خصوصیات بالینی فلج مغزی آتتوئید

این نوع فلج مغزی به علت ضایعه به عقده‌های قاعده‌ای ( Basal ganglia ) و راههای اكستراپیرامیدال ایجاد می شود و در نهایت باعث اشكال دركنترل و هماهنگی حركات در سرتاسر بدن می شود

.كودكان مبتلا به فلج مغزی آتتوئید حركات پیچشی غیرارادی و مداومی در اندامهای خود دارند. این افراد معمولا مشكلات گفتاری نیز دارند. مشخصات بالینی آنها عبارتند از:
1-    مهمترین خصوصیت در این نوع فلج مغزی، تغییر مداوم تونوس عضلات و اختلال در مكانیسم Reciprocal Innervation’s ( عصب دهی متقابل ) می باشد. در نتیجه، معمولا مفاصل پروگزیمال از لحاظ ثبات ( Stability ) ضعیف و از لحاظ تحرك ( Mobility ) قوی بوده و تحرك بالاست و به علت تغییر تونوس عضلانی در حین انجام فعالیت، حركات ارادی اندامها منجر به حركات شلاقی می شود.
2-    گرفتاری اندامها از لحاظ توپوگرافیكال معمولا به علت كوادری پلژی بوده و گرفتاری اندامها نامتقارن می باشد.
3-    كنترل سر در آنها دیر به دست می آید و زمان تشخیص فلج مغزی آتتوئید نسبت به دیگر انواع فلج مغزی طولانی‌تر بوده و دیرتر مشخص می شود.   
4-    عدم تقارن درگرفتاری، طبیعتا باعث عدم تقارن در پوسچر و عدم عملكرد دستها در خط وسط و ایجاد دفورمیتی‌های ثانویه مثل اسكلیوز می شود كه وجود رفلكسهای اولیه ای مثل S.T.N.R، A.T.N.R و گالانت (Gallant Reflex) نیز به مشكل مذكور دامن می زند.
5-    معمولا تغییر تونوس و حركات غیرارادی در این كودكان با هیجانات و اضطراب و ترس و تقلا و تلاش برای انجام كار یا حرف زدن تشدید شده و در حالت استراحت و خواب، كاهش می یابد.
6-    به علت موارد گفته شده در بالا، این گونه كودكان با خط وسط بدن و حركات دو دستی آشنایی ندارند.
7-    حركات مستقل چشمها و بدون وابستگی با حركات سر و گردن و اندامها و همچنین Visual Fixation در این كودكان وجود ندارد.
8-    نحوه گرفتن (Grasp) از Avoiding Reaction تبعیت می كند (به هنگام گرفتن چیزی، به علت افزایش تون اكستنسوری، انگشتان باز شده وشیء را رها می كند.).
9-    به علت تغییر تونوس مداوم عضلات صورت، اشكال در عملكرد صورت و دهان دارد و به نظر می رسد كه این كودكان مرتبا در حال شكلك درآوردن و ادا و اطوار می باشند. همچنین در غذاخوردن، بلع و تكلم نیز مشكل دارند.
10-    در این كودكان حملات دیستونیك و حالت Opistotonus دیده می شود. توضیح اینكه حملات دیستونیك به حالتی گفته می شود كه در كودكان آتتوئید معمولا چون قدرت و عملكرد پاها نسبت به دستها بهتر است. در حالت طاقباز بیمار مرتبا پاها را به زمین فشار داده و سطح بدنش را از زمین بلند كرده كه این حالت باعث تشدید حركت شانه ها به سمت عقب می شود. یا در حالت نشسته روی صندلی، به علت افزایش تون اكستنسوری، لگن كودك به یكباره به وضعیت اكستنشن می رود و شانه و سر نیز به عقب رفته و باعث می شود كه با كودك با صندلی از پشت به زمین بیفتند و یا از روی صندلی سر بخورد و به زمین بیفتد.
11-    طریقه نشستن این كودكان معمولا W-Sitting است. راحت ترین طریقه نشستن و حفظ تعادل و جلوگیری از افتادن در آنان، همین وضعیت نشستن است.
12-    برای ایستادن و تحمل وزن روی اندامهای تحتانی، به علت تغییر تونوسهای ممتد عضلانی، مشكل دارند و اگر به مرحله راه رفتن برسند از الگوی Shuffing Gait (كشیدن پاها روی زمین) تبعیت می كنند.

چند نکته مهم در خصوص تمرینات کاردرمانی کودکان فلج مغزی اتتویید:

وضعیت کودک در ثبات باشد

 - کودک اتتویید از لحاظ ثبات دچار مشکل می باشد در حالیکه تحرک مفاصل وی بالا می باشد وعلت ان نیز تغییرتنوس عضلات می باشد لذا همیشه تمایل به تحرک وحرکت دارد.درطی درمان لازم است که کودک را در وضعیت های ثابت وفیکس شده ای قرار داد واز حرکت وی جلوگیری نمود .از تکنیکهای گفته شده در بالا باید در یک وضعیت ثابت مورد استفاده قرار بگیرد ازطرفی حرکت به تدریج وارد برنامه درمانی کودک میگردد.

ابتدا تمرینات کاردرمانی را در مفاصل اصلی و بزرگ اعمال کنید

- روند ورود حرکت به برنامه درمانی کودک اتتویید باتوجه به اینکه هدف کسب کنترل ارادی بر روی مفاصل می باشد به شرح زیر می باشد:
الف)ابتدا حرکت در یک مفصل وان هم در مفاصل ریشه ای بدن مثل سر,تنه,شانه ,لگن ,ارنج وزانوها(به ترتیب گفته شده) مورد نظر می باشد.این حرکت باید ارام بوده و از لحاظ دامنه حرکتی نیز محدود و کوچک باشد ,لازم است درحین حرکت یک مفصل تمام مفاصل دیگر در یک وضعیت ثابت و بی حرکت باشند این ثبات به یکی از روشهای زیر بدست می اید:

a)تحمل وزن در اندامهایی که قرار نیست حرکت نمایند مثلا”اندامهای تحتانی با قرار گرفتن بر روی زمین وتحمل وزن نمودن ثابت وبیحرکت میگردند وقرار گرفتن یک اندام فوقانی برروی زمین یا میز مقابل کودک باعث فیکس شدن میگردد .در این حال اندام دیگر برای حرکت ازاد می باشد.

(bعلاوه بر تحمل وزن ,ساپورت دستهای کاردرمانگر می تواند به فیکس مفاصل بدن کودک کمک نماید.
c ) گرفتن میله ای که خود ثابت است ویا گرفتن لبه میز توسط کودک به فیکس شدن دست کودک کمک می نماید در عین حال اندام دیگر برای حرکت ازاد می باشد .

ب –نوع حرکتی که کودک انجام میدهد نیز در کسب کنترل ارادی بر روی حرکت مؤثر می باشد. لذا ابتدا حرکات باید ساده ودر یک سطح حرکتی و حول یک محور حرکتی صورت بگیرد مثلا” خم و راست کردن مفصل شانه و سپس حرکات ترکیبی وارد برنامه درمانی وی می گردند.

ج- در کسب کنترل حرکات توسط کودک نواحی ریشه ای بر نواحی انتهایی و پایین تر ارجحیت دارند ,زیرا افزایش ثبات وکنترل در نواحی ریشه ای به بهبود حرکات نواحیانتهایی کمک زیادی می نماید .

تمرینات کاردرمانی را در خط وسط انجام دهید

- در صورت وجود رفلکسA.S.T.Nوعدم اشنایی کودک با خط وسط بدن ,تمام فعالیتهایی درمانی باید در خط وسط صورت گیرد.

جهت تمابل به همراهی با متخصصین زبده کاردرمانی در زمینه توانبخشی تخصصی کودکان فلج مغزی آتتویید با ما تماس بگیرید 66596151

حرکات چشم کودک باید از حرکات سر مجزا شود

- کار بر روی حرکات مستقل چشم از اهمیت زیادی برخوردار می باشد .سر کودک را ثابت نگه داشته و وی را تشویق نمایید که به اطراف ,بالا و پایین نگاه کنه و با وسایل مختلف که در اطراف وی قرار دارند بازی نماید .

- کار بر روی حرکات مستقل سر :می دانیم که حرکات سر ممکن است وابسته به حرکات تنه باشد ,بنابراین می توانید با ثابت نگه داشتن تنه حرکات مختلف را در سر کودک تمرین نمایید . تسهیل واکنشهای head .R بطریقی که در روش بوبت انجام می شود به این امر کمک زیادی می کند .

تمرینات هماهنگی چشم و دست در فلج مغزی اتتویید اهمیت بالایی دارد

- هماهنگی چشم و دست وحرکات مستقل اندامهای فوقانی:
می دانید که ممکن است حرکات دستهای کودک اتتویید وابسته به وضعیت وحرکات سر وی باشد پس سر کودک را نگه داشته واز دستهای وی در حین فعالیت و بازی حرکت بگیرد . همچنین در موقع تمرینات هماهنگی چشم و دست باید از حرکت سر جلوگیری نمود.

مراقب وضعیت متقارن در کودک فلج مغزی اتتویید باشید

- به علت انکه اکثر کودکان اتتویید ازنوع کوادری پلژی هستند بایستی در طی فعالیت وحرکت درمانی همیشه وضعیت متقارن سر وتنه واندامهارا حفظ نمود .این امردر جلوگیری از اسکولیوز مؤثر می باشد .

تمرینات تمرکز بینایی در اتتویید مهم است

- کار بر روی تمرکز بینایی visual fixation نیز یکی از اصول درمان این کودکان میباشد. ودر مواردی که کودک از لحاظ تمرکز بینایی بر روی یک نقطه اشکال داشته باشد تمرین می گردد.

گرفتن و رها کردن اجسام در فلج مغزی اتتویید را مکررا تمرین کنید

-کار بر روی عملکرد دست بیمار اتتویید لازم وضروری است کودک باید بتواند از وضعیتهای مختلف بازو,ارنج ومچ دست (مخصوصا”در صاف کردن مچ دست ) تمرینات گرفتن و رها کردن اجسام  را انجام بدهد .در صورتی که کودک کنترل حرکتی و ثبات لازم در سر وگردن و تنه ودرنواحی شانه وارنج وساعد را نداشته باشد کار بر روی گرفتن و رها کردن بی فایده خواهد بود همچنین در مرحله نهایی ثبات  مچ دست لازم و ضروری می باشد .برای این منظور می توانید ازروشهای ذکر شده درقسمت ۱ استفاده نمایید .

واکنشهای حفاظتی را تمرین کنید

- نحوه ساپورت تراپیست و روندی که در کاهش ان پیگیری می نماید و نحوه ی تمرینات مربوط به تسهیل سازی واکنشهای righting,تعادلی وحفاظتی دروضعیتهای مختلف دمر نشسته چهردست و پا ایستاده ونحوه ی تسهیل سازی رشد حرکتی کودک اتتویید همانند کودک اتاکسی می باشد منتهی در این کودکان تاکید عمده بر روی وضعیت های ثابت می باشد ودیرتر از کودکان اتاکسی حرکت وارد برنامه درمانی می شود و در مورد تسهیل سازی واکنشهای حفاظتی لازم به تذکر است که برای صاف کردن انگشتان و مچ دست کاربرد ان درمورد کودکان اتتویید با تا”کید بیشتری همراه می باشد .

هرگز سعی نکید که تون عضلات کودکان اتتویید را کاهش دهید

-از کاربرد الگوهای کاهش تون عضلات درخصوص کودکان اتتوییدی که با هایپوتونی همراه می باشند باید اجتناب نمود زیرا باعث کاهش بیشتر ثبات می گردند ولی در مواردی که حرکات اضافه شدید باشد ویا انکه سفتی اندامها و تنه زیاد باشد وبه عبارت دیگر تغییر تنوس عضلات بیشتر حول وحوش سفتی دور بزند می توان از الگوهای کاهش اسپاسم اندامها و تنه استفاده نمود.

از وزنه های پوشیدنی برای کودکان فلج مغزی اتتویید استفاده نمایید

- در مورد کودکان اتتویید می توان همانند کودکان اتاکسی از وزنه های پو شیدنی از قبیل بازوبند ,شنل وکمربند سنگین و مچ بند سنگین استفاده نمود.

جهت مطالعه مقاله کامل " همه چیز درباره فلج مغزی " کلیک کنید

اصول اساسی كاردرمانی كودكان فلج مغزی آتتوئید


1-    از آنجائیكه تونوس عضلانی در كودكان آتتوئید متغیر می باشد كمك به تثبیت تونوس عضلانی مخصوصا در نواحی پروگزیمال اندامها از اهمیت فوق‌العاده ای برخوردار می باشد.
2-    وزن انداختن بر روی مفاصل
3-   تسهیل سازی واكنشهای Head Righting، تعادلی و حفاظتی.
4-    كمك جهت افزایش ثبات نواحی كمربند شانه ای
5-    تسهیل سازی (افزایش) تون عضلانی اكستانسورها، ابداكتورهای نواحی سر، تنه و كمربند لگنی و شانه ای و تحریك اكستانسورهای مچ، دست و آرنج جهت بهبود عملكرد دست بیمار.
6-    كمك به بهبود ثبات مفصلی و كم كردن تحرك مفصلی
7-    مقدم بودن پروگزیمال اندام به دیستال آن در انجام تمرینات تسهیل سازی
8-    در صورت وجود رفلكس A.T.N.R در كودك و عدم آشنایی كودك با خط وسط بدن، تمام فعالیتهای درمانی باید در خط وسط صورت گیرد.
9-    كار بر روی حركات چشم از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. سر كودك را ثابت نگه داشته و وی را تشویق نمایید كه به اطراف، بالا و پائین نگاه كند و با وسائل مختلف كه در اطراف وی قرار دارند بازی نماید.
10-    كار بر روی حركات مستقل سر: می دانیم كه حركات سر ممكن است وابسته به حركات تنه باشند، بنابراین می توانید با ثابت نگه داشتن تنه حركات مختلف را در سر كودك تمرین نمایید.
11-    به علت آنكه اكثر كودكان آتتوئید از نوع كوادری پلژی می باشند بایستی در طی فعالیت و حركت درمانی، همیشه پوسچر متقارن سر و تنه و اندامها را حفظ نمود. این امر در جلوگیری از اسكلیوز مؤثر می باشد.
12-    كار بر روی تمركز بینایی ( Visual Fixation ) نیز یكی از اصول كاردرمانی این كودكان می باشد.
بنابراین اگرچه در گذشته دور، كودكان مبتلا به فلج مغزی افرادی معلول و غیرقابل درمان محسوب می شوند، ولی امروزه به مدد علوم توانبخشی خصوصا كاردرمانی، این افراد می توانند با انجام تمرینات و فعالیتهای مستمر و دریافت خدمات كاردرمانی بسیاری از مشكلات خود را حل كرده و حتی در زندگی استقلال پیدا كرده و در جامعه ایفای نقش نمایند. 

 


استخراج:فرهنگ محمدخانی کارشناس کاردرمانی