فلج مغزی هیپوتونی : علل |علایم | درمان
- توضیحات
فلج مغزی هیپوتونی یا فلاسید به حالتی گفته می شود که کودکان سی پی تون عضلانی پایینی دارند. غالبا این حالت بر وضعیت و ثبات بدنی کودک تأثیر گذاشته و تعادل و هماهنگی حرکات را برای او چالش برانگیز می کند.
تون عضلانی پایین یا شل (هیپوتونی hypotonia)، از اثرات ثانویه فلج مغزی می باشد که می تواند انجام حرکات و عملکردهای مختلف روزانه را برای کودکان فلج مغزی چالش برانگیز کند.
علاوه بر این، هیپوتونی (hypotonia) یک پیامد نادر در فلج مغزی می باشد؛ زیرا اکثر کودکان معکوس آن را تجربه می‌کنند: هایپرتونی یا تون عضلانی بالا (hypertonia). با این حال، ممکن است کودکان فلج مغزی ترکیبی از هیپوتونی و هایپرتونی را در عضلات مختلف بدنشان تجربه کنند.
با وجود اینکه داشتن تون عضلانی بالا نسبت به تون عضلانی پایین در کودکان فلج مغزی شایع تر است، ولی ممکن است برخی از این کودکان ترکیبی از هر دوی این حالات را تجربه کنند. با یک برنامه درمانی و مدیریت مناسب هر کودک فلج مغزی، این کودکان می توانند یاد بگیرند که به طور موثر، تون عضلانی غیر طبیعی خود را مدیریت کرده و توانایی های عملکردی خود را نیز بهبود بخشند.
در مطلب زیر به توضیح فلج مغزی هیپوتونی، علل، علائم و روش های درمانی آن خواهیم پرداخت.
علل ایجاد فلج مغزی هیپوتونی یا فلاسید :
فلج مغزی یک ناتوانی و اختلال حرکتی است که بر حرکات کودک تأثیر می گذارد. عضلات ما با انقباض و استراحت حرکت ایجاد می کنند. کودکانی که تون عضلانی پایین و شلی دارند در هنگام استراحت دچار تنش عضلانی نمی شوند که این عامل خطر آسیب دیدگی آنها را افزایش داده و هماهنگی حرکات را نیز برای آنها دشوار می کند.
تون عضلانی غیر طبیعی (بالا یا پایین)، یکی از شایع ترین عوارض فلج مغزی می باشد.
فلج مغزی در اثر آسیب به نواحی از مغز در حال رشد کودک که مسئول تنظیم حرکت می باشند، از جمله قشر حرکتی، هسته یا عقده های قاعده ای، تالاموس و مخچه ایجاد می شود.
بسته به محل آسیب مغزی، کودکان ممکن است طیف وسیعی از اثرات ثانویه فلج مغزی را نیز تجربه کنند. تون عضلانی پایین معمولاً با آسیب به مخچه همراه است که منجر به ایجاد فلج مغزی آتاکسی می شود.
با این وجود، تون عضلانی پایین ممکن است در کودکان دارای انواع دیگر فلج مغزی از جمله اسپاستیک، دیسکینتیک و ترکیبی نیز رخ دهد. اکثر کودکانی که به دلیل فلج مغزی دچار تون عضلانی پایین و شل شده اند، تا ۶ ماهگی تشخیص داده می شوند.
با این وجود، اشکال خفیف هیپوتونی ممکن است تا زمانی که کودک بزرگتر نشود، مورد توجه قرار نگیرندو این حالت بیشتر در فلج مغزی خفیف دیده میشود.
برای درک علت هیپوتونی در کودکان فلج مغزی، آشنایی با رابطه بین مغز و عضلات بسیار اهمیت دارد. در درجه اول، تون عضلانی با انتقال سیگنال ها از مغز تنظیم می شود. این سیگنال‌ها از طناب نخاعی (نخاع) و از طریق اعصاب به عضلات (محلی که برای انقباض یا شل شدن هدایت می‌شوند) می‌رسند.
فلج مغزی یک ناتوانی و اختلال حرکتی است که در اثر آسیب به مغز قبل، در حین و یا اندکی پس از تولد ایجاد می شود. در نتیجه، کودکان فلج مغزی اغلب به دلیل اختلال در ارتباط بین مغز و عضلات، تون عضلانی غیرطبیعی را تجربه می‌کنند. در نظر داشته باشید که کودکان مبتلا به هر نوع فلج مغزی ممکن است هیپوتونی (hypotonia) را تجربه کنند، ولی هیپوتونی اغلب با فلج مغزی آتاکسیک همراه است.
در اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی علایم فلج مغزی نظیر هیپوتونی تا سن ۶ ماهگی تشخیص داده می شوند. ولی ممکن است هیپوتونی برای چندین سال در کودکان فلج مغزی خفیف مورد توجه قرار نگیرد.
کلینیک ایران یکی از پیشگامان در زمینه کاردرمانی کودکان سی پی هیپوتون است شما میتوانید از تجربیات متخصصین ما از یکی از راههای زیر بهره مند شوید:
علائم فلج مغزی هیپوتونی:
هر مورد از فلج مغزی شل منحصر به فرد و خاص خودش می باشد. بسته به عوامل مختلفی مانند شدت و محل آسیب مغزی و شروع مشکلات و عوارض ثانویه، کودکان مبتلا به فلج مغزی هیپوتونی نیز ممکن است طیف وسیعی از مشکلات و عوارض را تجربه کنند.
علائم فلج مغزی هیپوتونی عبارتند از:
* خستگی
* اندام های شل یا فلاپی
* ناتوانی در کنترل گردن و یا داشتن حداقل توانایی در کنترل گردن (در حالت نشسته سر کودک به پهلو خم می شود و یا هنگامی که روی شکم دراز می کشد، توانایی بالا بردن سرش را ندارد)
* تاخیر در رشد و تکامل
* کلامزی یا دست و پا چلفتی بودن و زمین خوردن مکرر
* انعطاف بدنی بیش از حد
* حرکات آرام و آهسته
* تون صدای ملایم یا ضعیف
* ثبات ضعیف در قسمت تنه
* مشکل در جویدن یا بلع
* راه رفتن نامتعادل و اندام های شل
* کودک تحمل کاری پایین و توانایی بسیار کمی در انجام فعالیت ها دارد
از آنجایی که با گذشت زمان مهارت های حرکتی در کودکان رشد و تکامل می یابد، اغلب علائم تون عضلانی پایین تا زمانی که کودک بزرگتر نشده و تاخیر حرکتی در رشد و یا اختلالات حرکتی را نشان ندهد، نادیده گرفته خواهد شد.
والدین با آگاهی و شناسایی علائم و نشانه های هیپوتونی و جستجوی مداخلات درمانی و مدیریت اولیه آن در سریع ترین زمان ممکن، می توانند به طور پیشگیرانه اثرات تون عضلانی پایین را بر زندگی روزمره کودکشان به حداقل برسانند. با وجود اینکه آسیب مغزی که باعث ایجاد فلج مغزی می شود در طول زمان بدتر نخواهد شد،
ولی اثرات ثانویه آن مانند شل بودن اندام ها می تواند پیشرفت کرده و به میزان قابل توجهی بر کیفیت زندگی کودک تأثیر بگذارد.
بنابراین، درمان و مدیریت صحیح تون عضلانی غیر طبیعی برای استقلال عملکردی کودکان فلج مغزی در دراز مدت ضروری می باشد.
با یک اختراع جدید و شگفت انگیز به نام گیت پلیت برای کمک به تعادل کودکان سی پی آشنا شوید
احتمال راه افتادن کودک سی پی خود را پیش بینی کنید
با کاربرد اسپایدرکیج در کودکان فلج مغزی آشنا شوید
اهداف درمانی در فلج مغزی هیپوتونی:
مداخلات درمانی و مدیریت زودهنگام هیپوتونی در کودکان فلج مغزی برای به حداکثر رساندن تحرک کودک بسیار اهمیت دارد.
مغز کودکان نسبت به بزرگسالان دارای مقدار بیشتری از خاصیت نوروپلاستیسیته است که سازگاری و یادگیری مهارت های جدید را برای آنها آسان تر می کند. نوروپلاستیسیته به توانایی مغز برای سازماندهی مجدد مدارهای عصبی خود اشاره دارد. این خاصیت اجازه می دهد تا عملکردهای متاثر از آسیب مغزی توسط نواحی سالم و آسیب نخورده مغز بهبود یابند.
موثرترین روش برای بهبود و ارتقای نوروپلاستیسیته از طریق تکرار زیاد تمرینات و آموزش های مناسب می باشد.
انجام تمرینات مداوم مغز را تحریک کرده و سازگاری های نورولوژیکی را نیز تقویت می کند. با این حال، توجه به این نکته بسیار اهمیت دارد که تغییرات تطبیقی می توانند مفید یا مضر باشند. الگوهای حرکتی که کودک شما به طور مداوم انجام می دهد، همان هایی هستند که به مسیرهای محکمی در مغز او تبدیل شده و انجام آنها برای او عادت خواهند شد.
بنابراین، هرچه سریعتر الگوهای حرکتی نادرست ناشی از هیپوتونی بررسی شود، نتایج عملکردی بلندمدت بهتری را برای کودک به همراه خواهد داشت.
مدیریت و درمان هیپوتونی یا فلاسید :
از آن جایی که هیپوتونی می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد، یک رویکرد درمانی شخصی که اختلالات حرکتی خاص هر کودک را مورد هدف قرار دهد، رویکرد ایده آلی خواهد بود. مداخلات مدیریتی و درمانی برای فلج مغزی هیپوتونی و کاهش علایم سی پی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
* فیزیوتراپی: یک متخصص فیزیوتراپی می تواند مهارت های حرکتی کودک را ارزیابی کرده و برنامه ریزی مناسب را برای تمرینات درمانی مناسب او و با هدف تقویت عضلات کمتر استفاده شده و بهبود فرم آنها را انجام دهد.
* کاردرمانی: شرکت در جلسات کاردرمانی می تواند به کودکان مبتلا به هیپوتونی کمک کند تا یاد بگیرند که چگونه با تمرین، فعالیت های روزمره ای مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و نظافت را تا حد ممکن انجام دهند. همچنین، بسته به شدت هیپوتونی کودک، یک کاردرمانگر ممکن است به او نحوه استفاده از وسایل تطبیقی را آموزش دهد. به علاوه، کاردرمانگر می تواند بر تمرین و بهبود مهارت های مورد نیاز برای حضور در مدرسه مانند مهارت های حرکتی ظریف برای نوشتن نیز تمرکز کند.
کاردرمانی برای بهبود تون عضلانی شل اغلب شامل تمرینات هدفمندی است که باعث افزایش قدرت عضلانی و بهبود هماهنگی در کودک می شود. تون عضلانی به میزان تنش عضله در حالت استراحت اشاره دارد. در مقابل، قدرت عضلانی به شما کمک می کند تا زمانی که عضلات در حال استراحت نیستند، حرکات را انجام دهید. با انجام ورزش و تمرینات مناسب برای افزایش قدرت بدنی، کودکانی که تون عضلانی شل و پایینی دارند ممکن است سرعت و هماهنگی حرکات خود را بهبود بخشند.
هر چه کودک بیشتر تمرینات هدفمند را تمرین و تکرار کند، مغز در درک تقاضا برای عملکردهایی که نیاز به استفاده از عضلات مرتبط را دارد، قوی تر و بهتر خواهد شد.
در نتیجه، تمرینات و تحریکات مکرر به بهبود تغییرات تطبیقی در مغز کمک کرده و به تقویت مسیرهای ارتباطاتی جدید نیز کمک خواهد کرد. تکرار تمرینات کاردرمانی در منزل نیز بسیار اهمیت داشته و می‌تواند سبب تقویت عصبی و بهبود بیشتر کودکان شود.
به علاوه، تمرینات کاردرمانی، برای تون عضلانی پایین و شل بر بهبود استقلال عملکردی کودک با تمرین فعالیت‌های روزمره ای مانند غذا خوردن، مرتب شدن و لباس پوشیدن نیز تمرکز دارد. تمرینات کاردرمانی برای بهبود وظایف عملکردی، به کودکان فلج مغزی می آموزد که چگونه در خانه مستقل باشند و حرکت فعالانه خود را نیز تقویت کنند. همچنین بسته به شدت هیپوتونی و شل بودن عضلات کودک، یک متخصص کاردرمانی ممکن است به کودک شما یاد دهد که چگونه از تجهیزات تطبیقی استفاده کرده و یا استراتژی های موقعیت یابی را برای افزایش استقلال عملکردی کودک شما توصیه کند.
* گفتاردرمانی: شل و فلاپی بودن عضلات می تواند بر تون عضلانی عضلات اطراف دهان نیز تأثیر بگذارد. بنابراین، برای مدیریت و درمان مشکلات صحبت کردن یا تغذیه، کودکان هیپوتونی می توانند از درمان با یک گفتاردرمانی بهره ببرید و کار با یک آسیب شناس گفتار و زبان، کودکان فلج مغزی هیپوتونی می توانند تمریناتی را انجام دهند که به تقویت ماهیچه های حرکتی دهان آنها کمک کرده و یا روش های جایگزین برای برقراری ارتباط موثر با دیگران را نیز بیاموزند.
در طول جلسات گفتاردرمانی، کودکان دارای تون عضلانی شل ممکن است است فعالیت‌هایی را انجام دهند که بر تقویت عضلات حرکتی دهان متمرکز است تا بتوانند غذا بخورند و یا ارتباط مؤثرتری را با دیگران برقرار کنند.
به علاوه، کودکانی که دارای اختلالات حرکتی شدید دهانی بوده و قادر به تولید گفتار نیستند، ممکن است یاد بگیرند که از اشکال جایگزین ارتباطی مانند تبلت و یا تولید کننده صدا استفاده کنند. همچنین متخصصین گفتاردرمانی ممکن است در صورت نیاز، مصرف مواد غذایی با بافت های نرم و یا مایعات غلیظ را توصیه کنند.
* ارتوپدی فنی: ارتز هایی مانند بریس‌ها، آتل‌ها و گچ‌گیری‌ها می‌توانند حمایت اسکلتی عضلانی اضافی را برای کودکان فراهم کنند تا فرم صحیح عضلات آنها بهبود یافته و خطر افتادن و زمین خوردن آنها نیز به حداقل برسد.
در نهایت، مدیریت و درمان هیپوتونی در کودکان فلج مغزی بر بهبود و ارتقای استقلال عملکردی و جلوگیری از ضعف بیشتر عضلات تمرکز دارد. با انجام مداوم تمرین‌ها و فعالیت‌های هدفمند، کودکان مبتلا به هیپوتونی می‌توانند درخواست مغز را برای انجام این عملکردها تقویت کرده و سبب افزایش انعطاف‌پذیری عصبی نیز شوند.
مداخلات درمانی زودهنگام و مدیریت فلج مغزی و اثرات ثانویه آن برای به حداکثر رساندن تحرک کودک سی پی شما بسیار اهمیت دارد. در واقع، بسیاری از کودکان فلج مغزی با تون عضلانی پایین و شل، توانایی ساختن تون عضلانی و بهبود تحرک کلی خود را از طریق تمرینات تکراری و مناسب دارند.
در نظر داشته باشید که روند بهبود در تون عضلانی و تحرک کودکان فلج مغزی امکان پذیر می باشد؛زیرا مغز قادر به استفاده از خاصیت نوروپلاستیسیته است. نوروپلاستیسیته به توانایی سیستم عصبی مرکزی برای ایجاد تغییرات تطبیقی و سازماندهی مجدد مدار عصبی خود اشاره دارد. در نتیجه، عملکردهای متاثر از آسیب مغزی، مانند تون عضلانی، اغلب این پتانسیل را دارند که به قسمت های سالم و آسیب ندیده مغز منتقل شده و بهبود یابند.
با توجه به اینکه کودکان دائماً در حال رشد هستند، وضعیت بدنی نامناسب که به دلیل تون عضلانی شل در قسمت تنه ایجاد می شود، ممکن است بر نحوه رشد بدن کودکان سی پی تأثیر بگذارد.
این حالت می تواند باعث اختلال در رشد، اسکولیوز و درد در کودکان سی پی شود. استفاده از وسایل و تجهیزات ارتوتیک مانند بریس یا گچ‌گیری، باعث ایجاد هم ترازی و فرم مناسب بدنی کودکان سی پی میشود.
به عنوان مثال، یک بریس تنه می‌تواند به جلوگیری از خمیدگی ناشی از ضعف عضلات مرکزی کودکان کمک کرده و تعادل بهتری را در حالت عمودی نشستن برای آنها ایجاد کند. به طور مشابه، اگر کودکی فلج مغزی شدیدتری داشته و نیاز به استفاده از ویلچر داشته باشد، تکیه گاه های جانبی و یا پشتی های مناسب نیز ممکن است وضعیت بدنی بهتری را برای او فراهم کنند.
در نظر داشته باشید که وسایل و تجیزات ارتوتیک تون عضلانی شل را تغییر نمی‌دهند، اما حمایت ساختاری لازم را برای کاهش آسیب‌ها و بهبود هم ترازی مناسب اسکلتی عضلانی کودکان فلج مغزی را فراهم می‌کنند.
نحوه مراقبت از کودک دارای فلج مغزی فلاسید:
اکنون که با تون عضلانی شل و روش های درمان و مدیریت آن آشنا شدید، در ادامه نکاتی که می بایست در هنگام مراقبت از کودک هیپوتونی در نظر بگیرید را عنوان کرده ایم:
* قبل از بلند کردن کودک، همواره اطمینان حاصل کنید که یک دست را در پشت سر او نگه داشته اید تا از آسیب به گردن کودک جلوگیری شود.
* از بلند کردن کودک توسط دست ها و یا پاهایش خودداری کنید؛ زیرا کودکانی که تون عضلانی پایین و شلی دارند بیشتر در معرض خطر دررفتگی مفصل هستند.
* لباس هایی را برای کودک انتخاب کنید که راحت باشند، به راحتی پوشیده شوند، تحرک کودک را محدود نکرده و به اجسام نزدیک نیز گیر نکنند.
* کودک خود را تشویق کنید تا فعالیت های زندگی روزانه را به طور مستقل (که مناسب مرحله رشدی و تکاملی خودش می باشد) را انجام دهد و تنها زمانی به او کمک کنید که حرکت فعالانه و آگاهی بدنی او را بهبود می بخشید.
* صبور باشید. هنگامی که کودکان دارای تون عضلانی شل برای هماهنگ کردن حرکات خود تلاش می‌کنند، احتمالاً به زمان بیشتری برای انجام کارها و فعالیت‌ها نیاز خواهند داشت.
در نظر داشته باشید با مراقبت صحیح و تمرینات مناسب و کافی، کودکان مبتلا به هیپوتونی می توانند یاد بگیرند که به میزان قابل توجهی تحرک و کیفیت کلی زندگی خود را بهبود بخشند.
فلج مغزی و هیپوتونی: نکات کلیدی:
داشتن تون عضلانی شل می تواند حفظ تعادل و هماهنگی حرکات را برای کودکان فلج مغزی چالش برانگیز کند. در نظر داشته باشید با یک برنامه مدیریت و درمانی مناسب هر کودک که نقاط ضعف و مشکلات خاص او را مورد بررسی و هدف قرار می دهد، کودکان فلج مغزی می توانند تون عضلانی خود را بهبود بخشند.
کودکان مبتلا به فلج مغزی هیپوتونی تون عضلانی پایینی را تجربه می کنند که می تواند بر مهارت های تعادل و هماهنگی آنها تأثیر بگذارد. در نتیجه، ممکن است مستعد زمین خوردن و افتادن باشند و یا در انجام فعالیت هایی که نیاز به دقت دارند نیز چالش داشته باشند.
خوشبختانه، کودکان مبتلا به هیپوتونی می‌توانند مغز خود را برای ایجاد سازگاری‌های عصبی آموزش داده و این مهارت‌ها را به نواحی آسیب‌دیده مغز منتقل کنند. با تقویت عضلات کمتر استفاده شده و انجام تمرینات مداوم حرکاتی که تحت تاثیر تون عضلانی پایین قرار گرفته اند، این کودکان می توانند استقلال عملکردی خود را به طور قابل توجهی بهبود بخشند.
امیدواریم این مطلب شما را با مفهوم هیپوتونی، چگونگی تاثیر آن بر کودکان فلج مغزی و روش های درمان و مدیریت آن آگاه کرده باشد.
ترجمه توسط تیم پژوهشی کلینیک فیزیوتراپی کودکان
یک مقاله کامل و خواندنی در در مورد هیپوتونی در کودکان بخوانید