کودکان سندرم داون اغلب افرادی با ارتباط قوی هستند و از همان کودکی دوست دارند که از لحاظ اجتماعی تعامل داشته باشند

اما بیشتر بر مهارتهای غیرکلامی تکیه می کنند مانند اشارات چراکه کودکان سندرم داون تأخیرات قابل توجهی در زمینه گفتار و زبان دارند. زمانیکه کودکان سندرم داون شروع به حرف زدن می کنند از مهارتهای گفتاری و زبانی شان استفاده خوبی می کنند به خصوص اگر توسط یک حمایت کننده در مدرسه و خانه و محیطهای ارتباطی دیگر حمایت و تشویق شوند. کودکان سندرم داون در زمینه یادگیری گرامر و رشد گفتار واضح و مفهوم مشکلات خاصی دارند.

 

برخی علل مشکلات یادگیری صحبت کردن کودکان سندروم داون شناخته شده اند و زمینه را برای به کار بردن استراتژی های مداخله ای سودمند فراهم کرده است. محققان و درمانگران همگی بر اصول مداخلات مؤثر توافق دارند چراکه مهارتهای گفتاری و زبانی برای تکامل تواناییهای ذهنی مانند تفکر، استقلال و بازیابی به اندازه اشتراک اجتماعی مهم است. بسیار مهم و ضروری است که گفتار و زبان یک تمرکز مهم و نقطه عطفی برای والدین، معلمین و درمانگران از لحظه تولد تا بزرگسالی باشد. این دیدگاه تمام مراحل تکامل را از لحظه تولد تا سنین نوجوانی را در برمی گیرد و تمام نیازها ی زبانی و گفتاری کودک را در سنین ابتدایی و ثانویه در نظر می گیرد. معلمین و والدین مشتاقند که کل این نظریه را بخوانند چرا که مشکلات کودکانشان در سالهای پیش از دبستان ریشه دارد.

 

کودکان سندروم داون زمینه های ارتباطی قوی در تعامل با دیگران دارند اما به علت ضعف توانایی های بیانی قادر به ارتباط کلامی با قوی با دیگران نیستند جهت بهبود مهارتهای کلامی کودکتان با متخصصین کلینیک ویژه گفتاردرمانی سندرم داون موسسه ایران همراه شوید تلفن 66596151

 

مهارتهای گفتاری و زبانی برای اکثر بچه ها و بزرگسالان سندروم داون حوزه مشکل آفرین و سخت می باشد. آنها اغلب از دوران نوزادی دوست دارند که با دیگران ارتباط برقرار کنند و قدرت خوبی در مهارتهای برقراری ارتباط به صورت غیر کلامی مانند اشارات و علائم دارند. مهارتهای زبان بیانی اغلب به نسبت مهارتهای غیرکلامی کودک با تأخیر مواجه است و این حاکی است از یک تاریخچه آسیب خاص زبانی و می بایست این بخش برای یک مداخله شدید و هدفمند از زمان نوزادی و کودکی مورد توجه قرار گیرد و در این کودکان بین توانمندیهای کلامی و غیر کلامی شان فاصله ای عمیق وجود دارد. در طی 30 سال گذشته تحقیقات زیادی در زمینه گفتار و زبان کودکان سندروم داون انجام شده است که در 10 سال گذشته اخیر تحقیقات بسیار مهم و سودمندی انجام شده است.

بین متخصصان این توافق نظر وجود دارد که مداخلات درمانی موثر گفتار برای کودکان سندرم داون باید در سنین ابتدایی انجام شود. این مدل تکامل گفتار و زبان را توضیح می دهد و بر یافته های اصلی و کلیدی تحقیقات در زمینه گفتار سندرم داون تأکید شده است.

 

الف- پردازشها و تأثیرات رشد و تکامل گفتار و زبان در کودکان در حال رشد.

 

ب- مشکلات خاص گفتار و زبان در کودکان سندروم داون و علتهای احتمالی آن.

 

ج- مداخلات مؤثر.

 

اهمیت توانایی صحبت کردن به موقع در کودکان سندرم داون:

 

صحبت کردن مهمترین چیزی است که یک کودک انجام می دهد و این زمینه بر ای تکامل دیگر حوزه هایشان مهم است. تکامل گفتار و زبان برای رشد و تکامل دیگر حوزه هایشان مهم است. تکامل گفتار و زبان براش رشد و تکامل اجتماعی و عاطفی و همچنین برای رشد توانایی های ذهنی یا شناختی بسیار مهم است.

آسیب هایی که کودکان سندروم داون در زمینه گفتار دارند:

مهارتهای گفتاری و زبانی در کودکان سندرم داون به طور چشمگیری با تأخیر مواجه است و مهارتهای گفتاری و زبانی بیشتر از توانایی های غیرکلامی با تأخیر مواجه است.

تحقیقات یک حوزه خاصی از تأخیرهای گفتاری و زبانی و مشکلات مرتبط با سندروم داون را مشخص کرده است.

اصول اصلی برای مداخلات مؤثر توسط متخصصین فراهم شده است و بر آن توافق دارند.

مهارتهای زبانی و گفتاری پایه رشد اجتماعی و شناختی فرد است؛ بنابراین بر رشد تمام جنبه ها تأثیر می گذارد.

پیشرفت و بهبود مهارتهای گفتاری و زبانی کودکان سندروم داون باعث پیشرفت تمام جنبه های تکاملی شان و بهبود کیفیت زندگی شان می شود.

فعالیتهای مربوط به پیشرفت مهارتهای گفتاری و زبانی می تواند توسط والدین، درمانگران و معلمین از زمان کودکی تا بزرگسالی اعمال شود.

 

مهارتهای گفتاری و زبانی در کودکان سندرم داون برای تعاملات اجتماعی در زمینه های زیر لازم می باشد:

کنترل کردن و نظارت بر خواهشها به عنوان مثال اظهار ناراحتی.

درک اینکه در اطراف شما چه چیزی رخ می دهد.

دوست یابی

بازی گروهی

بحث در مورد رخدادهای گذشته و آینده

شریک شدن در احساسات، دل نگرانیها، شادیها و تجارب جدید.

 

چرا مهارتهای گفتار و زبان برای تعاملات اجتماعی در کودکان سندرم داون مهم است:

توانایی صحبت کردن به کودکان این امکان را می دهد که بر جهان احساسی و اجتماعی شان کنترل داشته باشند. صحبت کردن کودک را قادر می سازد که برای آنچه که می خواهد سؤال بپرسد و درخواست کند و قادر می سازد که در تجارب سهیم شود و آنچه را که رخ می دهد درک کند و هنگامی که ناراحت و یا آسیب دیده است آن را بیان کند. به طور خلاصه صحبت کردن کودک را قادر می سازد تا با دیگران مرتبط شود.

در سالهای پیش دبستان، توانایی برقراری ارتباط کودک را قادر می سازد که با دیگران بتواند بازی کند و شریک شود و چیزهای مختلف را یاد بگیرد. در مدرسه و در تمام طول زندگی ارتباط پایه تکامل و رشد دوستیابی، سهیم شدن تجارب، حمایت از دیگران و بحث و مذاکره، سفر کردن، کار کردن و ... است.

 

توانایی صحبت کردن در کودکان سندرم داون پایه تکامل توانایی های ذهنی است:

مهم است که در نظر داشته باشید یادگیری لغات در 5 سال اول زندگی شروع می شود و تا سنین پیری ادامه دارد. کلمات دانش و آگاهی هستند. هر کلمه جدید که یاد گرفته می شود یک مفهوم مهم یاد گرفته می شود و سرعت کلمات یاد گرفته شده، سرعت کسب آگاهی و دانش ما از جهان اطرافمان را منعکس می کند.

زمانیکه مهارتهای زبانی رشد و تکامل می یابد کلمات وسیله ای برای تفکر می باشند. زمانیکه کودکان شروع به اتصال کلمات به یکدیگر می کنند، کلمات مؤثرترین راه برای فکر کردن و استدلال و بازیابی می باشند و ما این چیزها را اکثر اوقات به عنوان گفتار خاموش در ذهنمان به کار می بریم.

مغز انسان در تکامل زبان گفتاری بسیار کارآمد و مؤثر می باشد و زبان به عنوان وسیله ای برای دیگر پردازشهای ذهنی مانند حافظه فعال به کار می برد.

حافظه فعال ما سیستم حافظه کوتاه مدت است که پردازش اولیه اطلاعات بینایی و گفتاری ورودی را و همچنین فعالیتهای ذهنی جاری مانند خواندن متن را حمایت می کند. این عموما یک سیستمی است که بر مبنای گفتار می باشد و کارآمد بودنش زمانیکه پردازش گفتاری کودک و توانایی های تولید گفتار بهبود می یابد، افزایش می یابد. مهارتهای زبانی و گفتاری در روند مهارتهای خواندن هم تأثیر می گذارد و هم تأثیر می پذیرد.

به طور خلاصه صحبت کردن پایه تکامل ذهنی ما می باشد و پایه توانایی تعامل ما با جهان اطرافمان. صحبت کردن تنها راه برقراری ارتباط نمی باشد، ما راههای غیر کلامی زیادی را به علاوه گفتار برای تعامل با جهان اطرافمان به کار می بریم. هر چند کلمات قویترین شکل ارتباطی برای زندگی اجختماعی و یادگیری می باشند. این مدل بر تکامل زبان گفتاری متمرکز می باشد چرا که تقریبا تمام افراد سندروم داون گفتار را به عنوان شکل اصلی ارتباط بعد از پنج سالگی به کار می برند. علائم ممکن است به عنوان یک پل آموزش زبان گفتاری به کار روند ولی این علائم باید به عنوان علائم کلمات کلیدی به کار روند نه اینکه به عنوان یک زبان جانشینی دیگر. علائم ممکن است برای خیلی از افراد سندروم داون در طول زندگیشان مفید و کارآمد باشد چرا که زبان گفتاریشان را حمایت می کند و چون گفتارشان اغلب سخت توسط دیگران فهمیده می شود علائم و اشارات می تواند برای آنها مفید باشد.

 

مهارتهای گفتاری و زبانی که برای توانمندیهای ذهنی کودکان سندرم داون لازم می باشند:

کلمات برای دانش و درک

کلمات برای تفکر

کلمات برای استدلال

کلمات برای بازیابی

کلمات برای ارتباط

 

مهارتها و دانشهای لازم برای صحبت کردن کودکان سندرم داون:

محدوده وسیعی از دانش و مهارتها لازم است که با یکدیگر تعامل داشته باشند تا ما بتوانیم از طریق صحبت کردن ارتباط برقرار کنیم. مهارتهای ارتباطی تعاملی، دانش زبان بیانی و صحبت کردن 3 عنصر اصلی هستند. دانش زبان بیانی می تواند خود به 2 بخش لغات و گرامر تقسیم شود.

مهارتها و دانش لازم برای صحبت کردن:

تعامل↓

مهارتهای غیر کلامی ← لبخند، تماس چشمی، نوبت گیری، شروع یک محاوره، ادامه یک موضوع، زبان بدن، اظهارات صورتی (مهارتهای کاربردی و discourse)

دانش زبان بیانی

لغات ← ایجاد یک فرهنگ

گرامر ← یادگیری قواعد انتهایی کلمات برای جمع ها، قواعد ترتیبی کلمات و جملات برای سؤالی کردن، منفی کردن (صرف و نحو)

صحبت کردن ← مهارتهای حرکتی/ گفتاری: یادگیری چگونگی ایجاد صداهای گفتاری و تولید کلمات واضح با تکیه های صحیح و آهنگ صحیح (تولید، آواشناسی و آهنگ)

در هر سنی، روند پیشرفت کودک در تمام زمینه ها (مثلا مهارتهای ارتباطی، تعاملی، دانش زبانی، دانش گرامری و مهارتهای گفتاری) باید درنظر گرفته شود. این مهارتها در طی یک دوره چند ساله از کودکی تا مراحل اولیه و ثانویه مدرسه ای کسب می شوند و پردازشهای زیادی شناخته شده اند که بر تکامل کودکان در حال رشد تأثیر می گذارند.

 

در سن نوزادان (0-12 ماهگی)

ارتباطشان شامل: گریه کردن، تماس چشمی، لبخند زدن، گوش کردن و نگاه کردن- صدا سازی- قان و قون کردن، نوبت گیری، توجه متصل- اشارات.

از لحاظ لغات: درک بعضی لغات

از لحاظ گرامر:-

از لحاظ گفتاری: صدا سازی اولیه، صدا سازی و قان و قون کردن در پاسخ به زبان مادری

 

در سن 12-24 ماهگی

ارتباط شامل: انتقال تعداد زیادی معانی در قالب لغات

لغات شامل: شروع به بیان برخی کلمات ابتدا 10 کلمه و سپس 50 تا 100 کلمه.

گرامر: شروع به بیان 2 کلمه در کنار هم

گفتار: همخوان های ابتدایی و واکه ها در حال تکامل و رشد می باشند، کلمات خیلی واضح و قابل فهم نمی باشند.

 

در سن 24-36 ماهگی

ارتباط شامل: مکالمات آغاز کننده

لغات شامل: 300 کلمه، سرعت یادگیری کلمات افزایش می یابد. (25 کلمه در هر ماه)

گرامر: 3-4 کلمه کلیدی به یکدیگر متصل می شوند، گرامر جملات تلگرافی شروع می شود.

گفتار شامل: صحت تولید همخوانها، واکه ها و کلمات بهبود می یابد.

 

در سن 36-60 ماهگی

1- ارتباط شامل: بازسازی مکالمات وقتی که درک نمی شوند.

2- لغات شامل: یادگیری لغات با سرعت ادامه دارد

3- گرامر: جملات درست در حال افزایش اند.

4-گفتار: صحت تولید واکه ها و همخوانها ادامه دارد و بهبود می یابد.

 

در سن 5-7 سالگی

ارتباط شامل: یاد می گیرد چگونه بحثها را ادامه دهد، در بحثهای طولانی نقش بپذیرد، داستان گویی را یاد می گیرد و درخواست توضیح در قالب سؤالات چرا و کجا دارد.

لغات: به طور میانگین در سن 5 سالگی 2000 کلمه را بلد است.

گرامر: نحوهای صحیح شروع به پیچیده شدن می کنند، حروف اضافه مانند بالا، پائین، حروف ربط مثل زیرا، ضمایر مقایسه ای مانند بلندتر از... در جملات ظاهر می شود.

گفتار: اتصالات گفتار را قابل فهم تر می کنند.

 

در سن 7-16 سالگی

ارتباط شامل: استفاده اجتماعی از زبان بیشتر می شود- دریافت دانش شنونده: یاد می گیرد چگونه اطلاعات مناسب را برای یک موقعیت یا یک فرد اجتماعی فراهم آورد. –توضیحات و تفصیلات طولانی تری را فراهم می آورد. جک می گوید، تجربیاتش را بازگو می کند، در مورد عقاید و نقطه نظرش بحث می کند.

لغات شامل: از 7 سالگی 3000 کلمه جدید را در هر سن یاد می گیرد. 000/50 کلمه یا بیشتر در سن 16 سالگی.

گرامر: گرامر شامل دیگر مشخصه های گذشته و مشخصه های پیچیده تر می باشد؛ مثل "نه تنها... بلکه"، "اگرچه"، "بنابراین". خیلی از این مشخصه ها یاد گرفته شده اند و ابتدا در خواندن و نوشتن و سپس در صحبت کردن به کار می روند.

گفتار: سرعت گفتار و وضوح گفتار بهتر می شود و این قضیه از خواندن تأثیر می پذیرد.

 

جدول 2: این جدول کمک می کند تا بفهمیم که پیشرفت در هر حوزه با کدام سن در ارتباط است و نقاط عطف رشد مهارتهای زبان بیانی کودکان را در هر محدوده مشخص می کند. اکثر بچه ها این فعالیتها، کلمات و گرامر را در ارتباط زودتر از آنکه قادر به استفاده از آنان در گفتارشان باشند می فهمند. به همین علت در هنگام ارزیابی مهارتهای زبانی کودکان، تولید و درک لغات و گرامر جداگانه ارزیابی می شوند.

 

مهارتهای لازم برای برقراری ارتباط در افراد سندروم داون متفاوت از افراد دیگر نمی باشد. ولی متأسفانه یک سری مشکلات در مهارتهای لازم برای گفتار و زبان کودکان سندروم داون وجود دارد. ارتقاء این مهارتها و کمک به کودکان سندروم داون برای غلبه بر این مشکلات برای تمام جنبه های تکامل ذهنی و اجتماعی شان بسیار مهم است.

 

در زیر رشد هر یک از مهارتها در کودکان طبیعی بحث شده است تا به این وسیله نشان دهد که یک کودک سندروم داون با چه مشکلاتی روبرو است.

 

  • یادگیری صحبت کردن یک فعالیت روزانه است:

 

کودکان یاد می گیرند صحبت کنند چراکه آنها می خواهند ارتباط برقرار کنند. ارتباط از طریق اشارات در کودکی منجر به ارتباط از طریق کلمات و جملات می شود. کودکان یاد می گرند که صحبت کنند چراکه آنها در زندگی روزمره نقش دارند و ارتباط روزمره را آنها در طی ساعتها تجربه می کنند. کیفیت و کمیت زبانی را که آنها تجربه می کنند با سرعت پیشرفت یادگیری صحبت کردن کودکان در ارتباط است.

-  درک و تولید زبان: کودکان زبان بیانی را قبل از آنکه به کار ببرند درک می کنند.

-  بنابراین درک کودکان از زبان را باید به صورت جداگانه از مهارت های زبان بیانی شان ارزیابی کنیم.

- مهارتهای زبان گفته شده یعنی مهارتهای زبان بیانی یا تولید.

- درک زبان یعنی دانش زبان دریافتی.

 یادگیری صحبت کردن یک فعالیت روزانه است:

- کودکان یاد می گیرند که در تعاملات روزانه شان صحبت کنند.

- کودکان یاد می گیرند که صحبت کنند چراکه آنها دوست دارند ارتباط برقرار کنند.

-  ارتباط از طریق اشاره منجر به صحبت می شود.

- ارتباط از طریق کلمات منجر به جملات می شود.

 

  • تأثیر والدین بر گفتار کودک:

 

استفاده از شکلهای پرسشی و توضیحات بیشتر از دستورات مفیدتر است:

- والدین اگر بگویند حرکت کن یا ساکت شو کودکانشان هم همان را می گویند.

- والدین که می گویند:"می تونی وسایلت رو برداری تا من بتوانم وسایل ناهار را روی میز بچینم" کودکانی خواهند داشت که می توانند توضیح بدهند و سؤالات و درخواستهای خودشان را بپرسند.

-  تقابلهای ساده ای در جمله ی "آیا می تونی اسباب بازی ات رو برداری" نسبت به جمله ی "اسباب بازی ات رو بردار" دیده می شود. یا جمله ی "آیا تو فکر می کنی که نیاز داری به تختخواب بری" نسبت به جمله ی "تو باید به تختخواب بری".

- استفاده از انتخابها و توضیحات بهتر است: "آیا تو می خواهی اینو به تنهایی انجام بدی یا من کمکت کنم؟" یا "بهتره که این را بخوری چون این غذا از ساندویچ برای تو بهتره."

 

تحقیقات طولانی مدتی که توسط Mark و Risely انجام شده است نمایانگر این است که میزان و کیفیت صحبت کردن که به طور معمول در بچه های در حال رشد به طور روزانه در حال تغییر می باشد در خانواده های متفاوت متغیر است. کودکانی که با آنها زیاد صحبت می شود سریعتر واژگان خود را رشد می دهند. کودکانی که با آنها زیاد صحبت می شود نمرات بهره هوشی کلامی آنها در سن 4 سالگی جزء بالاترین نمرات است. بهره هوش کلامی تحت تأثیر عوامل زیر است؛ اینکه چقدر والدین در فعالیتها با کودکانشان مشارکت دارند و چقدر کلمات متنوع و زیادی را در ارتباط با کودکانشان به کار می برند و اینکه چقدر خود را مسئول می دانند که کودک را تحریک کنند تا ارتباط خود را شروع کند و به والدینشان جوابگو باشند.

 

روشهای پاسخ دهی مثبت شامل تفصیل و تشریح جملات کوتاه است که به آموزش گرامر کودک کمک می کند.

 

  • والدینی که کارآمدترین معلمان زبان هستند:

-  آنها خیلی زیاد با کودکانشان صحبت می کنند.

- آنها سعی می کنند مثبت و فعال باشند.

-   آنها در مورد اشیاء به کودکانشان می گویند.

- آنها به کودکانشان حق انتخاب می دهند.

- آنها به کودکانشان گوش می دهند.

 

روش و الگوی عاطفی کلام بسیار مهم است؛ چراکه والدینی که مرتب جملات منفی می گویند و می گویند نه، از کودکانشان انتقاد می کنند و مرتب آنها را از یک سری فعالیتها نهی می کنند، رشد گفتار کودکانشان کندتر از کودکانی است که والدینشان جملات مثبت به کار می برند و آنها را تشویق می کنند و تلاشهای کودکانشان را حمایت می کنند؛ و همچنین کودکان یاد می گیرند که مانند والدینشان صحبت کنند و همان جملات را با همان شیوه به کار می برند؛ مثلا جملات منفی و دستوری به کار ببرند و یا جملات مؤدبانه و خواهشی استفاده کنند.

 

  • بازی کردن و کتاب خواندن:

 

تحقیقات نشان داده است که دخیل شدن کودک در محاورات روزمره مهم است. زبانی که والدین از آن استفاده می کنند در هنگام بازی کردن و کتاب خواندن برای کودکانشان، قویترین منبع تجربیات زبان برای کودکانشان است. کودکان یاد می گیرند و سپس به کار می برند، آموزش زبان می تواند به طرق مختلف و به صورت تکرار شونده انجام شود؛ مثلا می توان زبان را در بازیها و آوازها به کودک یاد داد.

آموزش از طریق تکرار زیاد در موقعیتهای اجتماعی و در شکل بازیها برای کودکانی با مشکل یادگیری زبان مهمتر می باشد

آموزش اجتماعی از طریق دیگر بچه ها:

وقتی که از محدوده خانواده به سمت محدوده مدرسه و پیش از مدرسه حرکت می کند، موقعیتهای ارتباطی با گروه وسیعی از هم سن و سالانش پدید می آید که کیفیت و کمیت این موقعیتها بخصوص با گروه هم سن و سالانش بر رشد تمام جنبه های گفتار و زبان تأثیر می گذارد.

 

واژه های کلیدی: آموزش صحبت کردن به کودکان سندروم داون _ حرف زدن در کودکان سندروم داون _ درمان تکلم در سندروم داون

ترجمه:الهام مختاری کارشناس گفتاردرمانی