منظور از اضافه بار حسي یا بیش حسی چيست؟

اضافه بار حسي هنگامي رخ مي دهد كه شما از پنج حس خود بیشتر از آنچه كه مغز بتواند مرتب سازي و پردازش انجام دهد، ورودی بگیرید.

فشارهایی که در اثر سرو صدای زیاد اطرافیان در اتاق، فلش زدن چراغ های بالای سر یا حضور در یک مهمانی با سر و صدای بلندبه فرد وارد میشود همگي می توانند علائم اضافه بار حسي باشند.
هر فردي می تواند تا حدودي اضافه بار حسی را تجربه کند و عوامل تحریک کننده برای افراد مختلف متفاوت مي باشد. اضافه بار حسی می تواند در اثر بیماری های مختلفی ایجاد شود از جمله اوتیسم، اختلال پردازش حسی، اختلال استرس پس از تروما (PTSD) و فیبرومیالژیا 

علائم اضافه بار حسی:

علائم اضافه بار حسی یا بیش حسی بر حسب كيس متفاوت مي باشد. برخی از علائم رایج آن عبارتند از:

• مشکل در تمرکز به دلیل رقابت در ورودی حس های مختلف
• تحریک پذیری شدید
• بی قراری و ناراحتی
• اصرار بر پوشاندن گوشها یا حفاظت از چشم ها در برابر ورودی بیش از حد حسی
• احساس هیجان زدگي بيش از حد یا " مضطرب و عصبي بودن"
• استرس، ترس یا اضطراب در مورد محیط پیرامون خود
• حساسیت بيش از حد معمول به بافت، پارچه، برچسب لباس یا سایر مواردی که ممکن است روی پوست مالیده شود

چه عواملی باعث اضافه بار حسی می شود؟

مغز شما مانند یک سیستم رایانه ای بسيار دقيق و پیچیده کار می کند. حواس شما اطلاعات را از محیط اطراف شما گرفته، باز پخش كرده و مغز شما اطلاعات را تفسیر می کند و به شما می گوید که چگونه واکنش نشان دهید.
اما هنگامي كه بين اطلاعات حسی رقابت وجود دارد، مغز شما نمی تواند تمامي آنها را همزمان تفسیر کند و اصطلاحا اورلود میشود. برای برخی از افراد، این احساس به وجود مي آيد که "گیر" افتاده اند؛ مغز شما نميتواند بر روي اطلاعات حسي لازم براي تمركز اولويت بندي كند.
سپس مغز شما براي بدنتان پیامی را ارسال می کند که شما نیاز دارید برخی از ورودی های حسی که تجربه می کنید دور شوید . مغز شما احساس مي كند با تمام ورودي هايي كه مواجه شده، قفل شده و بدن شما در یک واکنش زنجیره ای، شروع به وحشت می کند.


بيماريهاي مرتبط با اضافه بار حسي:

هر فردي می تواند اضافه بار حسی را تجربه کند.
همچنين اضافه بار حسی علامت رايج برخی از مشكلات مرتبط با سلامتي نيز ميباشد.

تحقیقات علمی و گزارش هاي معتبر نشان مي دهند که افراد مبتلا به اوتیسم اطلاعات حسی را به طرز متفاوتی تجربه می کنند. اوتیسم با حساسیت بیش از حد به ورودی حسی مرتبط است و باعث ايجاد اضافه بار حسی مي شود.

در اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)، اطلاعات حسی برای دريافت توجه در مغز شما رقابت می کنند. این عامل می تواند در بروز علائم اضافه بار حسي نقش داشته باشد.

مسايل مرتبط با سلامت روان مانند اختلال اضطراب فراگير(اختلال اضطراب منتشر) واختلال استرسي پس از تروما (PTSD)، نیز می توانند باعث بروز اضافه بار حسی شوند. همچنين پيش بروزي، خستگی و استرس نيز می توانند به ايجاد تجربه اضافه بار حسی کمک کنند، و باعث می شوند حساسيت حواس در هنگام حملات پانيك (هراس) و دوره های PTSD افزایش یابد.

فیبرومیالژیا مربوط به پردازش حسی غیر طبیعی مي باشد. محققان هنوز در حال تلاش برای كشف چگونگی ارتباط این مشكل با درد فیبرومیالژیا هستند. اضافه بار حسی مکرر می تواند یکی از علائم فیبرومیالژیا باشد.

برخی از افراد مبتلا به ام اس (MS) گزارش می کنند که اضافه بار حسی را به عنوان يكي از علائم این بیماری تجربه می کنند.
از آنجا که بیماری ام اس یک بیماری است که با تکانه های عصبی ارتباط دارد، منطقي مي باشد که تحریک بیش از حد حواس فرد بتواند باعث بروز اضافه بار حسی شود؛ به خصوص هنگامی که افراد دچار حمله هاي علائم MS مي شوند.

سایر شرایط مرتبط با اضافه بار حسی عبارتند از:
• اختلال پردازش حسی sensory processing disorder
• سندرم خستگی مزمن chronic fatigue syndrome
• سندرم تورت يا توره tourette syndrome


اضافه بار حسي در كودكان: 

اضافه بار حسي یا بیش حسی در کودکان می تواند برای مهارت های شناختی کودک، درمان و کنار آمدن با آن مسئله ساز باشد. اگر از یک مشكل پزشکی در كودكتان که اضافه بار حسی را به عنوان یک علامت نشان می دهد آگاه هستید، ممکن است تاكنون با واکنش های شدیدی که می تواند به دليل بروز اضافه بار حسی ايجاد شود، آشنا باشید.

يك منبع مطالعاتي مورد اعتماد در سال ٢٠٠٤، تخمين زده است كه بيش از ٥ درصد از مهدكودكها در ايالات متحده امريكا، معيارها و ضوابط مرتبط با شرايط پردازش حسي را دارند.

اما بايد در نظر داشت کودکی که اضافه بار حسی را تجربه می کند لزوماً یک بیماری مرتبط با اين شرايط را ندارد. مغز کودکان دائما در حال رشد است و می آموزد که چگونه انواع مختلفي از تحریکات را مرتب سازي کند. این بدان معنی است که کودکان بیشتر از بزرگسالان اضافه بار حسی را تجربه می کنند.
آشنايي و یادگیری تشخیص علائم اضافه بار حسی در مراحل اولیه، می تواند به شما در مدیریت واکنش های کودک کمک کند. اگر وقتي صورت کودک شما خيس ميشود، به طرز غير قابل كنترلي گريه مي كند، نسبت به صداهاي بلند به شدت واكنش نشان ميدهد، يا قبل از ورود به جمع مضطرب می شود، ممکن است او اضافه بار حسی را تجربه کند.
هنگامی که یاد گرفتید عوامل محرک کودک خود را بشناسید، می توانید به آرامی به او یاد دهید که چگونه اضافه بار حسی را تشخیص دهد.

عبارات و كلماتي را به کودک خود ياد بدهيد تا آنچه را که برايش اتفاق می افتد را توضیح دهد و به او بگویید که آنچه احساس مي كند، احساسی عادی، درست و موقتی است که مي توانيد به او کمک کنيد تا با آن کنار بیاید. شما ممکن است متوجه شويد که به راحتی و بطور کلی می توانید از برخی موارد خاص که کودک شما را تحریک می کنند، جلوگیری کنید.

مسائل و مشكلات حسی ممکن است در مدرسه چالشهای مهمی را برای کودکان ایجاد کنند، جایی که دانش آموزان كوچك مي بايست با یک محیط حسی پويا و زنده در ارتباط باشند.

کودکانی که اضافه بار حسی را تجربه می کنند ممکن است با كار با یک متخصص کاردرمانی یا متخصص دیگری بتوانند با محیط مدرسه سازگار شوند.

علائم مکرر اضافه بار حسی ممکن است نشان دهنده این باشد که کودک شما اختلال پردازش حسی دارد. بیان محدود احساسات، عدم تماس چشمی، مشکل در تمرکز حتی در محیط های آرام و تأخیر در رشد گفتار، همگي از علائم اولیه این اختلال مي باشند.

در مورد هر گونه نگرانی در خصوص یادگیری و رشد کودک خود با یک کاردرمانگر صحبت کنید. کاردرمانگر میتواند توصیه های مفيدي برای کمک به شما داشته باشد.
مرکز جامع توانبخشی ایران یکی از پیشگامان درمان مشکلات بیش حسی و اضافه بار حسی در کشور میباشد. متخصصین این موسسه سالهاست که در این حیطه فعالیت میکنند در صورتی که علایم گفته شده را در کودکتان دیدید اولین توصیه ما حفظ آرامش و دومین توصیه تماس با ماست ، ما شما را برای رفع این عارضه همراهی میکنیم 

با ما تماس بگیرید 02188242410



چگونه با اضافه بار حسي کنار بياييم؟

چنانچه مي دانيد اگر حواس شما بیش از حد تحت فشار قرار بگیرند، اضافه بار حسی در شما تحریک می شود، می توانید با شناخت عوامل تحریک کننده خود با این شرایط کنار بیایید.
ممکن است مدتی طول بکشد، اما تلاش کنید تا آنچه در تجربیات اضافه بار حسی شما مشترک است را درك كنيد.
برخی از افراد بیشتر توسط سر و صدا تحریک می شوند، در حالی که برخي ديگر توسط چراغ های چشمك زن، فلش ها و ازدحام زیاد تحريك می شوند.
هنگامی که می دانید چه عواملی باعث ایجاد این مشکل در شما می شود، می توانید سعی کنید از تحریک بیش از حد حسی جلوگیری کنید.
همچنین ممکن است بخواهید همان فعالیت ها را انجام داده و در همان برنامه هايي شرکت کنید که اگر این شرایط را نداشتید می توانستید انجام دهید.
شما ميتوانيد در زمينه تشدید اضافه بار حسي با فكر كردن خلاقانه درباره چگونگي كاهش ورودي حسي هنگامي كه در شرايط و محيط محرك قرار مي گيريد، پیشگیرانه عمل کنید.

درخواست خاموش كردن چراغ یا موسیقی و بستن درها برای كاهش آلودگی صوتی هنگام ورود به یک جمع يا دورهمي، از جمله اقدامات پیشگیرانه ای هستند که شما می توانید قبل از شروع اضافه بار حسی انجام دهید.

سایر نکات پيشگيرانه شامل موارد زیر است:

• براي رفتن به فروشگاه، یک لیست تهيه كرده و به فروشگاه ببرید تا در انجام این کار تمرکز داشته باشيد. این كار می تواند به شما کمک کند تا هنگام خرید تحت تأثیر گزینه ها، رایحه ها و صداها قرار نگیرید.
• هنگامی که در یک جمع بزرگ هستید، در گوشه و کنار اتاق و یا در اتاقهای جداگانه با دیگران ارتباط بگیرید.
• وقتی وارد یک محیط بسیار تحریک کننده می شوید با خود برنامه داشته باشید. عوامل محرک خود را بنویسید و فضاهای ایمن را زودتر از موعد شناسایی کنید و طرح را با کسی که به او اعتماد دارید به اشتراک بگذارید. این كار می تواند به کاهش اضطراب اضافه بار حسی کمک کند.
• برنامه ریزی کنید که زودتر از موقع مراسم و برنامه ها را ترک کنید تا اين احساس را داشته باشيد که از آنجا فرار كرده ايد.
• به مقدار کافی استراحت کرده و مقدار زیادی آب بنوشید. انجام این كار ها به عملکرد مغز شما در سطوح مطلب و بهينه کمک می کند.

نمونه هايي از شرايطی که باعث ایجاد اضافه بار حسي میشود:

اگرچه عوامل تحريك كننده اضافه بار حسي براي هر فردي متفاوت است، در اينجا چند سناريوي معمول آورده شده است كه در آنها براي فرد اضافه بار حسي اتفاق مي افتد:

• مهماني و دورهمي با همكاران:
در يك مهماني و دورهمي با همكاران ممکن است از معاشرت با افرادی که عادت دارید در محیط کار ببینید، هیجان زده شوید. همچنین ممکن است احساس خجالت داشته باشید و نسبت به خود نيز اطمینان نداشته باشید. جشن ها و مهمانی ها معمولاً موسیقی بلندی دارند و شب ها برگزار می شوند. بنابراین علاوه بر احساس اضطراب، اکنون سعی در شنیدن صحبت افراد با وجود موسیقی دارید و پس از گذراندن یک روز طولانی برای شروع يك مهماني خسته شده اید.
هنگامی که مهمانی رسما شروع مي شود، یکي از همکاران پروژكتور را روشن كرده و سعی می کند فضا را هيجان انگيز كند.
احساس می کنید گرفتار شده اید و می خواهید فوراً مهمانی را ترک کنید.
گرچه نور پروژكتور باعث ایجاد علائم اضافه بار حسي در شما می شود، اما در این سناریو، ترکیبی از عواملی وجود دارد که باعث ایجاد اضافه بار حسی می شوند.

• همراهي با بچه های کوچكتان در استخر:
دختر یا پسر كوچك شما منتظرند تا مهارتهای جديدي كه در شنا یاد گرفته اند را در استخر عمومي به نمایش بگذارند. اما به محض ورود، سر و صدای زیادی از کودکان دیگر وجود دارد و شما متوجه می شوید كه كودكتان مردد است.
به نظر می رسد همه افرادی که در اطراف استخر جمع شده اند، دارای یک اسباب بازی آبي با سر و صداي بلند هستند و یا یک خوردني را با صداي بلند مي خورند.
هنگامی که کودک شما پاهايش را در آب فرو مي برد، شروع به یک طغیان احساسی می کند - از آب خارج شده و دیگر براي امتحان آن ممانعت ميکند.
در حالی که آب عامل محرک در این سناریو بود، محرک های محیطی دیگری نيز وجود داشتند که باعث ايجاد اضافه بار حسی شدند.

درمان اضافه بار حسي: 

در حال حاضر گزینه های درمانی زیادی برای اضافه بار حسی وجود ندارد. اكثر روش هاي "درمان" برای جلوگیری و دوري از شرایط تحریک و
حفظ شرايط مطلبوب بدني با استراحت كافي و به خوبي هيدراته بودن تا حد امكان خلاصه می شود.

جلسات كاردرماني  می تواند به کودکان در مدیریت شرايط تحریک حسي و محرک ها کمک کنند.

روش درماني موثر ديگري به نام يكپارچگي حسي در کاردرمانی وجود دارد كه در ميان محققان و درمانگران طرفدار دارد. اگرچه محققان هنوز در تلاشند تا دريابند که روش يكپارچگي حسی چگونه به مغز کمک می کند.
درمان اختلالات مرتبط با مشكلات حسي نيز می تواند علائم اضافه بار حسی را بهبود بخشد. به عنوان مثال مشخص شده است که داروی آریپیپرازول (Abilify) باعث بهبود پردازش حسی در افراد مبتلا به اوتیسم می شود.

جهت استفاده از این متد میتوانید با ما تماس بگیرید.

حرف آخر:

اضافه بار حسی می تواند احساس طاقت فرسا و ناراحت كننده اي را براي فرد ايجاد کند، اما شناسایی مکانیسم های مقابله ای که براي فرد موثر هستند، ميتوانند شرايط را دوباره کنترل کنند.

هنگامی که اضافه بار حسی را تجربه می کنید، هیچ ايرادي ندارد که خود را از این وضعیت خارج كنيد تا تحریکات مغزي تان کاهش يابد.

اگر کودک شما اضافه بار حسی را تجربه می کند، سعی کنید کلماتی را به او ياد بدهید که بتواند احساس خود را توضیح داده و بيان كند. اگر این اتفاق اغلب برای شما یا فرزندتان می افتد، در مورد اختلالات احتمالی مرتبط با آن با پزشک صحبت کنید.

ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز جامع توانبخشی ایران

خواندن مقالات مرتبط با این موضوع را هم پیشنهاد میکنیم:

 

20 بازی فوق العاده حسی برای کودکان اوتیسم

درمان اوتیسم و مشکلات حس عمقی در کودکان از طریق یکپارچگی حسی