هیپوکالمی (کمبود) هایپرکالمی (زیاد بودن) کلسیم و کم بودن منیزیم (هیپرمنیزیمی) میتوانند به میوپاتی عدم تعادل الکترولیت منجر شود.
راههای تشخیص بیماری میوپاتی
با توجه به تنوع بالای میوپاتی، روشهای تشخیصی این بیماری همه متنوع و در بسیاری از موارد پیچیده خواهند بود. اولین و مهمترین راه تشخیص بیماری میوپاتی علایم بالینی است. علاوه بر آن بررسی سابقه خانوادگی و همچنین داروها و مواد مصرفی در چند ماه یا سال گذشته به تشخیص کمک خواهد کرد. همچنین معاینه فیزیکی پوست، رفلکسها، قدرت عضلات و تعادل حرکتی میتواند نشانههایی از این بیماری را مشخص کند.
آزمایش خون یکی دیگر از راههایی است که میتواند به تشخیص کمک کند. در این آزمایشها آنزیمهای عضلانی ممکن است در نتیجه تجزیه فیبرهای عضلانی افزایش پیدا کند. در آزمایش خون همچنین سطح الکترولیتهای مختلف مانند سدیم، منیزیم، پتاسیم و … مورد بررسی قرار خواهد گرفت. آزمایش خون به تشخیص بیماریهای خود ایمنی کمک خواهد کرد و میتواند عملکرد غدد درون ریز را ارزیابی کند.
روش دیگر که برای تشخیص بیماری میوپاتی مورد استفاده قرار خواهد گرفت عبارت است از الکترومیوگرافی. الکترومیوگرافی یا EMG روشی است برای ارزیابی نوع و میزان آسیب عضلانی.
MRI و تستهای ژنتیکی هم میتوانند به تشخیص این بیماری کمک کنند. راه حل نهایی بیوپسی عضله است که طی یک جراحی بخش کوچکی از عضله برای انجام آزمایش جدا خواهد شد.
طول عمر بیماران میوپاتی چقدر است؟
برای بررسی طول عمر بیماران میوپاتی میتوان آنها را به دو دسته غیرپیشرونده و پیشرونده تقسیم بندی کرد. میوپاتیهای غیرپیشرونده تغییر آنچنانی در طول عمر بیمار ایجاد نخواهند کرد. برای نمونه افراد مبتلا به میوپاتی غدد درون ریز ممکن است به راحتی درمان شوند و حتی عوارض جانبی خاصی هم به دنبال نداشته باشند.
اما میوپاتیهای پیشرونده باعث بروز عوراضی خواهند شد که این عوارض ممکن است زندگی فرد را با خطر روبرو کند. بنابراین توجه به این نکته ضروری است که میوپاتی یک بیماری کشنده نیست و در حدود 95 درصد افراد 5 سال بعد از تشخیص گذاری میوپاتی هنوز زنده هستند.
نحوه درمان میوپاتی چگونه است؟
پس از تعیین نوع میوپاتی برنامه درمانی خاص با توجه به علایم فرد ایجاد خواهد شد. درمان ممکن است به کنترل و رفع کامل بیماری منجر شود. یا صرفا کمکی باشد به کنترل علایم. همچنین برای درمان بر اساس نوع میوپاتی ممکن است به کمک متخصصهای مختلف نیاز داشته باشیم. برای نمونه در میوپاتی غدد درون ریز لازم است که از یک متخصص داخلی کمک بگیریم در حالی که میوپاتی عفونی بیشتر به کمک متخصص عفونی درمان پذیر خواهد بود. مهمترین درمانهای میوپاتی شامل موارد زیر خواهد بود:
1- دارو درمانی
اکثر میوپاتیهای اکتسابی به کمک دارو قابل درمان هستند. در این موارد با حذف مواد سمی یا بیماری که باعث میوپاتی شده است، علایم این بیماری از بین خواهد رفت. داروهای مورد استفاده با توجه به نوع بیماری بسیار متفاوت خواهند بود.
2- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از رشتههای توانبخشی است که میتواند بسیار کمک کننده باشد. فیزیوتراپی با شناخت دقیقی که نسبت به آناتومی و ساختار عضلات دارند میتوانند برنامه تمرینی مناسبی به فرد ارائه دهند. این برنامه ممکن است برای تقویت عضلات و افزایش دامنه ارائه شود یا هدف آن ممانعت از پیشرفت بیماری باشد. در برخی از موارد پس از درمان دارویی فیزیوتراپی میتواند به بازتوانی فرد کمک کند.
3- کاردرمانی
کاردرمانی میوپاتی اهداف متنوعی را دنبال خواهد کرد. مهمترین هدف کاردرمانی کمک به حفظ استقلال فرد است به گونهای که بتواند کارهای روزانه خود را به تنهایی اداره کند. فیزیوتراپی سعی خواهد کرد که عملکرد تک تک عضلات را بررسی کرده و بهبود ببخشد. اما کاردرمانی تلاش خواهد کرد که بیشتر عملکردهای فرد را در نظر بگیرد. کاردرمانی میوپاتی در مرحله اول تلاش خواهد کرد که مانع از پیشروی بیماری شده و مدیریت انرژی را به فرد آموزش دهد. در مراحل بعدی در صورتی که بیماری درمان نشود، کاردرمانی تلاش خواهد کرد که روشهای جایگزینی را برای انجام فعالیتهای روزمره زندگی به افراد آموزش دهد. همچنین میتواند با وسایل خانه را با توجه به شرایط فرد مناسب سازی کند.
4- گفتاردرمانی
شاید در بحث میوپاتی کمتر به اختلالات بلع، تنفس و گفتار اشاره میشود. اما در واقع میوپاتی ممکن است عضلات مربوط به این فعالیتها را درگیر کند. در این شرایط گفتادرمانی به میتواند بسیار کمک کننده باشد. گفتاردرمانی تلاش خواهد کرد تا مشکلات تنفسی، بلعی و گفتاری فرد را حل کند.
5- تغذیه
یکی دیگر از راههایی که میتواند به کنترل و درمان میوپاتی کمک کند تغذیه است. در برخی از موارد تغییر رژیم غذایی میتواند درمان قطعی را برای میوپاتی به همراه داشته باشد. برای نمونه در برخی از میوپاتیهای ناشی از سم ممکن است رژیم غذایی فرد عامل این بیماری باشد. در بقیه میوپاتیها هم تغییر رژیم غذایی ممکن است کمک کننده باشد و بتواند روند بیماری را متوقف کند.
درمان خانگی میوپاتی
برای کمک به درمان میوپاتی لازم است که افراد در خانه فعالیتها و برنامه خاصی را دنبال کنند. برای دریافت تمرینات درمانی با کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید و بدون هماهنگی با آنها از انجام خودسر تمرینات خودداری کنید. برای کمک به کنترل بیماری بهتر است موارد زیر را رعایت فرمایید:
1- رژیم غذایی خود را اصلاح کنید. استفاده از سبزیجات و میوههای مختلف توصیه میشود.
2- ورزش قلبی عروقی خفیف تا متوسط را با هماهنگی درمانگر خود ادامه دهید. توصیه میشود از انواع خاصی از وزنه برداری خودداری کنید.
3- وزن خود متعادل نگه دارید. اضافه وزن میتواند انجام حرکات را سختتر کند و خستگی را بیشتر کند.
4- اگر در بلع مشکل دارید، غذاهای نرم یا نیمه جامد بخورید. پوره کردن غذا هم میتواند در برخی از موارد کمک کننده باشد. اگر فرد توانایی راه رفتن ندارد و همیشه در تخت است، باید نشسته روی تخت غذا بخورد.
5- تمام داروها را طبق دستور مصرف کنید.
سخن پایانی
میوپاتی یک بیماری نیست بلکه مجموعهای از بیماریها است که عضلات فرد را تحت تاثیر قرار داده و انجام فعالیتهای روزمره را برای وی سخت خواهند کرد. بنابراین علایم، تشخیص و راههای درمانی آن هم پیچیده و متنوع خواهد بود. درمان این بیماری با استفاده از دارو و توانبخشی میتواند بسیار سادهتر از چیزی باشد که فکرش را میکنید. اگر در این مورد سوالی دارید میتوانید با ما مطرح کنید تا متخصصان ما در سریعترین زمان ممکن به آن پاسخ دهند.
منابع:
گزارش