1- آزمون گودنیاف (آدمک)

نقاشی فعالیتی است که از تحول شناختی، عاطفی و اجتماعی تاثیر می پذیرد.

استفاده از نقاشی در روان سنجنی دارای سابقه ی طولانی در حوزه های مختلف از جمله سنجش هوش، سنجش شخصیت و اختلالات آن، کارکرد سیستم اعصاب کرنری و ضایعات مغز، می باشد.

ارزش یابی هوش به وسیله ی نقاشی از زمانی که اولین آزمون های هوشی ساخته شدند مورد توجه قرار گرفته است . آلفرد بنیه و تئودر سیمون (1904) معتقد بودند که بین سن عقلی ورثه ترسیمی همبستگی مثبت وجود دارد. آن ها از کودکان می خواستند که شکلی مشابه به مدل ارائه شده را بازسازی کنند. در پنج سالگی یک مربع، در شش سالگی یک لوزی و در ده سالگی دو تصویر هندسی. تحقیقات نشان داده اند یکی از موضوعاتی که بیش تر از همه مورد نقاشی کودکان قرار می گیرد «شکل آدم» است. کودکان خردسال دوست دارند شکل آدم را نقاشی کنند، آنها آدمک ها را آن طور که می بینند نمی کشند، بلکه ان ها را به گونه ای که درک می کنند، ترسیم می کنند، یا بهتر بگوئیم، آدمک ها را به گونه ای که خود را درک می کنند، می کشند. پس مفهومی که کودک از طرح بدنی خود دارد تعیین کننده ی شکل بندی آدمک ها در هر سن خواهد بود.

جهت مشاوره و انجام تست هوش کودک خود با ما تماس بگیرید تلفن66596218

از اینجاست که گودنیاف ترسیم آدمک را وسیله ای برای ارزش یابی هوش قرار داده است. در سال 1926 خانم فلورانس گودنیاف  آزمون «ترسیم آدمک» را برای سنجش هوش کودکان ابداع کرد. این آزمون مورد استقبال روان شناسان قرار گرفت و محققان دیگر از جمله مک هور (1949) مطالعاتی در مورد آن انجام دادند و تغییراتی از نظر تعداد موارد نمره گذاری و یا روش اجرای ایجاد کردند. برخی از این تغییرات موجب پیدایش آزمون های جدیدی شدند و برخی نیز هدف اجرای آزمون را از سنجش هوش به سنجش شخصیت گسترش دادند

.

فلورانس گودنیاف تحول ترسیم آدم را به چهار مرحله تقسیم می کند:

1-  مرحله حی خط خطی کردن: این مرحله در نزد کودکان 2 تا 3 ساله به چشم می خورد و بیش تر یک فعالیت حرکتی است و نقاشی بسیار کم سازمان یافته است.

2- مرحله ی تقار (Tetard) (آدمک وزغ گونه) : این مرحله از 3 تا 5 سالگی طول می کشد، کودک تا حدی به الگو توجه می کند، ولی طرحی اجمالی از مدل می کشد، ترسیم آدمک به صورت سر نسبتاً بزرگ، با تنه ی کوچک و دو خط برای پاها و دو خط دیگر برای دست ها و برخی از اجزای صورت است تحول تدریجی صورت می گیرد.

3- ترسیم آدمک کامل تمام رخ: در فاصله ی 6 تا 10 سالگی ترسیم شکل آدم به تدریج کامل شده ترسیم جزئیات و رعایت تناسب اجزای بدن با یک دیگر دقیق تر می شود. آدمک دارای سر و تنه، دست و پا، مو و دیگر اجزای بدن می شود. در این سنین کودکان برای آدمک لباس ترسیم می کنند و در اکثر موارد جنسیت آدمک ترسیم شده از طریق لباس و زینت آلات قابل تشخیص است.

4-  مرحله نیم رخ: از ده سالگی به بعد کودکان سعی می کنند آدمک ها را به حالت پویا نشان دهند. پویایی آدمک ها به صورت ترسیم نیم رخ صورت، دست و پا و غیره نشان داده می شود.

در سنجش هوش، آزمون آدمک را می توان برای برقراری ارتباط با کودکان خردسال یا عقب مانده ذهنی و نیز سنجش کودکان خارجی زبان و یا ناشنوا به کار برد، زیرا در این آزمون تقریباً نیازی به استفاده از توانایی کلامی نیست.

فرم اصلی آزمون آدمک، در سطح وسیعی در کلینیک ها به عنوان مکمل مقیاس استنفردبینه، وکسلر و با سایر آزمون های کلامی به کار می رود. این آزمون برای غربالگری (جداسازی) اولیه ی کودکان به هنجار و کودکان عقب مانده ی ذهنی، زیر ده سال می توان به کار برده شود.

مطلب مشابه: تست هوش کودکان 2 تا 3 سال

2- آزمون رشد میل استون

این آزمون مهارت های کلامی و غیرکلامی کودک 2 ساله تا 8 ساله را مورد ارزیابی قرار می دهد. که بر اساس آن سنی که کودک از نظر کلامی و غیرکلامی قرار دارد را می توان بدست آورد. که آیا بر طبق سن خود پیش می رود یا بالاتر یا پایین تر از سن خود قرار دارد.

3- آزمون اسلوسن

Slowsen’s test for mental Retarded child

این آزمون مهارت های ترسیمی کودک 3 تا 7 ساله را مورد ارزیابی قرار می دهد. و بر اساس این مهارت ها IQ کودک بدست می آید.

4- تست هوش ریون

آزمون ماتریس های پیشرونده ریون یکی از آزمون های هوش غیر کلامی است که توسط ریون در انگشتان برای اندازه گیری عامل عمومی (g) اسپیرمن ساخته شد. بعد از تهیه این آزمون، پژوهش های زیادی درباره آن به عمل آمده و بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته است.

در حال حاضر سه فرم این آزمون برای اندازه گیری هوش افراد در همه سطوح توانایی- از کودکان 5 ساله تا بزرگسالان سرآمد- در دسترس است.

فرم اول آزمون ماتریس های پیشرونده معیار (SPM) (standard progressive-matrices) که دارای 60 ماتریس یا تصئیر است و به 5 سری 12 تایی تقسیم شده است.

برای آزمایش هوش افراد در دامنه ی سنی 5/6 تا 65 ساله به کار برده می شود.

فرم دوم آزمون- ماتریس های پیشرونده رنگی (CPM) (colored progressive-matrices) است که 36 تصویر دارد و اکثر آنها رنگی است.

این فرم براب کودکان 5 تا 9 ساله و کم توان ذهنی کاربرد دارد و معمولاً به نام ریون رنگی معروف است.

فرم سوم آزمون ماتریس های پیشرونده پیشرفته (Advanced progressive-matrices) که در دو دفترچه دارد شامل 48 تصویر، برای سنجش افراد 11 ساله الی 18 ساله) بکار گرفته می شود.

این آزمون برای سنجش هوش افراد با توانایی های ذهنی متوسط و بالاتر از متوسط بکار گرفته می شود.

آزمودنی باید هر یک از تصاویر با نمودارها را با انتخاب یک تصویر از بین چند تصویر ارائه شده در پائین صفحه کامل کند.

5- مقیاس رشد اجتماعی وانیلند

انسانی که در طول تاریخ تحول یافته است، امروزه نقشها و مشاغل گوناگونی را در جامعه به عهده دارد. انسانی که در تعرض تعرفها است و در حال حاضر، او را بشر اجتماعی و  وجود اجتماعی می نامیم. ما از آغاز خود را در قبال دو جنبه از این وجود اجتماعی می یابیم، از سوئی جامعه انسانی (از طریق ایجاد ارتباط فرد با دیگری و بر اساس رابطه با دیگر انسانها) شکل می گیرد و بدین ترتیب، در اینجا فرد به انسان تبدیل می شود و از سوی دیگر، او همچون سایر انسانها وابسته به جامعه ای بسیار شخصی است و همواره در حال فرا گرفتن شکل شیوه زندگی جامعه ای خاص است.

او در عین حال که از نظر ویژگی های فیردی با افراد دیگر متفاوت است و روابط او با دیگران، از ویژ.گی خاصی برخوردار است، از جنبه های مختلف، با انسانهای دیگر و اعضای جامعه خاص خود مشابهت هایی دارد.

رشد اجتماعی انطباق فرد با هنجارهای یک تمدن است.

هانری ایرون، روان شناسان مشهور فرانسوی، اجتم اعی شدن کودک را پیشبرد اجتماعی او با ارتباط زبانی و استعدادی از شناخت ها که بدان وسیله کودک هدایت می شود تا قانون زندگی معرف، طرز تفکر، اعتقادات و ایده ای منطبق با محیط اجتماعی را که در آنجا به زندگی ادامه خواهد داد یا یاد بگیرد که در آنجا چگونه زندگی کند، می داند.

پس از دوران طفولیت فرد در ارتباط با گروههای نخستین از افراد و اشیاء پیرامون خود در جهت اجتماعی شدن بهره می گیرد و هنجارها، ارزشها، گرایش ها و طرز تفکر ها را از پدر و مادر، برادران و خواهران در خانواده یا از دوستان و همبازی ها و همسایگان خود د رکوی و محله کسب می کند و در این روند قادر به تحقیق استعدادهای طبیعی خود می شود.

چنانچه فرد در این روند اجتماعی شدن با موانعی برخورد کند. ممکن است به محدودیت رشد فکری یا نارسایی شخصیت، پرخاشگری و سایر انحرافات مبتلا شود. تا کودک به رشد عقلی نرسد، استعداد اجتماعی در او پدیدار نمی شود و نمی تواند مردم و محیط خود را بشناسد و با آن ارتباط برقرار کند.

بنابراین، اگر کودکی نتواند به صورت یک فرد یا عضوی از جامعه درآید و یا اگر هیچ گونه ارتباطی با جامعه نداشته باشد، متقابلاً محیط اجتماعی نمی تواند هیچ گونه اقدامی در قبال او انجام دهد و در این صورت، نیروی بالقوه او رشد و توسعه نخواهد یافت.

از این لحاظ عامل توارث نیز در اجتماعی شدن او می تواند نقش موثری داشته باشد.

مقیاس بلوغ اجتماعی وانیلند یکی از مقیاسهای تحولی است که با میزان توانایی فرد دربرآوردن نیازهای عملی خود و قبول مسئولیت سر و کار دارد. گرچه این مقیاس گستره سنی تولد تا بالاتر 25 سالگی را دربر می گیرد.

تا 12 سالگی برای هر سال، سوال های مجزا دارد، اما 12 سالگی به بعد سوالات مشترک دارد.

با این حال معلوم شده است که کارآمدی آن در سنین پایین تر و به ویژه در گروه های عقب مانده ذهنی به حداکثر می رسد. این مقیاس دارای 117 ماده است که به گروههای یک ساله تقسیم شده اند.

در هر ماده اطلاعات مورد نیاز نه از طریق موقعیتهای آزمون بلکه از راه مصاحبه با مطلعین یا خود آزمودنی بدست می آید.

اساس مقیاس بر این امر استوار است که فرد در زندگی روزمره توانایی چه کارهایی را دارد.

ماده های مقیاس را می توان به هشت طبقه تقسیم کرد: خودیاری عمومی- خودیاری در غذا خوردن، خودیاری در لباس پوشیدن، خود فرمانی، اشتغال، ارتباط زبانی، جا به جایی و اجتماعی شدن و با توجه به نمره های شخص روی این مقیاس می توان سن اجتماعی (SA) و بهره اجتماعی (SQ) را محاسبه کرد.

گردآوری  :فاطمه شوقی shoghi@ iran rehab.ir