کاردرمانی ذهنی

عقب ماندگی ذهنی ، اختلالی است که در ان فرد مبتلا توانایی هوشی و ذهنی پایینتر از میانگین جامعه دارند . افرادی که درگیر این اختلال می باشند معمولا مشکلاتی را در عملکرد های روزانه و اجتماعی و تحصیلی خود پیدا می کنند .

علائم عقب ماندگی ذهنی:

سن کمتر از 18 سال
بهره هوشی کمتر از افراد عادی

دانش آموزان داراي عملکرد هوش مرزي ( Borderline BIF; Functioning Intellectual)، دانش آموزانی هستند که بهرة هوشی آنها بین یک تا دو انحراف معیار زیر میانگین است و گروهی هستند که مابین افراد با عملکرد هوشی طبیعی و افراد کم توان ذهنی قرار دارند. بهره ی هوشی این دانش آموزان در آزمونهاي مختلف در دامنۀ 70 الی 85 قرار دارد و به اعتقاد متخصصان، این گروه از دانش آموزان حدود 14 الی 18 درصد از کل دانش آموزان در حال تحصیل را تشکیل می دهند. اگرچه تعداد زیادي از دانش آموزان هر ساله با عنوان دانش آموزان داراي عملکرد هوش مرزي شناخته می شوند، اما تحقیقات بسیار محدودي در مورد این گروه از دانش آموزان انجام گرفته است زیرا آنها در شکاف آموزش وپرورش عادي و آموزش وپرورش استثنایی قرار می گیرند و فراموش میشوند .

بررسی ها نشان داده است که دانش آموزان داراي عملکرد هوش مرزي فاقد عقب ماندگی ذهنی هستند، اما محدودیتهاي بسیاري در یادگیري دارند و این ویژگی باعث می شود تا در زمینه تحصیلی موفقیت لازم را به دست نیاورند . دانش آموزان داراي عملکرد هوش مرزي نسبت به سایر همسالان خود آسیب پذیرتر هستند و با سرخوردگی تحصیلی، اجتماعی و مشکلات سلامت ذهنی و روانی بیشتري مواجه میشوند و به تعداد هشداردهنده ای مردود می شوند. متخصصان معتقدند آنها یک تا دو سال در مقایسه با همسالانشان در به دست آوردن مهارتهاي اساسی زندگی از جمله، تعامل اجتماعی، سبک ارتباطی و مهارتهاي مختلف تأخیر دارند. عملکرد هوش مرزي با عزت نفس پایین و سطوح ، مشکلات بالاتري از افسردگی و اضطراب در مدرسه ، مشکلات در عملکردهاي اجرایی (مانند توجه و حافظه) و به دنبال آن عدم موفقیت تحصیلی، رشد زبان و رابطه و مشکلات تنظیم هیجان و ثبات رفتاري ارتباط دارد.

ارزیابی کودکان دارای هوش مرزی:

1-مقیاس عملکرد بین المللی لایت ( Leiter Scale Performance International ) :این مقیاس توسط Leiter براي سطح سنی 2 تا 18 سال طراحی شده است و هدف آن سنجش عامل هوش عمومی از طریق فعالیت هاي دیداري -حرکتی است. این آزمون، آزمونی غیر مرتبط با فرهنگ است که هیچ دستورالعمل کلامی ندارد؛ به همین دلیل می توان از آن در سنجش هوش گروههاي مختلف کودکان با نیازهاي ویژه استفاده نمود. در مجموع 54 سؤال در این آزمون وجود دارد که به شیوه آزمون (استنفورد-بینه) طبقه بندي شده است. از 2 تا 10 سالگی براي هر سال 4 سؤال وجود دارد؛ بنابراین، هر سؤال نماینده 3 ماه سن عقلی است. از 11 تا 18 سالگی براي هر سال 2 سؤال وجود دارد و هر سؤال نماینده 6 ماه سن عقلی است. در این آزمون سؤالات با توجه به درجه دشواري تنظیم شده و از نظر محتوا با اینکه همه عملی است، تنوع زیادي دارد؛ مانند همرنگ یابی، جور کردن قطعات، تطبیق شکل و رنگ و تعداد، ردیف کردن دایرهها و تشخیص حالات چهره. در این آزمون سؤالات سنین پایین، بسیار ساده طراحی شده است و همین سادگی فرصتی فراهم می کند تا کودك یاد بگیرد و امکان یک ارتباط خوب با او برقرار شود؛ از اینرو، آزمون در تمام طول مدت اجرا براي کودك، یک بازي تلقی می شود. این مقیاس ناوابسته به فرهنگ و کاملا غیرکلامی است.

2- مقیاس هوش وکسلر کودکان پیش دبستانی :(Wechsler Intelligence Scale for Use in Children) :وکسلر هوش را «گنجایش فرد برای درک و فهم و فائق شدن بر محیط اطراف خویش» تعریف می­کند و هر سه مقیاس خود را در راستای این تعریف به وجود آورده است. دیوید وکسلر، تهیه کننده سه مجموعه­ ی آزمون انفرادی برای گروه­های مختلف سنی است. هر سه مقیاس نه تنها بهره هوشی کلی را مشخص می­کند، بهره هوشی کلامی (VIQ) و بهره هوشی عملی (PIQ) را نیز اندازه­ گیری می­کند. مقیاس وکسلر در برگیرنده­ ی مجموعه­ های آزمون برای ارزیابی توانائی­های متفاوت است و در ترکیب آن­ها، گنجایش و توانایی هوش کلی را ارائه می­دهد. مقیاس­های وکسلر از دو قسمت تشکیل شده است. یک قسمت آن به سوالاتی مربوط می­شود که به درک زبان یا استفاده از زبان به صورت­ های مختلف، مانند صحبت کردن، خواندن و نوشتن احتیاج دارد که با این مجموعه سوالات، هوش کلامی را اندازه می­گیرند؛ قسمت دیگر این آزمون از مجموعه سوالاتی تشکیل شده است که بیشتر جنبه عملی هوش را می­سنجد؛ با این مجموعه سوالات هوش عملی یا غیر کلامی را اندازه می­گیرند. اندازه­ گیری بهره هوشی غیر کلامی به استفاده و کاربرد زبان بستگی ندارد و برای اقلیت­های فرهنگی، خصوصاً کودکان دو زبانه و نیز کودکان با فقر محیطی سنجش مناسبتری را به عمل می­آورد.

3- ارزیابی یادگیري اجتماعی-هیجانی: این پرسشنامه در سال 2013 توسط Ravitch و به منظور ارزیابی یادگیري اجتماعی-هیجانی کودکان و نوجوانان (در دامنۀ سنی 5 تا 18 سال) تهیه شده است. ارزیابی یادگیري اجتماعی-هیجانی داراي 42 سوال است و در چهار قسمت(:0 هرگز؛ :1 گاهی مواقع؛ :2 اغلب؛ :3 همیشه) پاسخ داده می شود. آیتمهاي پرسشنامه توسط یک پنل اعتبارسنجی محتوا از ده کارشناس در این زمینه طراحی شده است.

دانش آموزان دارای ناتوانی ذهنی خفیف(مرزی) محدودیت های زیادی را در عملکرد های تحصیلی و همچنین در مهارت های ارتباطی و .... ممکن است داشته باشند . یکی از مهمترین روش های درمان این کودکان ، کاردرمانی ذهنی می باشد. مرکز جامع توانبخشی ایران با بهره گیری از بهترین کاردرمانگران ذهنی اماده ی ارائه ی خدمت به شما عزیزان می باشد، برای ارتباط با ما میتوانید از طریق روش های زیر اقدام کنید:

02188242410

نوبت دهی اینترنتی

کاردرمانی در کودکان مرزی:

کاردرمانی از جمله مهمترین روش های درمان کودکان با ناتوانی ذهنی خفیف می باشد که کاردرمانگر در ابتدا باید کودک را از جهات مختلف مثل شناخت، فعالیت های روزانه، فعالیت های درکی حرکتی ، توجه ، حافظه و .... ارزیابی کند. بعد از ارزیابی کودک و تعیین نقاط ضعف و قوت دانش اموز کاردرمانگر برنامه ی مناسب برای پیشرفت کودک را ارائه میکند که شامل موارد زیر می باشد:

توجه: توجه به معنای انتخاب یک محرک خاص از میان سایر محرک های می باشد و اختلال توجه یکی از شایع ترین مشکلات در کودکان با ناتوانی ذهنی خفیف(مرزی) می باشد. توجه یکی از پایه های مهم برای یادگیری می باشد و کاردرمانگر باید تمرینات مناسب برای تقویت توجه و برطرف شدن نقص توجه را به کودکان دارای نقص ذهنی خفیف ارائه دهند.
حافظه: حافظه توانایی ما برای رمز‌گذاری، ذخیره، نگهداری و متعاقباً به یاد آوردن اطلاعات و تجربیات گذشته در مغز انسان است. سه فرآیند مهم در حافظه وجود دارد: رمزگذاری،ذخیره سازی و بازیابی. همچنین حافظه انواع مختلفی دارد مثل حافظه ی دیداری و شنیداری و حافظه کاری . در کودکان با عقب ماندگی ذهنی خفیف ،ضعف در فرایند های مربوط به حافظه مشاهده می شود و کاردرمانگر باید تمرینات مربوط به تقویت حافظه را در این کودکان انجام دهد.
فعالیت های روزانه ی زندگی: با توجه به بهره هوشی کمتر از افراد عادی در این کودکان ، ممکن است در تعدادی از فعالیت های روزانه ی زندگی ((ADLو یا فعالیت های ساختار یافته ی زندگی(IADL) مثل خرید کردن و یا مدیریت پول استقلال لازم را نداشته باشند، لذا کاردرمانگر باید ارزیابی های لام را در این کودکان انجام دهد و فعالیت هایی که کودک در ان استقلال لازم ندارد را تعیین و برنامه ی لازم را به انها ارائه دهد .
مهارت های حرکتی: کودک دارای ناتوانی ذهنی ممکن است در مهارت های حرکتی ظریف و یا مهارت های حرکتی درشت مشکل داشته باشد و کاردرمانگر باید ارزیابی های لازم بر اساس سن و سایر شرایط کودک را انجام دهد و سپس تمرینات مناسب را به او ارائه دهد.
کودکان دارای ناتوانی های ذهنی ممکن است در مهارت های حرکتی ظریف مانند در دست گرفتن مداد یا استفاده از ظروف مشکل داشته باشند. کاردرمانی می تواند به آنها کمک کند تا این مهارت ها را از طریق تمرینات و فعالیت هایی که هماهنگی چشم و دست و مهارت را هدف قرار می دهند، توسعه دهند.

کودکان دارای ناتوانی ذهنی در مهارت های حرکتی درشت مثل پریدن و دویدن و ... هم مشکل داشته باشند لذا لازم است کاردرمانگر بعد از ارزیابی مهارت های حرکتی درشت متناسب با سن ، مهارت هایی که کودک در انها تاخیر داشته را پیدا کرده و تمرینات مناسب را انجام دهد.

مهارت های درسی: دانش اموزان کم توان ذهنی نیازمند نوعی برنامه ی اموزشی سازمان یافته می باشند و کاردرمانگر میتواند در تهیه ی این برنامه ی اموزشی و ارائه ی راهکار های مناسب برای حل مشکلات اموزشی کودک موثر واقع شود.
مهارت های ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط با دیگران یکی از مولفه های اصلی رشد و تحوا کودک می باشد و زبان های ارتباطی کودک شامل زبان کلامی، ارتباط مکمل( زبان اشاره و ...) و ترکیبی از این رویکرد ها می باشد و بسیاری از کودکانی که ناتوانی ذهنی خفیف دارند در بکارگیری مهارت های ارتباطی مشکل دارند و کاردرمانگر در کنار سایر تیم توانبخشی می تواند در حل این مشکل کمک کند.
بهبود کلی توانایی‌های فیزیکی و شناختی: کاردرمانی می‌تواند به کودکان کم‌توان ذهنی کمک کند تا قدرت، استقامت و هماهنگی ایجاد کنند که می‌تواند توانایی‌های فیزیکی کلی آنها را بهبود بخشد. علاوه بر این، کاردرمانی می تواند به آنها در توسعه مهارت های شناختی مانند حل مسئله و حافظه کمک کند.

اهداف کاردرمانی در کودکان با ناتوانی ذهنی خفیف(مرزی):

بهبود مهارت های اجتماعی و ارتباطی کودک
بهبود مهرات های حرکتی
کاهش مشکلات رفتاری کودک
افزایش اعتماد به نفس کودک
بهبود توانایی های اجتماعی و شناختی
افزایش استقلال کودک در فعالیت های روزانه

خدمات پزشکی و اجتماعی به افراد دارای ناتوانی ذهنی:

تنوع نیاز های دارای کم توانی ذهنی نیازمند مداخله ی تخصص های گوناگون می باشد. از انجایی که بسیاری از افراد دارای ناتوانی ذهنی از ابتدای تولد مشکل دارند معمولا پزشک متخصص اولین کسی است که وضعیت این کودکان را بررسی می کند و وظیفه ی این پزشک تشخیص ، مشاوره و مراقبت از این کودکان می باشد . افراد در تخصص های دیگری از جمله روان شناسی ، تیم توانبخشی ، مددکاری و .... هم در ارتباط با این کودکان می باشند.

سخن اخر:

کودکانی که دارای ناتوانی ذهنی خفیف می باشند در حیطه های مختلفی مثل موارد اموزشی، شناختی ، اجتماعی و .... دچار مشکلاتی میشوند و در سنین بزرگسالی دچار کاهش عزت نفس میشوند . کاردرمانی از روش های مهم درمان این کودکلن میباشد تا با بهبود توجه و حافظه و سایر مشکلات این کودکان از بروز مشکلات بیشتر در سنین بزرگسالی جلوگیری کند.

سلام ممنون از سایت خوبتون من پسرم کلاس اول دارای هوش مرزی میباشد، تو درساش خیلی ضعیفه دارم میبرمش مراکز اختلال یادگیری ،توی خونه بهتر ،اما با معلمش نه، نامنظم وسایلاشو گم میکنه، امروز براش

توضیح میدم فارسی کار میکنم ولی فردا یادش میره لطفا راهنمایی کنید چیکار کنم که تو کلاس خوب درس جواب بده

سلام.آیا مسایل غیر درسی رو خوب توضیح میدهد؟ مثلا اگر کارتونی تماشا کند به راحتی برایتان تعریف میکند؟ اگر جوابتون منفیه نیاز به کار روی انواع حافظه مثل حافظه شنیداری،بینایی و حافظه کاری دارد.

در ضمن باید بررسی شود که چرا در مدرسه همکاری نمیکند؟ شیوه برخورد معلم، جایگاه نشستن وی در کلاس از موارد مهم میباشد.

مقاله زیر را بخوانید :

کاردرمانی ذهنی - مرکز جامع توانبخشی ایران