فعالیت های روزمره که به آن فعالیت های خود مراقبتی هم گفته می شود نقش بسیار مهمی را در اعتماد به نفس استقلال کودکان دارد.

فعالیت روزمره زندگی یا همان ADL برای کودکان می تواند شامل لباس پوشیدن ،حمام کردم ،نظافت، دستشویی کردن وغذا خوردن باشد برخی از مشکلات می توانند باعث اختلال در انجام فعالیت های روزمره زندگی در کودکان فلج مغزی شود.

 این مشکلات می‌تواند شامل مشکلات حسی حرکتی و عدم هماهنگی اندام ها که در کودکان سی پی دیده میشود باشد.ایجاد مهارت در انجام فعالیت های روزمره زندگی در کودکان سی پی می‌تواند به آنها کمک کند که در جامعه با استقلال کافی بتوانند زندگی کنند.

فعالیت های اساسی برای زندگی به صورت معمول شامل تغذیه غذا خوردن لباس پوشیدن توالت رفتن بهداشت امام کردن بهداشت دهان و مسواک زدن و همچنین جابه جایی است اما برخی فعالیت ها نیز بسته به سن و جنس کودکان می تواند تعریف شود.

 فعالیتهای روزمره زندگی توسط محققین به پنج دسته مهم تقسیم می شوند:

  •  بهداشت فردی مثل مراقبت از دهان و دندان حمام کردن
  •  لباس پوشیدن
  •  غذا خوردن
  •  دستشویی رفتن و استفاده از سرویس بهداشتی
  •  جابجایی از حالت نشسته به ایستاده و راه رفتن

 

فعالیت های روزمره پیشرفته در زندگی

 برخی از فعالیت ها نیز با افزایش سن کودکان می تواند به لیست فعالیتهای روزمرگی زندگی کودکان فلج مغزی اضافه شوند که شامل:

  •  مهارت های ارتباطی نظیر استفاده از تلفن
  •  حمل و نقل مثل استفاده از وسایل نقلیه عمومی و همچنین رانندگی
  •  مهیا سازی غذا و طبخ غذا
  •  فعالیت های مربوط به خانه مثل شستشوی ظروف و شستن لباسها
  •  تنظیم برنامه های مدیریت دارو ها و مصرف صحیح دارو
  •  مدیریت حسابداری شخصی مثل پرداخت قبوض و نوشتن چک

 

فعالیت های روزانه و فلج مغزی

  کودکان در بدو تولد به والدین خود کاملاً وابسته هستند و به تدریج و به مرور دارای استقلال نسبی میشوند کودکان در سنین خاصی از کسب استقلال لذت می برند 

 پیش نیاز های لازم برای کسب مهارت های روزمره زندگی در کودکان سی پی:

 مهارت های فیزیکی یا همان مهارت های درشت حرکتی که به کودک این امکان را می دهد که بتواند هنگام توالت کردم چون با طرح بنشیند و یا پای خود را بلند کند و شلوار بپوشد

  •   مهارت های دیداری
  •  مهارت های ذهنی
  •  توانایی های حسی
  •  مهارت های ارتباطی 

 

در کودکان مبتلا به فلج مغزی بروز اختلال در هر یک از مهارت های ذکر شده فوق می تواند باعث ایجاد اختلال در فعالیت های روزمره زندگی گردد. معمولاً ۵۰ درصد کودکان فلج مغزی در انجام فعالیت های روزمره زندگی دچار مشکل هستند.

 

 برخی از کودکان فلج مغزی به دلیل توانایی های اولیه و استفاده از خدمات توانبخشی همچون کاردرمانی توانایی نسبی در انجام فعالیت‌های ضروری زندگی خواهند داشت اما برخی دیگر به علت درگیری شدید مغزی ممکن است که همیشه به مراقبت های ویژه برای انجام فعالیت‌های روزمره نیازمند باشند.

 در صورت تمایل میتوانید با تیم خبره ما در زمینه آموزش فعالیت های روزمره زندگی برای کودکان فلج مغزی آشنا شوید ما سالهاست که در این مقوله آموزش های گسترده ای را برای کودکان سی پی داریم

تلفن 02188242410

چند توصیه برای والدین کودکان سی پی جهت بهبود مهارت های روزمره زندگی:

 کودک خود را تشویق کنید تا از حداکثر توان خود استفاده کند

 به عنوان مثال اگر کودک فلج مغزی شما توانایی استفاده از یک دست را دارد تا حد امکان به و آموزش دهید تا فعالیت‌های روزمره خود را با آن دست انجام دهد ایجاد آرامش و جلوگیری از عجله می تواند در انجام بسیاری از فعالیت ها 

کمک کند.

 بر حسب توان کودک خود به او فعالیت های جدید بیاموزید

 با شرکت در جلسات کاردرمانی می توانید جهت توسعه بیشتر فعالیت ها به کودک فلج مغزی خود کمک کنید

 

از طریق بازی مهارت های ارتباطی را تقویت کنید

به عنوان مثال به او  بگویید به دلیل سردی هوا می‌خواهیم از ژاکت استفاده کنیم وقتی که هوا سرد است آیا دوست دارید آن را بپوشی اینجا که چه رنگی است آیا میدانید راکت من چه رنگی است حالا دست راست خود را برای پوشیدن آن بلند کند تا من بتوانم به تو برای پوشیدن این ژاکت کمک کنم.

 

  تلاش کنید تا رابطه خوبی با کودک داشته باشیم

 با نگاه کردن به چشمان کودک لبخند زدن و ابراز عشق و علاقه رابطه خود را با کودک خود بهبود ببخشید

 

آموزش صحیح فعالیت های روزمره زندگی به کودک فلج مغزی تاثیر بسیار مهمی در بهبود کیفیت و سلامتی این کودکان دارد به این کودکان کمک  می کند تا زندگی ایمن تری و راحت تری را در کنار سلامت جسمی خود تجربه کنند .

برخی از فعالیت های روزمره زندگی می تواند چندین بار در طول روز برای کودک فلج مغزی اتفاق بیفتد و این موضوع به یادگیری بهتر این کودکان کمک می کند در واقع تمرکز بر انجام این فعالیت ها به شیوه صحیح تر برای آنها حیاتی است.

آموزش مهارت های روزمره زندگی چه نتایجی دارد؟

  •  بهبود استقلال نسبی در انجام فعالیت ها
  •  بهبود اعتماد به نفس
  •  آمادگی کودکان سی پی برای ورود به مدرسه و جامعه
  •  ایجاد فرصت و استراحت برای والدین 
  •  شناخت کودکان در زمینه شناخت اعضای بدن رنگ ها و اعدادو…
  •  تقویت برنامه ریزی و ساماندهی یک فعالیت
  •  بهبود کپی برداری و تقلید  انجام فعالیت ها از روی والدین
  • پیشرفت مهارت های تعادلی و حرکتی و فیزیکی در کودکان سی پی
  •  تقویت گیرندگی حواس مختلف از جمله بینایی شنوایی لامسه چشایی

 

توجه به این نکته ضروری است که باید یک ارتباطی بین مهارت هایی که کودک فرا میگیرد و کلماتی که به کار می برد ایجاد کنید.

 

در قسمت زیر به چند فعالیت در زمینه ی مهارت های روزمره زندگی در کودکان فلج مغزی اشاره می کنیم: 

 حمام کردن 

 استحمام یکی از مشکلات عمده کودکان مبتلا به فلج مغزی می باشد که ی هم می‌تواند بسیار استرس‌زا هم باشد چرا که آنها به دلیل اسپاسم در عضلات و وجود حرکات غیر ارادی در عضلات نمی توانند به درستی در سطوح لغزنده محیط حمام به ایستند به همین دلیل با ایجاد آمادگی برای کودکان چه از لحاظ حفظ بسترهای محیطی و چه از لحاظ تقویت مهارت های فیزیکی باید این مشکل را برای آنها کمرنگ تر کرد.

 

توالت رفتن

یکی از مشکلات مهم برای کودکان فلج مغزی عدم توانایی آنها در نشستن بر روی سنگ توالت است استفاده از وسیله های مختلف  که برای کودکان دارای مشکل حرکتی طراحی شده است می‌تواند به استفاده بهینه آنها در توالت کمک کند .

به خواب رفتن

 بخشی از کودکان فلج مغزی به دلیل مشکلاتی نظیر تشنج و یا تنفس دارای مشکل می‌توانند خواب آرامی را تجربه کنند لذا باید با مرتفع کردن این مشکلات خوابیدن این کودکان را بهینه کرد

 برخی از مشکلاتی که بسیار شایع است شامل

  •  تشنج
  •  رفلکس های گوارشی
  •  عدم توانایی حرکت و تغییر پوزیشن در خواب



لباس پوشیدن

 برای بسیاری از کودکان حتی کودکانی که در سلامت کامل هستند لباس پوشیدن یک پروسه پیچیده می باشد. معمولاً بسیاری از کودکان در سنین ۱ سالگی آن هم با کمک والدین می توانند پوشیدن پیراهن را شروع کنند اما به عنوان مثال بستن کفش یک فرایند بسیار مشکل برای آنها محسوب می شود.

 کودکان فلج مغزی را باید صبر کرد تا آنجا که ممکن است به صورت مستقل بتوانند فعالیت لباس پوشیدن را انجام بدهند به عنوان مثال کودکی که همی پلژی می باشد و دچار فلج یک طرفه بدن است ممکن است بتواند در آوردن لباس را خیلی راحت‌تر از پوشیدن آن انجام دهد یکی از تکنیک هایی که برای این کودکان انجام می‌شود این است که پوشیدن لباس را باید حتما از طرف آسیب دیده یا ضعیف شروع کنند.

 در کودکانی که اسپاسم شدید دارند لباس پوشیدن یک مشکل اساسی برای آنها محسوب می‌شود کاردرمانگران به والدین آموزش می دهند که برای حل این مشکل باید با آرامش با این موضوع برخورد کند چرا که هرگونه سراسیمگی باعث افزایش اسپاسم در آنها می‌شود در بسیاری از این کودکان فرایند لباس پوشیدن باید به حالت خوابیده دمر و یا روی دستان والدین انجام شود چرا که خوابیده در حالت طاق باز می‌تواند باعث افزایش اثبات و پیچیدگی فرآیند لباس پوشیدن شود.

 در صورتیکه چاره ای برای لباس پوشیدن در حالت طاق باز ندارید حتماً زیر سر او یک بالشت گذاشته و کودک را به آرامی به یک طرف هدایت کنید و لباس را به آرامی با کمک به او بپوشانید. 

استفاده از لباسهای گشاد و کشسان با آستین و پاچه گشاد می‌تواند مناسب تر باشد.

 

خوردن و آشامیدن

 در طول روز چندین بار عمل خوردن و آشامیدن انجام می‌شود و این موضوع به دلیل تکرار آن و همچنین انگیزه‌ای که از طرف کودک فلج مغزی وجود دارد معمولاً خیلی چالش‌برانگیز نیست. همچنین خوردن و آشامیدن یکی از پیش نیاز ها برای صحبت کردن هم هست.

 آموزش مهارت های غذا خوردن باید با با توجه به سن کودک انجام بگیرد در قسمت زیر به مراحل رشد حرکتی آموزش تغذیه اشاره شده است:

   حین تولد: نوزاد خاطر است که عمل مکیدن نوک سینه ها را به خوبی به محض تماس با لب ها انجام دهد

 شش تا هفت ماهگی: نوزاد جویدن غذاهای نرم را شروع می‌کند و توانایی نوشیدن از لیوان را پیدا کرده است

 یک سالگی: در این سن کودک آمادگی استفاده از قاشق را پیدا می کند همچنین می تواند یک فنجان دسته دار را نگه دارد و با دستانش بیسکوییت را سمت دهن برده و آن را گاز بگیرد و با زبانش حرکات طرفین را در حین غذا خوردن انجام دهد.

 دو سالگی: در این سن کودک در مهارت نوشیدن و خوردن کاملاً تبحر پیدا کرده و به خوبی از فنجان آب می نوشد

 سه سالگی: کاملاً مستقل می تواند عمل غذاخوردن را انجام دهد

 

در کودکان فلج مغزی  مشکلات زیر بسته به سن کودک  در حین غذا خوردن می‌تواند وجود داشته باشد:

  • ناتوانی در مکیدن سینه مادر
  •  مشکل غذا خوردن با قاشق
  •  اختلال بلع و ناتوانی در جویدن
  •  بسته بودن دهان و لب ها
  •  ناتوان نوشیدن از یک لیوان
  •  چرت زدن حین غذا خوردن
  •  قرار دادن اشیاء مختلف به سمت دهان
  •  گاز گرفتن
  •  عدم هماهنگی دست و دهان

 

چند فعالیت برای کمک به خوردن و آشامیدن:

  قرار دادن کودک در موقعیت مناسب از نظر سر و بدن

 در هنگام غذا دادن به کودک را روی پای خود بگذارید

 تکه های غذا و بیسکوییت را در کنار دهان او قرار دهید تا او بتواند آنها را به سمت دهان خود حرکت دهد

  عاشق را به سمت پایین دهان او فشار دهید تا این که او بتواند خود دهان را ببندد و با این کار به کنترل فک کمک می کنید در صورتی که در انجام این کار ناتوان بود با فشار  در زیر فک به بستن دهان و کمک کنید

 که هنگام نوشیدن آب کودک در بستن دهان ناتوان است به بستن دهان و کمک کنید

 استفاده از نی می تواند به بهبود مکیدن او کمک کند

 استفاده از لیوان های طراحی شده که قسمتی از محیط آن برداشته شده است برای بهبود انجام نوشیدن چرا که کودک نیازی به بالا آوردن سربه عقب ندارد

 

فعالیت خوردن و آشامیدن می‌تواند به عنوان یک مهارت یادگیری برای کودک فلج مغزی محسوب شود در اینجا به برخی از روش هایی که کودک میتواند در حین خوردن و آشامیدن بیاموزد اشاره می کنیم:

 آمادگی برای خوردن و آشامیدن

 بهبود تکلم و صحبت کردن در حین غذا خوردن با تاکید بر برخی از کلمات نظیر نام غذا نام ظروف رنگ ها می تواند به بهبود مهارت های کلامی کودک کمک کند.

 

آداب غذا خوردن با سایرین

 کودکان در حین آموزش غذا یاد می‌گیرند که چطور با دیگران ارتباط بگیرند و در واقع به حرف دیگران گوش کنند یا در نوبت صرف غذا منتظر بمانند.

 

 معرفی برخی وسایل کمکی برای خوردن و آشامیدن

 برخی از شرکت‌ها وسایلی را برای استفاده ی کودکان کم توان و فلج مغزی طراحی کردند که می‌تواند پروسه خوردن و آشامیدن را در این کودکان تسهیل کند به عنوان مثال لیوان های ویژه و قاشق چنگال های متغیر شده که در لینک زیر آورده شده است می‌تواند به والدین این کودکان جهت بهبود این فرآیند کمک کند

معرفی تجهیزات مناسب برای کودکان فلج مغزی

 

 ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز جامع توانبخشی ایران