اهمیت آگاهی فضایی و تاثیر آن بر رشد کودکان
- توضیحات
در زندگی روزمره ما دائما در تعامل با محیط اطرافمان هستیم . براي تحقق اين رابطه، آگاهي فضايي بسيار اهميت دارد. اما منظور از آگاهي فضايي دقيقا چيست؟
آگاهي فضايي به توانایی کودک در آگاهی از موقعیت اشیاء موجود در فضا و موقعیت بدنتان در رابطه با آنها اشاره دارد.
بنابراين دقيقا به چه علتي آگاهي فضايي اهميت دارد؟ چگونه مي توانيد مشکلات مرتبط با آگاهی فضایی را تشخیص دهید؟
براي يافتن پاسخ اين سوالات، به مطالعه اين مطلب را دنبال کنید.
چرا آگاهي فضايي اهميت دارد؟
آگاهي فضايي به ما این امکان را می دهد که نسبت به اشياي موجود در محیط اطرافمان و همچنین موقعيت خودمان نسبت به آنها آگاه باشيم.
داشتن اين توانايي به دلايل مختلفي اهميت دارد، از جمله:
• موقعيت مكاني:آگاهي فضایی زمینه‌ای را برای درک موقعیت اشیاء فراهم می‌کند. برای مثال، درک اینکه یک فنجان روي ميز قرار دارد يا در زير آن.
• تحرك: داشتن آگاهي فضايي ميتواند شما را از نحوه حرکت افراد و اشیاء در محیط آگاه سازد. بنابراين آگاهي فضايي ميتواند به شما كمك كند تا در محيط اطراف خود، جهت يابي و حركت كنيد.
• اجتماعي: آگاهی فضایی می تواند بر عملکردهای اجتماعی فرد مانند حفظ فضای شخصی تأثیر بگذارد.
• خواندن و نوشتن: درك مكاني برای فهميدن ساختار جمله و دستور زبان، مورد نياز است.
• رياضيات: برخي از مفاهيم رياضي نيز به آگاهي فضايي نياز دارند. مثال هاي آن شامل هندسه و مرتب کردن یا به ترتیب قرار دادن اعداد مي باشد.
همچنين آگاهی فضایی با مفهوم دیگری به نام
حس عمقي Proprioception مرتبط مي باشد.
حس عمقي به آگاهی شما از بدن و اندام هايتان در فضای اطرافتان اشاره دارد.
به عنوان مثال، هنگامی که برای گرفتن يك مداد به آن طرف میز می رسید، از حس عمقي استفاده می کنید تا بدانید عضلات بازوی خود را چقدر باید حرکت دهید تا بتوانید چنين حرکتي را انجام دهید. همچنین برای سنجش فاصله بین خودتان و مداد، از آگاهی فضايي استفاده می کنید.
علائم اختلال در آگاهي فضايي:
علائمي كه مي تواند بیانگر نقصان در آگاهی فضایی فرد باشند، عبارتند از :
• دشواري در تعیین موقعیت چیزی که می بیند، می شنود یا احساس می کند.
• مشكلات در زمينه جهت يابي و حركت در هنگام پیاده روی یا رانندگی در محيط اطراف.
• مشکلات در زمينه اندازه گیری فاصله از یک شی ء، به عنوان مثال در هنگام راه رفتن، رانندگی یا دست زدن به اشياء.
• مشکل در دنبال کردن مسیر یا خواندن نقشه.
• سردرگمی در تعيين جهت هایی مانند چپ در مقابل راست و بالا در مقابل پایین.
• مشکل در خواندن، نوشتن و یا ریاضیات.
• شناخت ضعیف حریم شخصی، که ممکن است منجر به ایستادن خیلی نزدیک یا خیلی دور از دیگران شود.
• مشکلات در زمينه هماهنگی، که می تواند شامل مواردی چون كلامزي(دست و پا چلفتي) بودن، مشکل در پرتاب كردن یا گرفتن اشیاء و یا مشکل در لباس پوشیدن را شامل شود.
عواملی که میتواند باعث اختلال درک فضایی شود؟
در اكثر کودکان آگاهي فضايي در سنین بسیار کم ايجاد مي شود. به عنوان مثال، کودک ممکن است حرکات والدین را هنگام عبور از اتاق ردیابی کند یا کودکان کوچک شروع به دستکاری و مرتب كردن اسباب بازيها كند.
برخی از کودکان ممکن است در ايجاد آگاهی فضايي مشکل داشته باشند.
برخی از مشكلات مرتبط با سلامت وجود دارند که ممکن است بر ايجاد و تكامل آگاهي فضايي تأثیر بگذارند، از جمله:
• نابینایی جزئي یا کامل
• اختلال طیف اوتیسم (ASD)
• دیس پراکسیا Dyspraxia
• فلج مغزی
• سندرم ترنر
علل بزرگسالی :
مناطق مختلفی از مغز در ايجاد آگاهی فضایی نقش دارند. نكته جالب اینجاست که عملکردهای مربوط به آگاهی فضایی بیشتر توسط سمت راست مغز کنترل می شوند.
همچنين آسیب به این مناطق می تواند بر آگاهی فضایی تأثیر بگذارد. این گونه آسيب ها می توانند در هر مرحله از زندگی شما به دلايل مختلفي اتفاق بیفتند، از جمله:
• جراحت و آسيب ديدگي
• سکته
• بیماری های نورودژنراتیو، مانند بیماری آلزایمر و پارکینسون
برخی راهکارهای درماني برای تقويت آگاهي فضايي در کودکان ؟
امروز نقش کاردرمانی در اجرای تمرین ها و متدهای آگاهی فضایی بسیار پررنگ شده است مرکز جامع توانبخشی ایران نیز در این رابطه مستثنی نیست و از حضور متخصصن کاردرمانی قوی در آگاهیی فضایی بهره میگیرد ، در صورتیکه در موارد ذکر شده علامت مشابهی را در کودک خود مشاهده کردید با ما همراه شوید
چه كارهايي می توانید برای ارتقاي سطح آگاهی فضايي در کودکان انجام دهيد؟
برخی از فعاليت هاي زیر را امتحان کنید:
• درمورد موقعيت هاي مكاني صحبت كنيد: به عنوان مثال می توان يك اسباب بازی را روی میز گذاشت و در مورد محلي که اسباب بازی نسبت به میز قرار دارد (روی میز) صحبت کرد، سپس در مورد موقعيت میز (در اتاق ناهار خوری) صحبت كرد.
• درمورد فاصله ها بحث كنيد: درباره اينكه اشياء چقدر از كودكتان دور يا به او نزديك‌اند، صحبت كنيد. اندازه گرفتن فواصل، از طريق شمردن قدم ها نیز ممکن است مفید باشد.
• اشكال و اندازه ها را آموزش دهید: به اشكال و اندازه هاي اجسام اشاره كنيد. به عنوان مثال مي توانيد بگوييد:" بشقاب تو شكل دايره هست" يا " اين مكعب از اون مكعب بزرگتره."
• مسيرها را بررسي كنيد: به كودك خود دستورالعمل هاي ساده بدهيد، مانند "دست چپت رو تکون بده" یا "برو جلو و دور درختچه بچرخ". همچنین می توانید یک اسباب بازی را پنهان کرده و كودك را راهنمایی كنيد تا آن را در كجا پيدا كند.
• بازي كنيد: بازی ها و فعالیت های مختلف می توانند به کودک در یادگیری آگاهی فضایی کمک کنند. به عنوان مثال می توان به بازی با مكعب ها، كامل كردن پازل، بازي معلم ميگه (در انگلیسی: سايمون ميگه: Simon Says) و يا بازي من جاسوسي مي كنم اشاره كرد.
• تحرك داشته باشيد: رفتن به زمین هاي بازی و تشويق كردن کودکتان برای بازی با انواع تجهیزات و وسايل بازي را در نظر بگیرید. علاوه بر این، فعالیت های ورزشي مانند بازي با توپ و گرفتن آن نيز ممكن است مفيد باشند.
آیا آگاهی فضایی در بزرگسالی درمان میشود؟
اگرچه در بخش قبلي در مورد اینکه شما چگونه و با انجام چه فعاليت هايي می توانید مهارت هاي آگاهی فضایی در کودکان را ارتقاء دهید صحبت کرديم،
ولي سوال اين است كه آیا در بزرگسالی فعاليت هايي وجود دارند که بتوانند به بهبود آگاهی فضايي کمک کنند؟
براي پاسخ به اين سوال، پيشنهادات زير را امتحان كنيد:
• يك سرگرمي جديد را انتخاب كنيد: برخي از سرگرمي ها به ارتقاء سطح آگاهي فضايي كمك مي كنند، مانند عكاسي و نقاشي.
• بازي هاي ويدئويي را امتحان كنيد: روي بازیهایی تمرکز کنید که در آنها ميبايست اشياء را دستکاری کرده و آنها را جابجا کنید. به عنوان مثال، مطالعه اي نشان داده است كه بازي تتريس(خانه سازي) مهارت هاي فضایی را در بزرگسالان بهبود مي بخشد.
• براي بازي كردن وقت بگذاريد: همانند کودکان، بازیها یا فعالیتهای مختلف ممکن است به بهبود آگاهی فضایی کمک کنند، مانند درست كردن پازل ها، بازیهاي مرتبط با حافظه بينايي( ديداري) و بازي شطرنج.
• فعال بمانيد و تحرك داشته باشيد: ورزش در هر سنی خوب و مفيد است. یک منبع مطالعاتي معتبر در سال 2014 نشان داد كه ورزش هاي مقاومتی ممکن است به بهبود آگاهی فضایی در افراد مسن کمک کنند.
حرف آخر:
آگاهی فضایی به آگاهی از محیط اطراف و موقعیت فرد نسبت به آن اطلاق می شود. این آگاهي به چند دلیل اهميت دارد، از جمله دانستن موقعيت مكاني، فاصله و فضای شخصی.
کودکان معمولاً در سنین بسيار كم شروع به ايجاد آگاهی فضایی می کنند. با این حال، برخی از مشكلات مرتبط با سلامتي ممکن است بر آگاهي فضايي تأثیر بگذارد. همچنين آسیب به مناطقی از مغز که با آگاهی فضایی مرتبط است می تواند منجر به بروز مشکلات در زمينه آگاهی فضایی شود.
شما مي توانيد با صحبت در مورد موقعيت مکاني، فاصله و اندازه اشیاء آگاهی فضایی را در کودکان ارتقاء دهید. فعالیت هایی مانند خانه سازي با مكعب ها یا بازی هايي مانند بازي معلم ميگه (در انگلیسی: سايمون ميگه: Simon Says) نیز ممکن است مفید باشند.
همچنين بزرگسالان می توانند با حفظ تحرک، انجام سرگرمی هايي مانند عکاسی یا درست كردن پازل، برای بهبود بخشيدن به آگاهی فضایی تلاش کنند.
ترجمه توسط تیم پژوهشی موسسه ایران