دندان قروچه
عادت سائیدن دندان‌ها به هم، دندان ‌قروچه نامیده می‌شود. نام علمی این بیماری، ‌براکسیزم است.‌

دندان ‌قروچه بیشتر در خواب رخ می‌دهد اما سائیدن یا به هم کوبیدن دندان ‌ها در طول روز نیز در برخی ‌افراد وجود دارد. علاوه بر بزرگسالان، در کودکان نیز این پدیده در خواب و بیداری دیده می‌شود. دندان‌ ‌قروچه مداوم ممکن است باعث سائیده شدن و کوتاه شدن دندان (به‌ ویژه دندان‌‌های جلو)، آسیب به لثه‌‌ها، ‌سُست شدن استخوان‌‌های نگهدارنده دندان در لثه و لق شدن و افتادن دندان، درد‌ناک شدن دندان، کوتاه شدن ‌ارتفاع صورت و شکل نازیبای فک‌ها و دندان‌‌ها، شکستن مینای دندان و پُرکردگی‌ها، مشکلات مفاصل ‌فک، حساس شدن دندان ‌ها و سردرد شود.
فشار‌های روحی (نگرانی، بی ‌خوابی، استرس و اضطراب)، مشکلات دندانی(مشکلات اکلوژنی ناشی از ‌چفت‌ شدن ناصحیح فک‌ها و دندان‌‌ها روی هم)، عادت‌ های ناخود آگاه، آلرژی و انگل‌های روده‌‌ای از مهم‌‌ترین علل این بیماری هستند. اگر شما هم جزء آن دسته از افرادی هستید که به هنگام خواب، عضلات ‌صورت خود را منقبض کرده و با فک‌های کلید شده می خوابید حتما این گزارش را بخوانید و با مراجعه به متخصص فک و دهان از اینکه ملزم به استفاده از محافظ شبانه نیستید، اطمینان خاطر حاصل کنید.‌دندان ‌قروچه به معنی سائیدن دندان‌ ها روی هم است.
این عادت به‌ طور معمول در هنگام خواب بروز می‌کند ‌ولی در برخی افراد، هنگام بیداری نیز وجود دارد. نوع دیگری از این عادت به ‌صورت فشار دادن دندان‌ ها ‌روی هم است. علل مختلفی در ایجاد این عادت مؤثر هستند که از آن جمله می‌ توان به استرس‌ های عصبی، ‌مشکلات گوارشی و اختلالات خواب اشاره کرد.
‌به‌ طور معمول دندان‌ها در طول شبانه‌‌روز مدت ناچیزی با هم تماس دارند و در بقیه ساعات با هم تماس ‌ندارند. همین مسئله باعث می‌شود زمان لازم برای استراحت دندان‌ها و بافت نگهدارنده آنها به دست‌ آید.
‌در افرادی که دندان ‌قروچه دارند مدت تماس دندان‌ها با یکدیگر در مدت شبانه ‌روز زیادتر و زمان استراحت ‌دندان‌ ها و بافت نگهدارنده کم می‌‌شود. از‌این‌ رو نیروهای وارده به دندان بسیار بیشتر از حد طبیعی می‌ شود ‌و عوارض مختلفی به‌ وجود می‌آید. از معمول‌‌ترین این عوارض می‌توان به سایش دندان‌‌ها اشاره کرد که ‌باعث کوتاه شدن دندان‌‌ها و کندی آنها می‌‌شود. ‌ترک خوردن و شکستن دندان‌‌ها نیزاز عوارض دیگر است که در طولانی مدت باعث از دست دادن دندان‌ها ‌می‌شود.
از عوارض بسیار مهم دیگر اختلالات مفصل گیجگاهی فکی است که با درد در ناحیه مفصل و ‌عضلات گیجگاهی و فکی و نیز سردرد همراه است. حساس شدن دندان ‌ها به سرما و بیماری ‌های لثه و لقی ‌دندان ‌ها نیز می‌تواند به‌ وجود‌ آید.‌از نشانه‌های دندان ‌قروچه وجود نقاط سایش روی دندان‌ ها، ایجاد صدای دندان‌ ها روی هم موقع خواب (صدایی شبیه صدای کشیده شدن گچ روی تخته سیاه) و درد و حساسیت عضلات فک است.‌متأسفانه اکثر درمان‌های دندان پزشکی مثل پُر کردن و روکش دندان‌ ها در کسانی که دندان‌ قروچه شدید دارند با شکست مواجه می‌ شود.‌

● دندان ‌قروچه در کودکان
حدود ۱۰ درصد کودکان دندان‌ قروچه می‌‌کنند؛ کودکان در سنین بین ۴ تا ۶ سالگی بیشترین احتمال ابتلا به این مشکل را دارند. در ۲ زمان (رویش دندان‌های شیری و رویش دندان‌ های دائمی) کودکان بیشتر ‌دندان‌ قروچه می‌کنند. البته در بیشتر موارد، پس از رویش کامل دندان‌ها (شیری یا دائمی) این عادت در ‌کودکان از بین می‌‌رود. طبق تحقیقات به عمل آمده، این عارضه در پسر بچه‌ها بیشتر از دختر بچه‌ها ‌گزارش شده است.‌ردیف شدن نامناسب دندان‌ ها یا تماس غیر طبیعی بین دندان ‌های پایینی و بالایی، کمبودهای تغذیه ای، مشکلات اضطراب و استرس کودکان، انگل های دستگاه گوارش، آلرژی و... از علت‌ های این اختلال بر‌شمرده شده است.‌
طبق تحقيقات به عمل آمده، اين عارضه در پسربچه ها بيشتر از دختربچه ها گزارش شده است. رديف شدن نامناسب دندان ها يا تماس غيرطبيعي بين دندان هاي پاييني و بالايي، کمبودهاي تغذيه يي، مشکلات اضطراب و استرس کودکان، انگل هاي دستگاه گوارش، آلرژي و... از علت هاي اين اختلال برشمرده شده است.
خطرات دندان‌ قروچه در کودکان کمتر از بزرگسالان است و به ندرت موجب بروز مشکلات و اختلالات ‌جدی می‌شود. ممکن است در نوجوانان نياز به روکش موقت يا «نايت گارد» (محافظ شبانه) باشد.
اما ضروری است در صورتی که دندان کودک به‌ نظر سائیده یا از بین رفته می‌ آید یا حساس ‌شده و درد می کند و یا کودک دچار درد فک و مفاصل فک شده است به دندان پزشک مراجعه شود. ممکن ‌است در نوجوانان نیازبه روکش موقت یا نایت گارد(محافظ شبانه) باشد.‌برای جلوگیری از این عارضه، در کاهش استرس کودک به‌ ویژه زمانی که به رختخواب می ‌رود دقت کنید ‌که رژیم غذایی کودک، حاوی مقدار آب کافی و فراوان باشد و او را به ورزش‌ های ماساژی و کششی ترغیب ‌کنید.‌
براي جلوگيري از اين عارضه و کاهش استرس کودک کوشش کنيد رژيم غذايي کودک حاوي مقدار آب کافي و فراوان باشد و او را به ورزش هاي کششي و ماساژ ترغيب کنيد.

● روش‌ های کاهش ‌
خودداری از جویدن آدامس، خودداری از جویدن مداد یا خودکار یا هر چیزی به جز غذا. سعی کنید علت‌‌های ‌سائیدن و فشردن دندان ‌ها را در خودتان پیدا کنید. به‌ عنوان مثال برخی افراد وقتی می‌ خواهند چیز سنگینی ‌بلند کنند، ناخودآگاه دندان‌ های‌ خود را به هم فشار می دهند، برخی وقتی فکر می‌کنند ناخودآگاه دندان‌ های ‌شان را به هم می‌ سایند، برخی هنگام عصبانیت، استرس یا اضطراب، دندان‌ های شان را فشار می ‌دهند. ‌
در برخی موارد، کوتاه یا بلند بودن برخی دندان ‌ها (به ‌طور طبیعی یا ناشی از ترمیم نادرست)، یا نبود چند دندان بر اثر کشیدن باعث می ‌شود زمانی که دهان بسته است، دندان ‌ها به‌ طور طبیعی روی هم قرار نگیرند و به مرور باعث ایجاد عادت لغزاندن فک ‌ها روی هم شود یا به نوعی شخص در هنگام فکر کردن یا ‌اضطراب، ناخودآگاه با دندان‌ هایش بازی می ‌کند. در این موارد نسبت به رفع عیب اکلوژنی یا ترمیم دندان‌ها ‌با مراجعه به دندان پزشک اقدام کنید. می‌توانید برای مدتی، نوک زبان تان را(با احتیاط) بین دندان‌ها قرار ‌دهید.‌
درمان: درمان مشخصی برای این عادت وجود ندارد. دارو درمانی، درمان‌های روان پزشکی، تغییر وضعیت خوابیدن، اصلاح نحوه چفت ‌شدن دندان‌ها و... جهت درمان پیشنهاد شده است. تنها راه جلوگیری از آسیب به ‌دند‌ان‌ها و مفصل از طریق کاربرد <نایت گارد> است؛ نایت گارد قطعه‌ای پلاستیکی است که توسط دندان ‌پزشک روی قالب فک بالای بیمار و در برخی موارد فک پایین ساخته می‌‌شود و بیمار باید هر شب موقع ‌خواب آن را روی دندان ‌ها بگذارد تا از آسیب جلوگیری کند. نایت گارد هر شب و تا وقتی که شخص دندان ‌دارد باید در دهان گذارده شود.‌
استفاده از نایت گارد: در این حالت دندان پزشک برای شما وسیله‌ ای به نام نایت گارد می ‌سازد که نوعی پروتز متحرک از جنس پلاستیک مقاوم است که با قالب‌گیری از دندان شخص ساخته می‌شود و می‌بایست شب‌ها ‌در دهان قرار گیرد. این وسیله باعث جلوگیری از فشارهای نادرست و مُضر روی دندان‌ها می‌شود. البته در ‌بسیاری موارد، استفاده از این وسیله، به مرور باعث کاهش و حذف عادت دندان ‌قروچه‌های شبانه نیز شده ‌است.‌این وسیله زیاد گران نیست و استفاده از آن جهت پیشگیری از عواقب دندان‌ قروچه ضروری است.‌
درمان دارویی: معمولا برای این اختلال، مصرف دارو توصیه نمی‌شود. البته بدیهی است که <مصرف دارو می‌بایست با ‌تجویز و تحت نظر پزشک صورت گیرد و مصرف خودسرانه داروها هرگز توصیه نمی‌شود.>‌در عوارض سائیدگی دندان‌های ناشی از فشار خواب شبانه ‌باید دانست که <این عارضه گاه مشکلات عدیده‌ای را برای سلامت فرد به ‌دنبال خواهد داشت.> منقبض ‌کردن عضلات صورت و کلید کردن فک‌ها، مشکل بسیاری از افراد است که به دلایل گوناگون که عمده‌‌ترین آن استرس ‌ها هستند بروز می‌کند.‌
همراه با سائیدگی دندان ‌ها به‌علت بالا رفتن سن، درد فک بروز می‌کند که علت آن کارکرد ضعیف دندان‌ها به هنگام صرف غذاست. ‌آرواره همانند دیگر مفاصل بدن ممکن است دچار آرتروز دردناک شود و در صورت ادامه آن به عوارضی ‌چون درد گردن، درد پشت، درد دندان و غیره منجر شود. سائیدگی به‌ وجود آمده در سطح دندان یک امر ‌کاملا طبیعی است که به مرور زمان در اثر عمل جویدن پیش می‌آید. ‌سائیدگی دندان‌ها دلایلی مختلف دارد که بدین شرح است:

۱) طرز تغذیه و نوع تغذیه و مدت زمان برای عمل جویدن و نرم و سخت بودن مواد غذایی.
۲) سن شخص؛ یعنی مدت زمانی که دندان‌ ها، شخص را در عمل جویدن کمک کردند.
‌۳) طرز قرار گرفتن دندان‌ ها در فک؛ یعنی آیا دندان‌ ها به‌ صورت ایده ‌آل هستند یا خیر.
‌۴)‌ ساختمان دندان و قدرت مقاومت عناصر دندان در مقابل عمل جویدن و فشارهای حاصله از آن.‌

واژه های کلیدی: دندان سایش _ ساییدن دندانها روی یکدیگر

گردآوری:سیدعلیرضا میرطلائی کارشناس کاردرمانی