هنگامی که کودک شما رشد و تكامل يافته و شروع به اكتشاف در مورد محیط اطراف خود می کند، مهارت های جدیدی را بدست مي آورد. 

مهارتهای حرکتی درشت تركيبي از مهارتهایی است که كودك از همان ابتدا به مجموعه‌ مهارتهاي خود اضافه خواهد كرد.

در اينجا، نگاهی به برخی از این مهارت ها مي اندازيم؛ همچنين عنوان مي كنيم كه اگر متوجه شديد كودكتان مشكل يا تاخيري در زمينه مهارت هاي حركتي دارد، بدانيد چه كاري بايد انجام دهيد.

هنگامي كه درمورد مهارتهای حركتي درشت صحبت می کنیم، چه معني دارد؟

مهارت های حرکتی درشت به آن دسته از مهارت هاي حركتي گفته می شود که شامل به كار بردن کل بدن می شود از جمله: عضلات اصلی بدن (به شکم و كمر فکر کنید) و عضلات بازوها و پاها.

مهارت های حرکتی درشت شامل مهارت هایی از جمله موارد زير مي باشند:
• نشستن
• ایستادن
• راه رفتن
• دويدن
• پریدن
• بلند کردن (قاشق، برس مو، دمبل و ...)
• لگد زدن و شوت كردن

بله، تمامي موارد بالا در واقع مهارت هستند.

و سپس مهارتهایی وجود دارند که انجام آنها نیاز به مهارت بیشتري دارند:
• دوچرخه سواری یا اسب سواری
• فعاليت هاي ورزشی مانند فوتبال یا بیس بال
• اسکیت سواری
• شنا كردن

درمان سریع کودکان تاخیر حرکتی (motor delay) اهمیت زیادی دارد ،هر چند که این امکان وجود دارد که این کودکان بدون مداخله کاردرمانی به مهارت های اولیه درشت مانند ایستادن و راه رفتن دست پیدا کنند اما کسب مهارتهای پیچیده تر نظیر لی لی کردن ،جفت پا پریدن ،حرکات ورزشی و...با اما و اگر همراه است و ممکن است در آینده این کودکان در گروه کودکان دست و پا چلفتی یا کلامزی دسته بندی شوند ،لذا اکیدا توصیه میکنیم با متخصصین کاردرمانی مشورت کنید و در صورت لزوم درمان کودک خود را اغاز کنید.

 

هنگامی که کودک شما از مهارت های حرکتی درشت خود استفاده می کند، او بر روی تعادل، هماهنگی، هماهنگی چشم و دست و تقویت مسیرهای عصبی در مغز خود نيز کار می کند.

فرق مهارت هاي حركتي درشت و مهارت هاي حركتي ظريف:

 مهارت هاي حركتي درشت استفاده از عضلات بزرگتر را شامل مي شوند، مهارت هاي حركتي ظريف، استفاده از عضلات كوچكتر دستان، انگشتان و مچ را شامل مي شوند. مهارت هاي حركتي ظريف به كار بردن مهارت و زبردستي را دربرميگيرد.

در اینجا مثالی آورده شده که از بخش قبلی برگرفته شده است: کودک شما از مهارت های حرکتی درشت برای بلند کردن برس مو استفاده می کند - اما مهارت های حرکتی ظريف برای درست گرفتن آن در دستانش است.

كودك شما براي انجام كارهاي ظريف و جزئي تر نياز به استفاده از مهارت هاي حركتي ظريف دارد، از جمله:
• نگه داشتن مداد يا قيچي
• نوشتن
• برش دادن
• نخ كردن مهره ها
• بازي كردن با لگو
• بستن دكمه هاي روي بلوز يا كت


هر چقدر مهارت هاي حركتي ظريف كودك بهتر باشد، انجام كارهايي مانند طراحي و نقاشي براي او راحت تر بوده و سريعتر قادر به انجام آنها خواهد بود.

بايد در نظر داشت كه مهارت هاي حركتي درشت كه به طور مناسب رشد و تكامل پيدا كرده اند، ميتوانند به كودك شما كمك كنند تا مهارت هاي حركتي ظريف خود را نيز به خوبي ايجاد كرده و پروش دهد.

دانستن نحوه درست نشستن، به كودك اين توانايي را مي دهد كه به طور صحيح در پشت ميز بنشيند و براي كنترل حركات شانه ها، بازوها، دست ها و انگشتانش تمرين كند.

مهارت های حرکتی درشت در سنین مختلف:

نوزاد تازه متولد شده شما قبل از شروع به چهار دست و پا رفتن كارهاي زياد ديگري بايد انجام دهد. همچنين کودک نوپاي شما قبل از اینکه بیس بال بازی كند نيز، كارهاي زيادي براي انجام دادن دارد. بنابراین مهارت های حرکتی درشت متناسب با سن كودك چیست که باید در هر مرحله سني به انجام دادن آنها توسط كودك توجه داشته باشید؟

تولد تا سه ماهگي:

• با كم شدن رفلكس استارتل كودك
(Startle reflex)، شما متوجه خواهيد شد كه حركات كودك بيشتر ارادي شده و با كنترل بيشتري انجام مي شود. با ايجاد هماهنگي چشم و دست در كودكتان، او ميتواند با دستانش به اسباب بازيهاي با رنگ روشن ضربه بزند.
• هنگامي كه كودكتان را روي شكمش قرار مي دهيد، پس از مدتي متوجه مي شويد كه كودك سر و سينه خود را بلند مي كند.

سه تا شش ماهگي:

• در اين سن، كودكان شروع به حركت مي كنند. معمولا كودكان شروع به غلت زدن از پشت به پهلو می کنند. و سپس آنها شروع به غلت زدن و چرخيدن در تمام جهات و در طول مسير مي كنند:ابتدا از شکم به پشت و پس از آن از پشت به روي شكمشان.
• هنگامي كه كودك به پشت خوابيده و دراز كشيده است، دستان او را بگيريد و به آرامي او را به حالت نشسته قرار دهيد. توجه كنيد كه كودك ميتواند سر خود را بالا بياورد.

شش تا نه ماهگي:

• در ابتدا كودك با كمي كمك از طرف شما مي نشيند. سپس، تا زمانی که به دستان خود تکیه داده باشد، می تواند بنشیند. و سرانجام هنگامی که عضلات پشت و شکم او تقویت شود، مي تواند به تنهایی بنشیند.
• با بيشتر شدن تحرك كودك، او بر روي شكم خود را به اطراف كشيده و همه جا را كاوش مي كند. كودك را بر روی دست و زانوها بلند کنید تا به عقب و جلو حرکت کند. و سپس، درست زمانی که انتظار آن را ندارید، كودك شروع به چهار دست و پا رفتن می کند.

يك سالگي:

• هر بار كه كودك خودش را برای ایستادن به سمت بالا مي كشد، بر روي تقويت عضلات پاهايش تمرين مي كند. اگر اين تمرين با هماهنگي كودك همراه شود، او شروع به برداشتن چند قدم آزمايشي خواهد كرد- البته به شرطی که چیزی باشد كه خود را به كمك آن نگه دارد مانند ميز يا لباس شما.
• كودك شما كشف كرده است كه هنگامي كه نشسته باشد می تواند آنچه را که در اطرافش اتفاق می افتد را بهتر ببیند. او را تماشا كنيد كه مي تواند به تنهايي بنشيند.

دوسالگي:

• كودك نوپاي شما نه تنها مي تواند به تنهايي به خوبي راه برود، بلكه شروع به دويدن نيز مي كند. به هر حال مراقب باشید- در اين سن كودك هنوز به آساني زمين ميخورد.
• دست كودك را محكم بگيريد و او را از پله بالا و پايين ببريد. كودكتان از چالش بالا و پايين رفتن از پله ها لذت مي برد.
• در اين مرحله سني، كودك مي تواند با هر دو پايش بپرد.

سه سالگي:

• هر چقدر عضلات پاهاي كودك شما قوي تر و تعادل او بهتر شود، مي تواند هر بار به مدت چند ثانيه بر روي يك پا بايستد.
• پا زدن سه چرخه به هماهنگي دست و چشم و هماهنگي پا و بازو نياز دارد كه كودك شروع به كسب آنها مي كند.
• اكنون کودک شما می تواند از بالارفتن از نرده هاي پارك لذت ببرد.

چهارسالگي:

• اكنون نگه داشتن تعادل بر روي يك پا براي كودك كار ساده اي است و كودك شروع به پريدن بر روي يك پا مي كند.
• از آن جايي كه كودك ديگر مي تواند توپ را بگيرد، بازيهاي با توپ تقريبا در تمام اوقات براي كودك سرگرم كننده خواهند بود.

پنج سالگي:

• اكنون كه كودك قادر است به خوبي بپرد، براي بازي هاي پريدن از روي طناب آماده شويد.
• مهارت هاي حركتي درشت كودك كاملا تكامل پيدا كرده و او آماده يادگيري اسكيت و شنا مي باشد.



اگر کودک شما دچار تاخیر یا مشکل در مهارت حرکتی درشت باشد، چه اتفاقی می افتد؟

 

• زمان شروع راه رفتن و نشستن کودک شما طولانی شده است.

• كودك شما علاقه ای به فعالیت های بدنی که همسالانشان از انجام آنها لذت مي برند، ندارد. در واقع، كودك حتي سعی می کند از اين گونه فعاليتها دوري كند.
• كودكتان معمولا از انجام فعاليت هاي فيزيكي كه انجام آنها برايش دشوار است، طفره مي رود.
• كودكتان به كودكان ديگر مي گويد كه چگونه توپ را بگيرند، از جايي بالا بروند يا بپرند، اما خودش در اين فعاليتها شركت نمي كند.

چه زماني بايد در مورد نگراني ها و مشكلات موجود در زمينه مهارت هاي حركتي درشت كودك با پزشك تماس بگيريد؟ 

اگر كودك شما بسیاری از نقاط عطف رشدي عنوان شده را بدست نياورده است، ممکن است بخواهید برای ارزیابی دقيق با پزشک متخصص اطفال و کاردرمانگر تماس بگیرید. در بسياري از اوقات، مداخله زودهنگام با یک متخصص کاردرماني کودکان می تواند مشكلات كودك را برطرف کند.

گاهی والدین متوجه می شوند که كودكشان در انجام بسیاری از فعالیت هاي بدنی مشکل دارد. به عنوان مثال، کوچولوی شما دست و پا چلفتی است، راه رفتن نا متعادلي دارد که قدم برداشتن صحيح را برايش دشوار می کند، نمی تواند بند کفش هایش را ببندد یا پروژه های هنری و كاردستي را کامل كند.

هنگامی که چندین علامت همزمان با هم نشان داده شوند، ممکن است نشانه مشكلي باشد که به عنوان اختلال هماهنگی رشدي
Developmental coordination disorder(DCD)

شناخته می شود. بهترين كار اين است كه در صورت وجود هر گونه نگرانی به یک کلینیک کاردرمانی مراجعه کنید.

تیم کاردرمانی جسمی موسسه ایران با توجه به سابقه طولانی در زمینه کودکان تاخیر حرکتی یک انتخاب مطمئن در این زمینه است با ما تماس بگیرید 

تلفن 02188242410

فعالیت هایی براي بهبود مهارت های حرکتی درشت كودك:

روش هاي زيادي وجود دارند كه با استفاده از آنها مي توانيد مهارت هاي حركتي درشت كودك را درسنين مختلف تقويت كنيد.

نوزادان:
• تمرينات حرکت سر و گردن به طرفین : هنگامي كه كودك خود را روي زمين ميخوابانيد، به طور متناوب موقعيت سر او را تغيير دهيد. يك بار به سمت چپ، و یکبار به سمت راست. اين فعاليت کودک شما را به بلند کردن سر و تقویت هر دو طرف گردن تشویق مي كند.
• كودك را در وضعيت بر روي شكم قرار دادن : زماني كه كودك را روي شكمش قرار ميدهيد، عضلات گردن و كمر كودك تقويت مي شود. با تكان دادن یک اسباب بازی رنگارنگ در مقابل كودك، او را به ادامه دادن اين فعاليت علاقه مند سازيد.
• بازي با جغجغه: براي ساختن عضلات دو سر بازويي كودك هيچگاه دير نيست. یک جغجغه در دست کودک خود بگذارید و آنرا به آرامی بکشید.
• نشاندن كودك: كوچولوي خود را به حالت نشسته نگه داريد تا به او در رشد مهارت های حرکتی برای نشستن مستقل كمك كنيد. هنگامي كه كودكتان در حال يادگيري و تمرين اين مهارت است، از دست خود براي ثابت نگه داشتن او استفاده كنيد.
• استفاده از كاغذ يادداشت هاي چسبدار بر روي ديوار: هنگاميكه كودك شما توانست خود را به حالت ايستاده نگه دارد( حتي به صورت نامتعادل) سعي كنيد كاغذ يادداشت هاي چسبدار را روي ديوار و دور از دسترس و محل نشستن آنها بچسبانيد. كودك از کشیدن خود به سمت بالا لذت می برد و تلاش مي كند تا كاغذ یادداشت ها را بگیرد و آنها را از دیوار بكند.
• حركات آزاد در محيط: هنگامی که در خانه فضای امن و مطمئنی را برای کودک ایجاد کردید، زمان کمتری را با او در تخت و پارك بازي بگذرانيد و زمان بیشتری را برای تشویق كودك به حرکت اختصاص دهید. سعی کنید اسباب بازی های مورد علاقه كودك را در اطراف اتاق پراکنده کنید و چهار دست و پا رفتن كودك را به سمت اسباب بازيهايش تماشا کنید.

چهار تمرین کاردرمانی برای کنترل سر و گردن همراه با عکس 

کودکان نوپا:

• راه بردن رفتن: سرعت راه رفتن با كودك نوپا به اندازه سرعت گردش با كالسكه نخواهد بود، اما كودك كوچك شما برای تمرین راه رفتن به فرصت های زیادی احتیاج دارد. به همين جهت، فضاي امن و مطمئني را در خانه براي كودك ايجادكنيد؛ به عنوان مثال تخت نرده دار (play pen)كه كودك بتواند در آن بازي كند را درست كنيد. به كودك نوپاي خود اجازه دهيد تا زمان زيادي را در پارك و بر روي چمن راه برود.
• شن بازي: ممكن است شن بازي به نظر تنها يك بازی کودکانه باشد، اما در حالی که کودک شما مشغول كندن، ريختن و قالب زدن شن هاست، او در حال کار بر روی مهارت های حرکتی درشت خود مي باشد.
• ايجاد مسيرهاي با مانع: اشیا (بي خطر! مانند بالش و عروسك هاي پشمالو) را در اطراف اتاق قرار دهيد تا کودک نوپاي شما از ميان اين موانع چهار دست و پا برود، آنها را كنار بزند، از آنها بلند شود، تلاش كند از ميان آنها به اسباب بازيهاي مورد علاقه اش برسد و يا حتي موانع را جا به جا كند تا از يك طرف اتاق به طرف ديگر برسد.

کاردرمانی برای راه رفتن کودک با تمرین و تصویر

كودكان پيش دبستاني:

مهارتهای حرکتی درشت اكثرا در اوایل كودكي رشد و تكامل می یابند و همانطور که در ابتدا عنوان شد، استفاده از گروههای عضلات بزرگ را شامل می شوند. هنگامي كه كودك این مهارت هاي حركتي درشت را بدست آورد، می تواند مهارت های دیگری مانند هماهنگی، رشد عضلاني، وضعیت و حالت استقرار بدن، تعادل و موارد دیگر را به مجموعه مهارت هايش اضافه کند.

برخی از فعاليت هاي مناسب وابسته به پرورش بيشتر مهارت های حرکتی درشت در كودكان عبارتند از:
• لي لي كردن و پريدن
• پرش با ترامپولین
• شنا كردن
• نواختن آلات موسیقی


حرف آخر:

همراهي شما با كودك كوچكتان در طي مسير تكاملش در زندگي یکی از رضایت بخش ترین کارهایی است که انجام خواهيد داد.

وقتی می بینید که کودکتان خودش را بلند میکند تنها برای اينكه بتواند چند ثانيه بايستد ولي از عقب ميافتد، ممکن است این گفته را که “زمان به سرعت ميگذرد”را باور نکنید.
اما چيزي نمي گذرد كه سوپراستار كوچك شما در خانه می دود، و شما دويدن او را بالذت تماشا مي كنيد.

از مقاله زیر دیدن کنید:

همه چیز درباره کودکان دست و پا چلفتی و راهکارهای کاردرمانی آن

 

ترجمه توسط تیم پژوهشی موسسه جامع توانبخشی ایران