برخی از اختلالات وجود دارند که روی کسب مهارت و توانایی‌های فرد برای زندگی تاثیر منفی ندارند، بلکه باعث می‌شوند ارتباط افراد با دنیای محیط سخت‌تر شود. اختلال وارونه نویسی و قرینه نویسی هم جزو این دسته از اختلالات است.

برای درک بهتر موضوع در نظر داشته باشید که لئوناردو داوینچی، دانشمند و نقاش برجسته قرن 15 میلادی، یکی از مشهورترین کسانی است که به اختلال قرینه نویسی دچار بوده است. می‌بینیم که این اختلال در زندگی داوینچی نقصان قابل توجهی ایجاد نکرده است. اما به این معنا نیست که می‌توان آن را نادیده گرفت. بلکه لازم است اقدامات درمانی مناسب صورت بگیرد تا فرد بتواند به آسان‌ترین شیوه ممکن با محیط اطراف ارتباط برقرار کند. در ادامه این نوشته به بررسی اختلال قرینه نویسی و وارونه نویسی خواهیم پرداخت و تفاوت‌ها و راه‌های درمانی آن‌ها را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت. 

اختلال وارونه نویسی چیست؟

در اختلال وارونه نویسی فرد معمولا در نوشتن حروف مشکل دارد و حروف و اعداد را برعکس می‌نویسد. برای مثال ممکن است به جای ۷ بنویسد ۸ و یا برعکس. در این حالت فرد جهت کلی نوشتار را به درستی انتخاب می‌کند، اما برای نوشتن حروف به این مشکل بر می‌خورد. کسی که وارونه نویسی دارد یا نمی‌تواند جهت درست را تشخیص دهد یا فکر می‌کند که هر حرف را از هر طرفی بنویسد، باز هم درست است. فرض کنید یک لیوان را برعکس کنید در این حالت باز هم لیوان است. این افراد در مورد حروف هم چنین دیدگاهی دارند و تصور می‌‌کنند با تغییر جهت در نوشته تغییری ایجاد نمی‌شود. در نظر داشته باشید که در برخی موارد هم ممکن است فرد توانایی تمایز بین دو حرف را نداشته باشد. برای نمونه امکان تمایز بین حروف p و q یا b و d برای کودکان کمی سخت است. بنابراین نمی‌توان هر وارونه نویسی را اختلال دانست. 

وارونه نویسی در کودکان تا سن 7 سالگی و ابتدای مدرسه کاملا طبیعی است. اما اگر این مشکل ادامه دار و تعداد آن زیاد باشد، لازم است اقدامات درمانی برای رفع آن شروع شود. 

اختلال قرینه نویسی چیست؟

در اختلال قرینه نویسی کودک جهت شروع نوشتن را اشتباه انتخاب می‌کند. در زبان فارسی اگر کودکی نوشته‌های خود را از چپ به راست بنویسد، دچار اختلال قرینه نویسی است. در این حالت‌ها فرد معمولا در نوشتن کلمات مشکلی نداشته و عمده مشکلات وی مربوط به جهت نوشتن است. بنابراین اگر نوشته افرادی که قرینه نویسی دارند را جلوی آینه بگیرید با یک نوشته درست و بدون اشکال مواجهه می‌شود. البته ممکن است فرد غلط املایی داشته باشد اما این غلط املایی‌ها ربطی به اختلال قرینه نویسی ندارند. قرینه نویسی هم مانند وارونه نویسی تا سن 7 سالگی اگر مداوم نباشد جای نگرانی ندارد. اما در صورتی که فرد در ابتدای آموزش نوشتن قرار دارد برای جلوگیری از آموزش اشتباه لازم است که مانع شکل گیری آن شویم. از طرفی دیگر در صورتی که به صورت بلند مدت ادامه داشته باشد لازم است که از روش‌های درمانی برای مقابله با آن استفاده شود. 

تفاوت وارونه نویسی و قرینه نویسی

در وارونه نویسی، محل شروع نوشتن فرد اشتباه است و همین موضوع باعث می‌شود که کل نوشته یک فرد برعکس باشد. این نوشته در برابر آینه به صورت کامل درست است (البته ممکن است با غلط‌های املایی همراه باشد). اما در قرینه نویسی فرد یک حرف، عدد یا واژه را قرینه نویسی می‌کند. در این حالت اگر یک نوشته از فرد را جلوی آینه قرار دهیم، فقط بخش کوچکی از نوشته درست خوانده می‌شود و بقیه نوشته وارونه دیده می‌شود. 

آیا اختلال وارونه نویسی و قرینه نویسی جزو اختلالات یادگیری هستند؟

اختلال وارونه نویسی و قرینه نویسی بسیار به اختلال نوشتن شبیه هستند و بسیاری از افراد آن‌ها را جزو اختلال یادگیری دسته‌بندی می‌کنند. اما در واقع این اختلالات در بیشتر مواقع موقتی بوده و با چند جلسه درمانی یا تمرین درمانی در منزل قابل حل هستند. بنابراین به جز در موارد شدید، این مشکلات را جزو اختلالات یادگیری به حساب نمی‌آوریم.

دلایل اختلال قرینه نویسی و وارونه نویسی

اختلال وارونه نویسی و قرینه نویسی دارای دلایل و حتی درمان‌های مشابهی هستند. این اختلال‌ها معمولا در ابتدای دوران مدرسه شروع می‌شوند و معمولا با یکبار درمان برای همیشه از بین می‌روند. مهم‌ترین دلایل این اختلالات به صورت زیر است:

1- ناتوانی در تشخیص چپ و راست

در صورتی که کودک نتواند بین دست چپ و راست خود تمایز قائل شود، به احتمال زیاد با یکی از این دو روبرو خواهد شد. اگر کودک کفش‌های خود را اشتباهی می‌پوشد یا وقتی از او می‌پرسید دست راستت کدام است، اشتباه جواب می‌دهد. در این حالت به احتمال زیاد فرد هنوز نمی‌تواند دست راست و چپ خود را تشخیص دهد. 

کلینیک جامع توانبخشی ایران به کمک ماهرترین و باتجربه‌ترین درمانگران آماده است تا در درمان اختلال قرینه نویسی و وارونه نویسی فرزند دلبنتان همراه شما عزیزان باشد. برای دریافت نوبت و اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید:

02188242410

2- اختلال در ادراک فضایی

ادراک فضایی عبارت است از توانایی درک، استدلال و به خاطر سپردن محیط اطراف. این محیط شامل اشیا و روابط فضایی که بین آن ها برقرار است، می‌شود. این موارد شامل مکان یابی نقاط در فضا، تعیین جهت خطوط و اجسام، ارزیابی موقعیت در عمق، درک روابط هندسی بین اشیاء و پردازش حرکت، از جمله حرکت در عمق است. ساده‌ترین نمونه این است که آیا فرد می‌داند نسبت به یک جسم خاص کجا قرار گرفته است. شما ممکن است در بالا، پایین، سمت راست یا پشت یک جسم قرار گرفته باشید. زمانی که فرد نمی‌تواند روابط بین اجسام را بیان کند، نمی‌تواند کلمات را هم در جای درست خود قرار دهد. بنابراین ممکن است دچار اختلال قرینه نویسی یا وارونه نویسی شود. 

3- اختلال تن آگاهی

تن آگاهی عبارت است از  حس حرکت خود و دانستن اینکه بدن در کجای فضا قرار دارد. تن آگاهی برای برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکتی مهم است و به حرکت در فضا و حرکت در اطراف اشیا یا افراد در محیط کمک می‌کند. تن آگاهی کمک می‌کند که فرد بتواند اعضای بدن خود را بشناسد و موقعیت آن را نسبت به محیط درک کند. اختلال در تن آگاهی ممکن است توانایی نوشتن فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در نظر داشته باشید که اگر اختلال در ادراک فضایی و تن آگاهی حل نشوند در بزرگسالی مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد خواهد شد. 

درمان قرینه نویسی و وارونه نویسی

از آنجایی که این دو مشکل منشا و دلایل کم و بیش یکسانی دارند، برای درمان آن ها هم روش‌های یکسانی وجود دارد. درمان قرینه نویسی و وارونه نویسی بیشتر تمریناتی است که می‌توانید در خانه خودتان انجام دهید. فقط در صورتی که پس از چند جلسه تمرین در خانه به نتیجه قابل توجهی دست پیدا نکردید لازم است از کاردرمانی ذهنی یا گفتاردرمانی برای ادامه درمان کمک بخواهید. تمرینات زیر چند نمونه از کارهایی است که می‌توانید در خانه با کودکان خود انجام دهید:

1- آموزش دست راست و چپ

آموزش دست چپ و راست در بیشتر موارد کمک می‌کند که اختلال وارونه نویسی و قرینه نویسی رفع شود. برای آموزش دست چپ و راست ابتدا باید فقط دست راست را آموزش دهید. در ابتدا آنقدر راست را تکرار کنید تا کاملا مسلط شود، بعد خودش می‌فهمد چپ، کدام طرف است. تمرین‌هایی مانند دست راست بالا، دست راست روی سر، دست راست کمر، دست راست رو لپ و غیره باعث می‌شوند که مفهوم راست را یاد بگیرد. در نظر داشته باشید که تا زمانی که کودک به خوبی دست راست و نحوه نوشتن متن را یاد نگرفته است نباید آموزش اعداد را شروع کرد. 

2- افزایش تن آگاهی

افزایش تن آگاهی هم میزان قرینه نویسی و وارونه نویسی را کاهش خواهد داد. برای این کار هم می‌توانید تمرین‌هایی مانند دست روی پای راست، دست روی شانه، دست روی چشم، دست روی بینی و سایر اعضا را انجام دهید. همچنین می‌توانید می‌توانید کودک را از داخل فضا‌های کوچک رد کنید و هنگام رد از او بخواهید مواظب برخورد اعضای بدنش با محیط باشد. برای نمونه می‌توانید با چند پشتی و بالشت یک تونل بسازید و این تمرین را انجام دهید. 

3- آزمون فراستیگ

آزمون فراستیگ یک آزمون ادراک بینایی است که توانایی کودک در تشخیص و درک محیط را مورد سنجش قرار می‌دهد. تست‌هایی که در این آزمون قرار دارند خود منبع بسیار مهمی برای افزایش تن آگاهی و همچنین آگاهی فرد از محیط خود هستند. برای نمونه در یک بخش از این آزمون میزان هماهنگی چشم و دست از طریق کشیدن خطوط مستقیم، منحنی و زاویه‌دار مورد بررسی قرار می‌گیرد. آموزش مواردی که در این تست وجود دارند به خودی خود کمک می‌کنند که مهارت‌های فرد افزایش پیدا کند.

4- تمرینات درکی حرکتی

برخی از تمرینات وجود دارند که به بهبود شناخت فرد از خود و محیط کمک می‌کنند. آموزش اندازه‌ها مانند طول، وزن، ارتفاع و نسبی بودن آن‌ها کمک می‌کند که فرد راحت‌تر با محیط ارتباط برقرار کند. تمرینات زیر چند نمونه از کارهایی است که می‌توانید با بچه خود انجام دهید: وصل کردن شکل‌های مشابه، روی تخته فلش‌های بکشید و از کودک بخواهید که به هر فلش اشاره کردید به آن سمت حرکت کند. 

5- از تیم توانبخشی کمک بخواهید

در صورتی که پس از چند جلسه تمرین کردن پیشرفتی در اوضاع کودک مشاهده نکردید بهتر است از تیم توانبخشی شامل کاردرمانگر ذهنی و گفتار درمانگر کمک بخواهید. تیم توانبخشی با ارزیابی دقیق و ارائه تمرینات درست، راحت‌تر می‌تواند مشکل وارونه نویسی و قرینه نویسی را حل کند.

وارونه نویسی و قرینه نویسی مشکلاتی هستند که بسیار حاد نیستند و معمولا با چند جلسه تمرین در منزل قابل حل هستند. در این نوشته سعی کردیم این موضوع و تمریناتی که در منزل قابل انجام هستند را با شما در میان بگذاریم. امیدواریم اطلاعات مناسب و کافی کسب کرده باشید.