آیا تا به حال احساس گزگز و سوزن سوزن شدن آزاردهنده‌ای را در انگشتان شست، اشاره و میانی خود تجربه کرده‌اید؟ آیا درد تیرکشنده‌ای در مچ دست شما، خواب شبانه‌تان را برهم زده است؟ اگر پاسختان مثبت است، ممکن است با سندروم تونل کارپال، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی دست روبرو باشید.

این عارضه که در اثر فشردگی عصب مدین در مچ دست ایجاد می‌شود، می‌تواند زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار دهد.

تصور کنید در حال تایپ کردن هستید که ناگهان احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در انگشتانتان پدیدار می‌شود. درد تیرکشنده‌ای در مچ دست شما می‌پیچد و مجبور می‌شوید کارتان را متوقف کنید. این تنها یکی از سناریوهای ناراحت‌کننده‌ای است که افراد مبتلا به سندروم تونل کارپال با آن مواجه هستند. اما نگران نباشید! با آگاهی از علائم، علل و روش‌های درمانی این سندروم، می‌توانید کنترل بیشتری بر سلامتی خود داشته باشید و از چنگال این عارضه آزاردهنده رهایی یابید. در ادامه این مقاله، با دنیای پیچیده‌ی سندروم تونل کارپال همراه می‌شویم و به دنبال پاسخ‌های روشن برای سوالات شما خواهیم بود. اما قبل از هر چیزی لازم است که با آناتومی تونل کارپال آشنا شویم.

آناتومی تونل کارپال

تونل کارپال یک گذرگاه باریک در جلوی مچ دست است که حدود یک اینچ عرض دارد. کف و کناره های تونل توسط استخوان‌های کوچک مچ دست به نام استخوان‌های کارپ تشکیل شده است. سپس یک رباط به نام فلکسور رتیناکولوم (یا رباط عرضی کارپ) از دو طرف به این استخوان‌ها متصل شده و  سقف را تشکیل می‌دهد . رتیناکولوم حدود 3-4 سانتی متر عرض دارد. این تونل محل عبور ۹ تاندون خم کننده انگشتان به علاوه عصب مدین است. بقیه تاندون‌های خم کننده انگشتان دست به همراه عصب اولنار از بالای رباط فلکسور رتیناکولوم عبور خواهند کرد. 

سندروم تونل کارپال چیست؟

سندروم تونل کارپال عبارت است از وارد شدن فشار بیش از حد به عصب مدین در هنگام عبور از تونل کارپال. با توجه به این که ۹ تاندون به علاوه عصب مدین و چندین جزء دیگر مانند رگ‌های خونی از این فضا عبور می‌کنند، فضای مچ دست فشرده است. بنابراین کوچک‌ترین فشاری می‌تواند عصب مدین را درگیر نماید. عواملی مانند التهاب و تورم می‌توانند فشار داخل تونل کارپال را افزایش دهند که باعث فشار به عصب مدین شده و به طبع آن درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها رخ خواهد داد. عصب مدین عملکردهای حسی و حرکتی را برای ساعد، مچ دست و بخشی از دست فراهم می‌کند.

دلایل سندروم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال ناشی از افزایش فشار در داخل تونل کارپال است که منجر به فشرده شدن عصب مدین می‌شود که در طول مچ دست به داخل کف دست از تونل کارپال می‌گذرد. در بیشتر موارد این افزایش فشار در داخل تونل کارپال به سختی به یک علت نسبت داده می‌شود. به طور معمول عوامل متعددی در بازی هستند که منجر به فشار روی عصب می‌شود که می‌توان آن‌ها را در دسته‌های زیر بیان کرد:

1- تنگ شدن فضای تونل کارپال

یکی از دلایلی که می‌تواند فشار روی عصب مدین را افزایش دهد، تنگ شدن تونل کارپال است. در این حالت اجزای داخلی این تونل فشرده‌تر می‌شوند و جا برای هر کدام از این اجزا کمتر خواهد بود. علاوه بر آن در برخی از موارد مشاهده شده است که اندازه تونل کارپال کوچک‌تر از حالت عادی است. برای نمونه اندازه تونل کارپال در زنان کوچک‌تر از مردان است. به همین دلیل میزان ابتلا در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. مهم‌ترین مواردی که باعث تنگ شدن تونل کارپال می‌شوند شامل موارد زیر است:

• آسیب‌های مچ دست: شکستگی، دررفتگی یا التهاب مچ دست می‌تواند با تغییر شکل استخوان‌ها، فضای تونل کارپال را کاهش دهد.
• ضخیم شدن لیگامان عرضی کارپال: این لیگامان سقف تونل کارپال را تشکیل می‌دهد و گاهی اوقات ضخیم شدن آن به عصب مدین فشار وارد می‌کند.
• بیماری‌های التهابی: آرتریت روماتوئید و نقرس می‌توانند باعث التهاب و تورم بافت‌های اطراف تونل کارپال شوند.

2- افزایش فشار بر عصب مدین

برخی دیگر از شرایط فشار روی عصب مدین را افزایش می‌دهند. این شرایط عموما ساختارهای داخل تونل کارپال را تغییر می‌دهند. برای نمونه در صورتی که تاندون‌های عضلات خم کننده که از داخل تونل رد می‌شوند، ضخیم شوند باعث می‌شود که فشار بیشتری به عصب مدین وارد شود. مهم‌ترین فاکتورهای افزایش فشار بر عصب مدین موارد زیر را در بر می‌گیرد:

• فعالیت‌های تکراری مچ دست: انجام مداوم کارهایی مانند تایپ کردن، خیاطی کردن نواختن ساز یا کار با ابزار می‌توانند باعث التهاب تاندون‌های خم کننده انگشتان شوند. این التهاب با اشغال فضای بیشتر در تونل کارپال به عصب مدیان فشار وارد می‌کند.
• حاملگی و تغییرات هورمونی: افزایش مایعات بدن در دوران بارداری می‌تواند باعث تورم بافت‌ها و فشار بر عصب مدیان شود. همچنین تغییرات هورمونی در این دوران در برخی افراد بر روی میزان التهاب تاثیر می‌گذارد.
• چاقی مفرط: تجمع چربی در ناحیه مچ دست می‌تواند فضای تونل کارپال را تنگ کند.

3. سایر عوامل زمینه‌ای

• دیابت: این بیماری می‌تواند باعث آسیب عصبی و تورم بافت‌ها شود که در نهایت به سندرم تونل کارپال منجر می‌شود.
• اختلال در عملکرد تیروئید: می‌تواند تغییراتی در مچ دست ایجاد کند که احتمال بروز سندرم تونل کارپال را افزایش می‌دهد.

لازم به ذکر است که دلایل سندروم تونل کارپال در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. تشخیص دقیق علت زمینه‌ای این عارضه توسط پزشک متخصص، برای انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است.

به خاطر داشته باشید که تشخیص زودهنگام و درمان به موقع سندرم تونل کارپال، کلید رهایی از چنگال این عارضه و بازگشت به زندگی بدون درد و محدودیت است. در صورت مشاهده‌ی هرگونه علائم مانند گزگز، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف در انگشتان، به تعویق انداختن مراجعه به پزشک می‌تواند روند درمان را طولانی‌تر و پیچیده‌تر کند.

علائم سندروم تونل کارپال

عصب مدین بخش مهمی از دست افراد را عصب دهی می‌کند. به همین دلیل نقش مهمی در انجام فعالیت‌های روزانه افراد دارد. در نتیجه اختلال در عملکرد آن می‌تواند تا حد بسیار زیادی انجام فعالیت‌های کاری و شخصی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. علائم این سندروم متنوع و گاه فریبنده هستند، اما با کمی دقت می‌توان آن‌ها را تشخیص داد. مهم‌ترین علائم سندروم تونل کارپال شامل موارد زیر است:

1- گزگز و سوزن سوزن شدن

این احساس ناخوشایند معمولا در انگشتان شست، سبابه، میانی و نیمی از انگشت انگشتری بروز می‌کند و گاهی به ساعد نیز کشیده می‌شود. گزگز و سوزن سوزن شدن معمولا در شب‌ها یا هنگام خم کردن مچ دست تشدید می‌شود. به گونه‌ای که فرد را از خواب بیدار می‌کند. 

2- بی‌حسی و ضعف انگشتان

 در مراحل پیشرفته‌تر احساس بی‌حسی در انگشتان به سراغ فرد می‌آید و ممکن است توانایی گرفتن اجسام با این انگشتان کاهش یابد. علاوه بر آن ممکن است روی عملکرد عضلات دست تاثیر بگذارد و این عضلات ضعیف شوند. به این ترتیب فرد در انجام فعالیت‌های روزمره که به قدرت نیاز دارند با مشکل روبرو می‌شود. برای نمونه اجسام از دست فرد می‌افتند یا نمی‌تواند گوشی موبایل و کتاب را برای مدت طولانی در دست خود نگه دارد. 

3- درد تیر کشنده

گاهی اوقات دردی تیز و تیرکشنده از مچ دست به انگشتان و حتی ساعد منتشر می‌شود که می‌تواند خواب راحت را نیز برهم بزند. در ابتدا این درد کم است و به مرور زمان در صورتی که فرد درمان نشود، دردهای وی بیشتر خواهد شد. در بسیاری از موارد فرد متوجه می‌شود که با تکان دادن دست می‌تواند از میزان این درد تیر کشنده بکاهد. اما به مرور زمان این تکان دادن‌ها هم کارکرد خود را از دست خواهند داد.

4- تورم و خشکی مچ دست

در برخی موارد تورم و خشکی در ناحیه مچ دست نیز دیده می‌شود که می‌تواند نشانه التهاب در تونل کارپال باشد. تورم و خشکی ناشی از سندروم تونل کارپال باعث خواهد شد که فرد در خم و راست کردن مچ دست و انگشتان دچار مشکل شود. این مشکلات هم باعث می‌شوند که فرد نتواند فعالیت‌های روزانه خود را به درستی انجام دهد.

5- آتروفی عضلانی

یکی از علائم نادر سندروم تونل کارپال آتروفی عضلات است که به موجب آن برخی از عضلات پایه انگشت شست تحلیل رفته و کوچک‌تر خواهند شد. آتروفی در برخی از موارد که سندروم تونل کارپال شدید بوده و برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، بروز پیدا می‌کند.

کلینیک جامع توانبخشی ایران در زمینه توانبخشی دست یکی از باسابقه‌ترین کلینیک‌های پایتخت است که آماده ارائه خدمات به شما همشهریان گرامی است. جهت دریافت مشاوره رایگان می‌توانید با شماره زیر در تماس باشید. همچنین جهت دریافت آنلاین نوبت می‌توانید دکمه نوبت اینترنتی را لمس فرمایید. 

02188242410

نوبت اینترنتی

نحوه تشخیص سندروم تونل کارپال

مانند همه بیماری‌های دیگر تشخیص سندروم تونل کارپال هم تا حد زیادی مبتنی بر مشاهده و ارزیابی‌های معمول است. به این ترتیب متخصص ارتوپدی یا نورولوژی فرد را معاینه کرده و با گرفتن شرح حال تلاش خواهد کرد که مشکلات فرد را شناسایی کند. در مرحله بعد اگر مشکوک به سندروم تونل کارپال باشد برای اطمینان از تست‌های زیر استفاده خواهد کرد:

1- تست فالن (Phalen’s test)

تست فالن یکی از بهترین روش‌های تشخیص سندروم تونل کارپال است. انجام این تست بسیار ساده است و هر فردی به راحتی می‌تواند آن را انجام دهد. برای انجام این تست فرد ابتدا دست‌هایش را بالا می‌آورد به صورتی که دو ساعد وی روبروی هم قرار بگیرند. سپس دست‌ها را از مچ خم کرده و پشت دو دست خود را به هم می‌چسباند. فرد باید این حالت را برای مدت یک دقیقه نگه دارد. در صورتی که پس از یک دقیقه احساس سوزن سوزن شدن، درد، بی‌حسی و گزگز وجود داشته باشد نتیجه تست مثبت است و به احتمال زیاد فرد از سندروم تونل کارپال رنج می‌برد. 

2- تست تینل

در تست تینل درمانگر در نزدیکی مچ دست ضربات آرامی به عصب مدین وارد خواهد کرد. در صورتی که احساس درد، گزگز و بی‌حسی در بخش‌هایی از دست فرد وجود داشته باشد، تست تینل مثبت خواهد بود و نیاز به بررسی بیشتری برای اطمینان از سندروم تونل کارپال وجود خواهد داشت.

3- نوار عصب عضله (EMG)

 همه موارد بالا ما را به تشخیص سندروم تونل کارپال نزدیک خواهند کرد اما نوار عصب عضله می‌تواند ما را به تشخیص قطعی نزدیک‌تر کند. EMG می‌تواند فعالیت الکتریکی عضلات را ثبت و بررسی کند. در تشخیص سندروم تونل کارپال از عضلاتی که توسط عصب مدین عصب دهی می‌شوند، EMG گرفته می‌شود و عملکرد آن‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. 

4- سی تی اسکن

یکی دیگر از راه‌های تشخیص سندروم تونل کارپال کمک گرفتن از سی تی اسکن است. اشعه ایکس تصاویری از ساختارهای متراکم مانند استخوان ارائه می‌دهد. در صورت وجود محدودیت حرکت مچ یا درد مچ دست پزشک ممکن است برای رد کردن سایر علل علائم فرد مانند آرتریت، آسیب رباط یا شکستگی، عکس‌برداری با اشعه ایکس را تجویز کند. علاوه بر آن سی تی اسکن می‌تواند ساختار استخوان‌های مچ را بررسی کند.

5- MRI

بهره‌گیری از تصاویر MRI آخرین روش مورد استفاده پزشکان برای تشخیص سندروم تونل کارپال است. در MRI علاوه بر استخوان‌ها، بافت‌های نرم هم به خوبی به نمایش در می‌آیند. در نتیجه تصویر کامل و جامعی از مچ دست را در اختیار درمانگران قرار می‌دهد. همچنین می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دهد که آیا مشکلاتی مانند تومور یا زخم ناشی از آسیب در خود عصب وجود دارد یا نه. در این بین هر بافت غیرطبیعی به راحتی قابل شناسایی است. 

پیشگیری از سندروم تونل کارپال

سندروم تونل کارپال یکی از عارضه‌هایی است که معمولا به دلیل استفاده بیش از حد و غیر اصولی مچ دست بروز پیدا خواهد کرد. پیشگیری از سندرم تونل کارپال ممکن است سخت باشد، به خصوص اگر یک وضعیت سلامتی یا فعالیتی که نمی‌توان از آن اجتناب کرد باعث این اختلال شود. ممکن است بتوانید با محافظت از مچ دست خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید:

• قبل و بعد از فعالیت بدنی شدید تمرینات کششی مچ دست را انجام دهید؛
• برای انجام برخی از کارها یا فعالیت‌ها از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده کنید. برای مثال استفاده از مچ بند هنگام برخی از کارها مانند تایپ کردن ممکن است کمک کننده باشد. 
• در حین انجام کارها زمان‌هایی را برای استراحت مچ دست در نظر بگیرید. برای نمونه هر پس از هر 40 دقیقه تایپ، 5 دقیقه استراحت کنید.
• حالت بدن و ارگونومی را در حین انجام کارها رعایت کنید. برای نمونه اگر خیاط هستید نباید چسبیده به چرخ کار کنید. یا افراد تایپیست بهتر است از موس و صفحه کلید مناسب استفاده کنند. 

درمان سندروم تونل کارپال

سندروم تونل کارپال شرایطی است که اگر درمان نشود به مرور زمان بدتر خواهد شد. به همین دلیل تشخیص سریع و شروع زودتر درمان می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد و درمان آن ساده‌تر خواهد بود. در مراحل اولیه با استراحت و یک سری تمرین می‌توان بهبودی کامل را به دست آورد. اما در مراحل بعدی ممکن است برای درمان به جراحی نیاز پیدا کند. در صورت بروز این اختلال درمان آن به شکل زیر خواهد بود:

درمان‌های غیر جراحی سندروم تونل کارپال

درمان‌های غیرجراحی سندروم تونل کارپال بیشتر بر پایه استراحت، تمرین و تغییر شرایط کاری استوار هستند. مهم‌ترین درمان‌های غیرجراحی شامل موارد زیر است:

1- استفاده از آتل

پوشیدن آتل می‌تواند دست را در حالت طبیعی یا خنثی نگه دارد و فشار را از روی عصب مدین بردارد. پوشیدن آتل مخصوصا شبانه و در هنگام خواب ضروری است و باعث محدود شدن فعالیت‌های فرد هم نخواهد شد. 

2- کاردرمانی سندروم تونل کارپال

کاردرمانی سندروم تونل کارپال به عنوان بخشی از کاردرمانی دست که یک بخش تخصصی از این رشته است شناخته می‌شود. کاردرمانگران تلاش می‌کنند محیط اطراف و وسایل کاری را به گونه‌ای تغییر دهند که میزان آسیب به فرد به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند. از طرفی دیگر کاردرمانی به افرادی که درگیر این اختلال هستند کمک می‌کند تا درد و علایم آن‌ها کاهش پیدا کرده و بتوانند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند. علاوه بر آن در بسیاری از موارد پس از جراحی کاردرمانی می‌تواند به بازیابی توانایی‌های از دست رفته کمک کند. 

3- فیزیوتراپی

یکی دیگر از درمان‌هایی که به عنوان درمان غیرجراحی سندروم تونل کارپال شناخته می‌شود، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپیست می‌تواند به تقویت عضلات اطراف مچ دست و افزایش انعطاف پذیری کمک کند. همچنین رهاسازی عصب مدین به کمک تکنیک‌ها مختلف می‌تواند به فرد کمک کند. فیزیوتراپی هم مانند کاردرمانی هم قبل از جراحی و هم بعد از جراحی نیاز است و به فرد کمک خواهد کرد تا بتواند به زندگی عادی خود برگردد.

4- درمان دارویی

درمان دارویی سندروم تونل کارپال بیشتر مبتنی بر مسکن‌ها بوده و بر کاهش درد و التهاب متمرکز است. در مراحل اولیه درمانگر داروهای NSAIDهای بدون نسخه یا استامینوفن را پیشنهاد کند. این داروها را بیش از 10 روز متوالی بدون مشورت با ادرمانگر خود مصرف نکنید. در مرحله بعد پزشک ممکن است درمان به کمک کورتیکواستروئیدها را شروع کند. کورتیکواستروئیدها داروهای ضد التهابی هستند. در برخی از موارد هم ممکن است پزشک این داروها را به صورت تزریقی برای فرد تجویز کند. در بیماران مبتلا به بیماری خفیف و اولیه، تزریق ممکن است علائم را در دراز مدت کاهش دهد. اما در افراد مبتلا به بیماری متوسط تا شدید اثرات مثبت تزریق ممکن است موقتی باشد.

جراحی سندروم تونل کارپال

در موارد طولانی مدت با بی حسی مداوم و تحلیل رفتن عضلات شست، ممکن است جراحی برای جلوگیری از آسیب غیرقابل برگشت توصیه شود. اگر با درمان‌های غیرجراحی درد فرد تسکین نیابد و یا تغییرات عصبی قابل توجهی را در آزمایش نشان دهد فرد مجبور به انجام جراحی خواهد شد. تصمیم در مورد توصیه به جراحی بر اساس موارد زیر است:

• شدت علائم فرد؛
• یافته‌های معاینه فیزیکی؛
• پاسخ به درمان غیر جراحی؛
• نتایج آزمایش.

در جراحی، پزشک تونل کارپال را آزاد می‌کند تا فضای بیشتری در داخل مچ دست فرد ایجاد کند. جراح یک برش در رباط عرضی کارپ ایجاد می‌کند. این فرایند باعث کاهش تنش در تونل کارپ فرد شده و به تاندون‌ها و اعصاب فرد فضای بیشتری می‌دهد.

جراحی آزادسازی تونل کارپال معمولا یک عمل سرپایی است، به این معنی که فرد می‌تواند همان روز به خانه برود. 

ورزش برای سندروم تونل کارپال

برخی از تمرینات و ورزش‌ها می‌توانند وضعیت افراد مبتلا به سندروم تونل کارپال را بهبود ببخشند. در نظر داشته باشید که این ورزش‌ها زمانی تاثیر گذار هستند که عوامل ایجاد کننده سندروم تونل کارپال، کنترل شده باشند. همچنین در کنار سایر روش‌های درمانی مانند بستن آتل نتیجه بهتری به همراه خواهند داشت. سعی کنید که تمرینات را تحت نظر کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست انجام دهید. ورزش‌های زیر می‌توانند به درمان سندروم تونل کارپال کمک کنند:

1- کشش عضلات خم کننده دست

برای کشش عضلات خم کننده دست کافی است در حالیکه دست را از شانه بالا آورده‌اید،‌ آرنج را صاف کنید به صورتی که کف دست رو به سقف باشد. با دست دیگر انگشتان دست صاف شده را بگیرید و آن را از مچ به عقب خم کنید. با این کار کشش عضلات را در مچ دست و ساعد خود تجربه خواهید کرد. این حالت را برای 15 الی 20 ثانیه نگه دارید و همین کار را 2 تا 4 بار تکرار کنید. همین کار را می‌توانید تنها با انگشت شست خود نیز انجام دهید. 

2- جمع کردن انگشتان

نوک چهار انگشت هر دو دست را به هم بچسبانید به گونه‌ای که کف هر دو دست به صورت کامل از هم جدا باشند. انگشتان شست خود را تا جای ممکن باز کنید و آن‌ها را به هم بچسبانید. سپس انگشت شست هر دو دست را به انگشتان دیگر نزدیک کنید به صورتی که کف هر دو دست از هم فاصله بگیرد. این تمرین برای افراد عادی هم که دچار اختلال نشده‌اند اما خود را مستعد می‌دانند، بسیار کاربردی است.

3- لمس نوک انگشتان با انگشت شست

برای انجام این تمرین کافی است دست خود را باز کنید. سپس با نوک انگشت شست، نوک انگشت کوچک را لمس کرده و در طول انگشت کوچک به سمت پایین حرکت دهید. همین کار را برای سایر انگشتان هم انجام دهید. 

4- تکان دادن دست‌ها

فرض کنید که دست‌های خود را تازه شسته‌اید اما حوله‌ای ندارید که با آن دست‌های خود را خشک کنید. در این حالت چکار خواهید کرد. احتمالا دست‌های خود را در هوا تکان می‌دهید تا کمی خشک شود. تکان دادن دست به همین شیوه به افراد کم خواهد کرد که درد کمتری را تحمل کنند. 

سخن پایانی

سندروم تونل کارپال یک بیماری نوروپاتی است که عصب مدین را درگیر می‌کند. عصب مدین ممکن است هنگام عبور از مچ تحت فشار قرار گیرد که در نتیجه آن دست فرد دچار گزگز، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی و درد می‌گردد. این اختلال بیشتر در افراد که از مچ دست خود بیش از حد کار می‌کشند مانند تایپیست‌ها و خیاط‌ها دیده می‌شود. درمان آن به کمک استراحت، توانبخشی، دارودرمانی و در نهایت جراحی امکان پذیر خواهد بود. 

در این نوشته سعی شده است که مهم‌ترین مسائل مربوط به سندروم تونل کارپال به ساده‌ترین روش ممکن توضیح داده شود. چنانچه در این مورد سوالی دارید می‌توانید آن را با ما در میان بگذارید تا همکاران ما در سریع‌ترین زمان ممکن به آن پاسخ دهند.