آیا تا به حال در مورد نوروپلاستیسیته شنیده اید؟ اگر شما یا یکی از عزیزانتان به بیماری های عصبی مانند فلج مغزی مبتلا باشید، آشنایی و درک مفهوم نوروپلاستیسیته برای بهبود حرکت و عملکرد ضروری می باشد.
در ادامه مقاله توضیح خواهیم داد:
نوروپلاستی چیست؟
کودکان مبتلا به فلج مغزی چگونه می‌توانند در توانایی حرکتی خود پیشرفت داشته باشد؟
پدیده نوروپلاستی چگونه روی مغز یک کودک فلج مغزی تاثیر می گذارد و اینکه آیا کودکان سی پی خوب میشوند؟
آشنایی با نوروپلاستیسیته و فلج مغزی:
فلج مغزی یک ناتوانی و اختلال حرکتی است که در اثر آسیب به مغز قبل، یا در حین تولد و یا در اوایل دوران کودکی ایجاد می شود در نظر داشته باشید در حالی که خود آسیب مغزی وارد شده به مغز قابل درمان نیست، اما فلج مغزی دژنراتیو نیست و در طول زمان بدتر نمی شود.
خاصیت نوروپلاستیسیته به معنای توانایی مغز برای تطبیق و تنظیم مجدد خود می باشد؛ به طوری که عملکردهای تحت تاثیر از آسیب مغزی را می توان به مناطق سالم مغز منتقل کرد.
همان طور که کودکان بزرگتر می شوند، مغز آنها نیز بزرگتر می شود؛ اما مناطقی از مغز که تحت تأثیر آسیب قرار گرفته اند به همان اندازه باقی می مانند.
دکتر کارن پیپ در کتاب خود با عنوان “ پسری که می‌توانست بدود اما راه نمی‌رفت “ توضیح می‌دهد که نسبت آسیب مغزی به بخش سالم مغز کاهش می‌یابد و در نتیجه پتانسیل بهبود عملکردها را افزایش می‌دهد.
پدیده نوروپلاستی چیست و چگونه در بهبود فلج مغزی تاثیر میگذارد ؟
فلج مغزی یک ناتوانی حرکتی است که در اثر آسیب به مغز در اوایل دوران کودکی ایجاد میشود ، فلج مغزی با اینکه بیماری پیشرونده ای نیست اما با این حال نمی تواند به خودی خود بهبود یابد، خوشبختانه پدیده‌ای به نام نوروپلاستی وجود دارد که می‌تواند با برقراری ایجاد سیناپس های جدید در نورون ها و سلول های عصبی در مغز ، برخی از مشکلات مغزی کودکان فلج مغزی را برطرف کند.
با یک اختراع جدید و شگفت انگیز به نام گیت پلیت برای کمک به تعادل کودکان سی پی آشنا شوید
احتمال راه افتادن کودک سی پی خود را پیش بینی کنید
با کاربرد اسپایدرکیج در کودکان فلج مغزی آشنا شوید
چگونه از پدیده نوروپلاستی برای جایگزینی الگوهای حرکتی اشتباه استفاده کنیم
عملکردهایی که تحت تاثیر آسیب مغزی قرار گرفته اند را می توان از طریق خاصیت نوروپلاستیسیته جایگزین کرده و بهبود بخشید. بهترین روش برای تقویت خاصیت نوروپلاستیسیته از طریق تکرار تمرینات مناسب و ویژه می باشد.
این تمرینات می بایست جدید (سبب فعال کردن مجموعه جدیدی از مسیرهای عصبی) و چالش برانگیز (سبب درگیر کردن کودک و ایجاد انگیزه در او برای انجام تکرارهای زیاد) باشند. دکتر پاپ توضیح می‌دهد که چگونه «بدون جدید و چالش برانگیز بودن تمرینات، عادت‌های تثبیت‌شده همیشه غالب خواهند بود.»
هرچه قدر یک فعالیت جدید را بیشتر تکرار کنید، مسیرهای عصبی مرتبط با آن قوی تر شده و به رفتار غریزی تری تبدیل خواهند شد.
یکی از رویکردهای مهم کاردرمانی در کودکان فلج مغزی ، اعتقاد ما به پدیده نوروپلاستی مغز است ، بر این اساس ما با اجرای تمرینات تخصصی در این کودکان و تکرار انجام آن باعث نهادینه کردن الگوهای حرکتی صحیح در تکامل عصبی کودکان میشویم ، با موسسه توانبخشی ایران در این فرایند همراه شوید
عواملی که در روند نوروپلاستی کودکان مبتلا به فلج مغزی تاثیر میگذارد:
خاصیت نوروپلاستیسیته برای یادگیری مهارت های جدید و ایجاد عادات بهتر ضروری می باشد.
در ادامه، به توضیح چهار عاملی می‌پردازیم که می‌توانند به میزان قابل‌توجهی بر خاصیت نوروپلاستیسیته در کودکان فلج مغزی تأثیر بگذارند.
1-مدت زمان انجام الگوهای حرکتی اشتباه در فلج مغزی
هنگامی که یک الگوی حرکتی نادرست در کودک به عادت تبدیل شود، جایگزین کردن آن بسیار دشوار خواهد بود. اگر کودک شما سال‌ها با الگوی راه رفتن اشتباه راه میرود، این عادت به شدت در مغز او جا افتاده است.
به طور کلی، هر چه یک عادت طولانی‌تر انجام شود، جایگزین کردن آن به زمان و تمرین بیشتری نیاز خواهد داشت. بنابراین، الگوی حرکتی جدید را می بایست آنقدر تمرین کرد تا بیشتر از الگوی حرکتی اشتباه غریزی شود.
2-شکل الگوهای حرکتی
بسیاری از والدین هنگامی که کودکشان شروع به راه رفتن می کند بیش از حد خوشحال و هیجان زده می شوند؛ بنابراین کودک خود را تشویق می کنند که حتی با الگوی راه رفتن اشتباه نیز به راه رفتن ادامه دهد.
آنها تصور می کنند که کودکشان بعداً یاد خواهد گرفت که چگونه الگوی راه رفتن اشتباه خود را اصلاح کند و کلا هر نوع راه رفتن بهتر از اصلاً راه نرفتن است.
مداخلات درمانی اولیه توسط کاردرمانگر برای تصحیح فرم راه رفتن و جلوگیری از تبدیل شدن به الگوهای غلط بسیار مهم است ، استفاده از وسایل کمکی که توسط تیم کاردرمانی برای کودک فلج مغزی شما تجویز می گردد تاثیر قابل ملاحظه‌ای برای جلوگیری از فرم غلط راه رفتن در کودک شما خواهد داشت.
3- بلوغ مغز
دکتر پیپ توضیح می‌دهد که چگونه در حدود ۳ تا ۴ سال طول می کشد تا مغز از آسیب بازیابی شود. این ویژگی می تواند مشکل ساز باشد؛ زیرا کودکان "باید الگوهای حرکتی صحیح را همزمان با بهبودی مغز یاد بگیرند."
معمولا ناحیه ای از مغز که دچار آسیب شده است نمی‌تواند ترمیم پیدا کند و مسیرهای عصبی جدیدی در این ناحیه از مغز ایجاد نخواهد شد. در مقابل، نواحی سالم مغز به تکامل و ایجاد مسیرهای ارتباطی جدید عصبی ادامه خواهند داد. به این ترتیب در این زمان کودکان فلج مغزی می‌توانند با تکرار تمریناتی که برای بهبود عملکرد در حرکات خود نیاز دارند، به ایجاد مسیرهای جدید عصبی در مغز خود کمک کنند.
4- سن کودک
هر چه سن کودک فلج مغزی کمتر باشد میزان نوروپلاستی مغز او بیشتر خواهد بود
نوروپلاستی در مغز کودکان نسبت به بزرگسالان قابلیت بیشتری دارد و این امر باعث بهبود پیشرفت کودکان فلج مغزی نسبت به بزرگسالان خواهد بود با این حال این مهم است که درک کنیم که نوروپلاستی هرگز به طور کامل از بین میرود و حتی بزرگسالان نیز از این پدیده سود لازم را خواهند برد ، زمانی که شما مایل به انجام تمرینات کاردرمانی و حرکتی باشید مغز شما واکنش‌های لازم را در قبال این تمرینات خواهد داد ، صدها بار تکرار در تمرینات کاردرمانی لازم است تا تغییرات عصبی مغز انجام شود بنابراین صبور باشید و به تمرینات کاردرمانی خود ادامه دهید.
خاصیت نوروپلاستیسیته در کودکان در مقایسه با بزرگسالان:
مغز کودکان دارای انعطاف پذیری عصبی بیشتری نسبت به مغز بزرگسالان می باشد؛ زیرا کودکان مسائل بیشتری برای یادگیری نسبت به بزرگسالان دارند.
سلول های مغزی کودکان (به ویژه سلول های نوزادان و کودکان نوپا) به طور مداوم مسیرهای جدیدی برای برقراری ارتباط ایجاد می کنند.
در حالی که مغز بزرگسالان هنوز قادر به تشکیل مسیرهای عصبی جدید می باشد، ولی مغز آنها قبلاً بسیاری از مسیرهای ارتباطی را که کمتر مورد استفاده قرار گرفته اند را به نفع تقویت مسیرهایی که رایج‌تر بوده و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند را «حذف» کرده است.
داشتن این ویژگی یادگیری عادات جدید را برای کودکان بسیار آسان تر از بزرگسالان خواهد کرد.
با این وجود، آگاهی از این نکته بسیار اهمیت دارد که خاصیت نوروپلاستیسیته هرگز به طور کامل از بین نمی رود و حتی در بزرگسال نیز بهبود و افزایش مهارت های عملکردی امکان پذیر می باشد.
تا هنگامی که به انجام تمرینات و تحریک مداوم مغز از طریق تکرار تمرینات تمایل داشته باشید، مغز شما واکنش نشان داده و با تغییرات جدید سازگار خواهد شد.
تکرار تمرینات به صورت بسیار زیاد برای تقویت تغییرات عصبی در مغز ضروری می باشد. بنابراین صبور باشید، به تکرار تمرین ادامه داده و به این روند اعتماد کنید.
خاصیت نوروپلاستیسیته و فلج مغزی: نکات کلیدی
مغز انسان قابلیت سازگاری بسیار بالایی دارد و به لطف وجود خاصیت نوروپلاستیسیته، بهبود عملکرد در هر سنی امکان پذیر می باشد.
هرچه بیشتر حرکات و تمرینات مناسب و با تکرارهای زیاد را انجام دهید، مسیرهای عصبی مرتبط با الگوهای حرکتی جدید قوی تر خواهند شد.
این الگوهای حرکتی جدید در نهایت چنان در مغز جایگزین میشوند که جایگزین الگوهای نامناسب خواهند شد.
وجود خاصیت نوروپلاستیسیته، امید ایجاد می کند و می تواند کیفیت زندگی کودکان فلج مغزی را تا حد زیادی بهبود بخشد.
ترجمه : تیم پژوهشی کاردرمانی کودکان