کاردرمانی در بیماری پارکینسون
- توضیحات
پارکینسون از گروه بیماری های پیشرونده ی دستگاه عصبی میباشد که در ان سلول های جسم سیاه واقع در مغز میانی به تدریج از بین رفته و دوپامین که توسط انها ساخته میشود کاهش می یابد.
در بررسی اسیب شناسی بیماری پارکینسون، جسم سیاه رنگدانه های خود را از دست میدهد و درون سلول های ان ذراتی به نام اجسام لویی مشاهده میشود.
نشانه های این بیماری معمولا از 45 تا 50 سالگی بروز میکند و اگر بیمار جوانی با علایم پارکینسون مشاهده کردیم ، احتمال بیماری های دیگر وجود دارد.
بیماری پارکینسون در ابتدا سیستم حرکتی بدن را درگیر میکند و با گذشت زمان به تدریج علایم غیر حرکتی این بیماری هم پدیدار میشود.
علایم بیماری:
علام این بیماری برای بیماران مختلف یکسان نمیباشد و با توجه به مرحله ی بیماری و سایر موارد علایم متفاوتی بروز میکند ، علایم کلی این بیماری شامل لرزش، حرکت اهسته، سفتی عضلات ، اختلال در قامت و تعادل، مشکلات گفتاری و ..... میباشد.
- لرزش ( tremor ) : لرزش در این بیماران معمولا از یک اندام شروع شده که میتواند دست یا انگشتان دست باشد و به تدریج به سایر قسمت ها هم منتقل میشود ، لرزش در این بیماران درهنگام استراحت وجود دارد البته میتواند در حالت هیجان واسترس افزایش یابد.
- کندی حرکت(برادی کینزیا): یکی از علایم اصلی این بیماری کندی حرکت میباشد که باعث اهسته شدن حرکات بدن شده و فرد باید انرژی زیادی را صرف حرکات کند و فرد در شروع حرکات هم مشکل دارد. کندی حرکت در این بیماران میتواند باعث شود حرکات ساده برای فرد بسیار سخت شود و فعالیت های عملکردی مثل بلند شدن از صندلی برای بیمار غیر ممکن باشد.
- سفتی عضلات( rigidity ):سفتی عضلانی ناشی از بالا رفتن تون عضلات میباشد و میتواند منجر به محدودیت در حرکات بیمار شود و با پیشرفت بیماری میتواند توانایی ایستادن و راه رفتن بیمار را سلب کند .همچنین میتواند باعث ایجاد وضعیت غیر مناسب و خمیده در بیمار مبتلا شود.
- اختلال در تعادل : اختلال تعادل در بیماران پارکینسون مشاهده میشود و با توجه به شدت بیماری نوع این اختلال هم متفاوت میباشد . در مراحل ابتدایی در برخی مهارت های تعادلی مثل بالا و پایین رفتن از پله این اختلال مشاهده میشود ولی در مراحل بالایی در راه رفتن معمول فرد هم اختلال ایجاد میشود.
- اختلال در قامت فرد: در این بیماران پوسچر و وضعیت ایستادن بیمار هم با اختلال روبرو میشود.
- مشکلات گفتاری: گفتار ممکن است آرام، سریع، مبهم یا با تردید باشد و بیشتر حالت یکنواخت و بدون بالا و پایین های معمول را داشته باشد.
- تغییرات نوشتار: نوشتن برای بیمار می تواند دشوار شود و دست خط فرد کوچک به نظر برسد
تشخیص بیماری :
در صورتی که هر یک از علایم بیماری پارکینسون را دارید برای تشخیص به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
مراحل بیماری پارکینسون:
با توجه به اینکه بیماری پارکینسون یک بیماری پیشرونده میباشد علایم بیماری به تدریج شدید تر شده و اختلالات بیشتری را برای بیمار ایجاد میکند. به طور کلی 5 مرحله برای این بیماری در نظر میگیرند.
1-مرحله ی اول: نشانه های بیماری یکطرفه و خفیف میباشد
2- مرحله ی دوم: نشانه های بیماری دو طرفه میباشد و اختلال در وضعیت محوری بدن وجود ندارد.
3- مرحله ی سوم: نشانه های بیماری دو طرفه بوده و بیمار ناپایداری وضعتی دارد و کارهای روزانه را انجام میدهد ولی به کمک مختصری نیاز دارد
4- مرحله ی چهارم: درگیری دو طرفه شده و بدن خمیده و بیمار برای کارهای روزانه به کمک نیاز دارد.
5- مرحله ی پنجم: نشانه های بیماری فراگیر و دوطرفه میباشد و بیماری کاملا پیشرفته شده و بیمار برای تمامی کارهای روزانه ی خود به کمک نیاز دارد.
علل بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون در اثر از بین رفتن سلولهای عصبی در قسمتی از مغز به نام ماده سیاه ایجاد می شود.
سلولهای عصبی این بخش از مغز وظیفه تولید ماده شیمیایی به نام دوپامین را بر عهده دارند. دوپامین به عنوان یک پیام رسان بین قسمت های مغز و سیستم عصبی عمل کرده و به کنترل و هماهنگی حرکات بدن کمک می کند. آسیب و یا از بین رفتن سلول های این بخش موجب کاهش میزان دوپامین در مغز می شود. این بدان معناست که بخشی از مغز که مسئولیت کنترل حرکت را دارد، به طور نرمال کار نمی کند و موجب می شود حرکات فرد کند و غیر طبیعی شود.
از بین رفتن سلولهای عصبی طی یک روند کند ایجاد می شود، اما علائم بیماری پارکینسون معمولاً هنگامی آغاز می شود که حدود 80٪ سلولهای عصبی موجود در جسم سیاه از بین رفته باشند.
درمان پارکینسون:
هنوز درمان قطعی برای این بیماری ارایه نشده است و داروهای موجود صرفا نشانه های بیماری را بهتر یا رفع میکنند ، توانبخشی از جمله کاردرمانی یکی از درمان های رایج بیماری میباشد که میتواند در استقلال بیمار در فعالیت های روزانه و جلوگیری از رسیدن بیمار به مراحل شدیدتر بیماری موثر باشد.
--دارو درمانی: داروها ممکن است به شما در مدیریت مشکلات در راه رفتن، حرکت و لرزش کمک کنند. این داروها دوپامین را افزایش داده یا جایگزین می کنند.
افراد مبتلا به پارکینسون غلظت دوپامین مغزی کمی دارند. دوپامین به طورمستقیم نمی تواند تزریق شود زیرا نمی تواند وارد مغز شود.
ممکن است بعد از شروع درمان بیماری پارکینسون علائم به میزان قابل توجهی بهبود پیدا کند. با این حال با گذشت زمان اثرات داروها اغلب کاهش می یابد اما باز هم می توانند علائم را به خوبی کنترل کنند.
داروهایی که پزشک ممکن است تجویز کند شامل موارد زیر است:
کاربی دوپا-لوودوپا. لوودوپا که مؤثرترین داروی بیماری پارکینسون است یک ماده شیمیایی طبیعی است که به مغز شما منتقل می شود و در آنجا به دوپامین تبدیل می شود.
لوودوپا با کاربی دوپا (Lodosyn) ترکیب شده است، که لوودوپا را از تبدیل سریع به دوپامین خارج از مغز شما محافظت می کند. این امر باعث کاهش عوارض جانبی مانند حالت تهوع می شود.
ارزیابی کاردرمانی در بیماران پارکینسون:
بیمار مبتلا به پارکینسون باید در زمینه های مختلفی از نظر وجود ترمور، سفتی عضلات، کندی حرکت و همچنین از نظر تعادلی باید ارزیابی شود که برای ارزیابی تعادل میتوان از تست BERG BALANCE استفاده کرد که مواردی مثل ایستادن با چشم بسته ، راه رفتن به صورت گردو شکن و..... را بررسی میکند.
یکی دیگر از موارد ارزیابی کاردرمانی در این بیماران ارزیابی راه رفتن میباشد که در این بیماران راه رفتن به صورت کشیدن پا روی زمین میباشد .
ارزیابی فعالیت های روزانه ی زندگی (ADL) هم جزو موارد مهم ارزیابی بیماران پارکینسون میباشد زیرا اختلال در فعالیت های روزانه ی زندگی از عوارض شایع این بیماری میباشد.
یکی از قدیمی ترین ها در زمینه ی کاردرمانی و توانبخشی پارکینسون موسسه ی توانبخشی ایران است، ما امادگی داریم تا تجربیاتمان را در اختیار شما قرار دهیم. برای دریافت مشاوره و ارزیابی از طریق روش های زیر اقدام فرمایید:
اصول کاردرمانی در بیماری پارکینسون:
مهمترین اصل در درمان بیماران مبتلا به پارکینسون با توجه به پیشرونده بودن بیماری حفظ و افزایش حداکثری توانایی عملکردی در بیماران مبتلا میباشد و در هر مرحله از بیماری این اصل باید مدنظر درمانگر باشد تا در جهت رسیدن به این هدف بکوشد.
بطور کلی پس از ارزیابی جامع و دقیق بیمار با توجه به شدت بیماری و مشکلات بیمار ، اهداف و برنامه ی درمان مشخص میشود .
اهداف کاردرمانی در بیماران مبتلا به پارکینسون:
- کاهش سفتی عضلات
- افزایش سرعت و ریتم حرکات
- حفظ دامنه ی حرکتی اکتیو و پسیو مفاصل برای جلوگیری ا ز دفورمیتی ها
- تسهیل واکنش های حفاظتی و تعادلی
- بهبود مکانیزم پوسچرال بیمار
- اصلاح الگوی راه رفتن بیمار
- اموزش نقل و انتقالات (ترانسفر) بیمار
- اموزش های لازم در زمینه ی فعالیت های روزانه
- اموزش مراقبت های شخصی به بیمار
- بهبود وضعیت روانی بیمار
- انطباق وضعیت زندگی بیمار با شرایط بیماری
روش های کاردرمانی در پارکینسون:
--افزایش ریتم و هماهنگی و سرعت حرکت در بیماران به کاهش و بهبود برادی کینزیا( کندی حرکت) کمک میکند که به این منظور میتوان از بازی ها و ورزش های ریتمیک استفاده کرد که اگر این تمرینات همراه موسیقی باشد موثرتر هم میباشد.بهتر است تمرینات در این بیماران با الگوهای چرخش تنه و تکنیک های ارامسازی(relaxtion) شروع شود.
--پس از انجام حرکات ارامسازی و ورزش های ریتمیک میتوان از حرکات اکتیو( خود بیمار انجام میدهد) در دامنه ی وسیع و از قسمت های دیستال( نزدیک به انگشتان) به سمت قسمت های بالاتر ( شانه و یا لگن) در این بیماران استفاده کرد که این حرکات به منظور جلوگیری از دفورمیتی ها در بیماران میباشد.
--بیماران مبتلا به پارکینسون در زمینه ی فعالیت های روزانه ی زندگی(ADL) هم دچار مشکلات بسیاری میباشند و به دلیل کندی حرکت اغلب نمیتوانند فعالیت های روزانه را به اتمام برسانند ، یکی از اقدامات کاردرمانی برای این بیماران اموزش بیمار و خانواده ی بیمار برای تطابق های لازم و اقدامات مناسب به منظور کاهش وابستگی و حداکثر استقلال در فعالیت های روزانه ی زندگی در این بیماران میباشد.
در بیماران مبتلا به پارکینسون حرکات متقابل(RECIPROCAL) دچار مشکل میباشد به این منظور میتوان در مقابل اینه حرکات مناسب را به صورت متقارن و در هر دو اندام انجام داد.
برای کاهش لرزش در بیماران مبتلا به پارکینسون میتوان به مچ بیمار وزنه هایی اویزان کرد و فعالیت های هدفمند با بیمار انجام دهیم همچنین میتوان از وسایل کمکی و نگهدارنه ی بشقاب روی میز و یا لیوان های دو دسته استفاده کرد
برای بهبود وضعیت راه رفتن بیمار که به منظور حفظ بهتر تعادل فاصله ی پاها کمی افزایش یافته همچنین استفاده از نشانه های روی زمین (FOOT MARKER) که بیمار در مسیر نشانه ها راه برود برای اصلاح راه رفتن بیمار مناسب میباشد . استفاده از اینه و محرک های بینایی و شنیداری در این بیماران بسیار مناسب میباشد.
در بیماران مبتلا به پارکینسون به دلیل لرزش و سفتی که وجود دارد ، این بیماران در عملکردهایی مثل نوشتن دچار مشکل میشوند که برای تسهیل نوشتن در این بیماران میتوان از وسایل کمکی نگهدارنده ی کاغذ روی میز استفاده کرد و همچنین میتوان تمرینات مربوط به حرکات ظریف را با این بیماران انجام داد.
برای جلوگیری از خستگی در بیماران مبتلا به پارکینسون حتما در میان تمرینات دقایقی را برای استراحت بیمار در نظر بگیریم.
انجام تمرینات عملکردی مثل تغییر وضعیت بیمار از حالت نشسته به ایستاده، نشستن صحیح، ایستادن و راه رفتن، چرخش تنه در وضعیت ایستاده و ..... نیز در این بیماران بسیار کاربرد دارد.
یکی از موارد مهم اسیب در این بیماران اختلال در تعادل میباشد که برای بهبود تعادل بیمار باید از تمرینات تعادلی ایستا و پویا استفاده کرد مثل ایستادن با چشم بسته، ایستادن روی تخته تعادل و...... .برای بهبود تعادل بیمار میتوان تمرینات تحمل وزن روی یک پا(WEIGHT BEARING) روی پاها را با بیمار انجام داد به این منظور باید بیمار در حالت ایستاده باشد سپس به یک طرف بچرخد و وزنش را روی پای همان طرف بیندارد در صورتی که تعادل بیمار برای این کار کافی نمیباشد میتوان از عصا استفاده کرد.
در بیماران مبتلا به پارکینسون دور زدن مخصوصا در جاهای کوچک مشکل میباشد که به ابن منظور باید تمرینات دور زدن را با استفاده از علامت های مخصوص روی زمین انجام داد.
در بیماران مبتلا به پارکینسون انجام چند کار در زمان محدود سخت میباشد مثلا نمیتوانند در یک مسیر همزمان راه بروند و دور بزنند به این منظور میتوان دو صندلی را به فاصله ی تقریبی 2 متر روبروی هم قرار داد تا بیمار از میان انها مسیری شبیه عد د 8 را طی کند.
در بیماران مبتلا به پارکینسون تحرک لازم در عضلات صورت از میان میرود و حالات هیجانات و حرکات طبیعی در صورت فرد دچار اختلال میشود و صورت بیمار حالت ماسک پیدا میکند. جهت حل این مشکل میتوان انواع حرکات صورت را به شکل تمرین در منزل و در مقابل اینه انجام داد.
در بیماران مبتلا به پارکینسون به علت کندی حرکت و نقص در واکنش های righting ، پوسچر بیمار دچار نقص شده و تنه ی بیمار حالت خم پیدا میکند که به این منظور باید بازاموزی صحیح ایستادن و راه رفتن همراه با عقب نگه داشتن شانه ها و پوسچر صحیح در بیمار انجام شود.
با پیشرفت بیماری از تحرک بیمار کم شده و ممکن است نیاز به وسایل کمکی برای بهبود وضعیت بیمار باشد به این منظور کاردمانگر باید وسایل کمکی مناسب را به بیمار معرفی و نحوه ی استفاده از انها با توجه به شرایط بیمار شرح دهد.
سخن اخر:
بیماری پارکینسون از جمله بیماری های پیشرونده ی دستگاه عصبی میباشد که عملکرد روزانه ی بیمار را تحت تاثیر قرار میدهد و کاردرمانی از مهمترین روش های کنترل این بیماری و جلوگیری از ایجاد شرایط نامناسب تر برای بیمار میباشد. با توجه به ماهیت پیشرونده ی این بیماری توصیه میشود در صورتی که هر کدام از علایم بیماری را دارید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه و در صورت ابتلا هرچه سریعتر خدمات کاردرمانی را دریافت کنید.