گفتار درمانی
آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟
- توضیحات
اوتیسم یک بیماری با طیف گستردهای از علایم است که باعث خواهد شد سوال «آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟» جوابی یکسان و مشخصی نداشته باشد. بر اساس آمارها میتوان گفت که حدود 25 تا 30 درصد کودکان اوتیسم توانایی حرف زدن را ندارند.
اما این به معنای عدم توانایی فرد برای برقراری ارتباط نیست. بلکه ممکن است کودک بتواند از سایر راهها مانند نوشتن یا با استفاده از تکنولوژیهای نوین بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. در ادامه این نوشته تلاش خواهیم کرد پرسش «آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟» را به دقت واکاوی کنیم و نتیجه روشنی در اختیار خانوادهها قرار دهیم.
آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟
همانطور که در بالا اشاره شد حدود 25 تا 30 درصد کودکان اوتیسم هرگز توانایی صحبت کردن را به دست نخواهند آورد. در نظر داشته باشید که بخشی از این جمعیت ممکن است توانایی بیان کردن حروف و کلمات را داشته باشند، اما نتواند آنها را در ساختار جملات معنی دار به کار بگیرد. همچنین بخش بزرگی از این کسانی که توانایی حرف زدن ندارند، میتوانند از روشهای جایگزین برای برقراری ارتباط بهره ببرند. برای نمونه میتوانند از زبان اشاره استفاده کنند یا از وسایل جایگزین مانند تبلت و گوشی برای نوشتن پیام خود بهره ببرند.
در واقع میتوان گفت که بیشتر کودکان اوتیسم توانایی برقراری ارتباط را پیدا خواهند کرد. درصد کمی هم که توانایی برقراری ارتباط موثر را ندارند به کمک ایما و اشاره میتوانند نیازهای اولیه خود را بیان کنند. بنابراین میتوان گفت که در اگر چه تعداد زیادی از افراد ممکن است توانایی حرف زدن به شیوه معمول را نداشته باشند، اما اکثر این کودکان توانایی برقراری ارتباط را خواهند داشت.
اوتیسم غیر کلامی یا بی کلام چیست؟
اوتیسم غیرکلامی یا بیکلام یک نوع منحصر به فرد از اوتیسم است که بر توانایی فرد برای برقراری ارتباط کلامی تاثیر منفی میگذارد. در این شرایط افراد در بیان خود از طریق زبان گفتاری با چالشهایی مواجه میشوند که اغلب منجر به سوء تفاهم و تصورات نادرست میشود. با این حال، بسیار مهم است که تشخیص دهیم افراد غیرکلامی مبتلا به اوتیسم ابزار ارتباطی خاص خود را دارند و از نشانههای غیرکلامی، حرکات و روشهای ارتباطی جایگزین برای بیان افکار و احساسات خود استفاده میکنند.
اوتیسم غیرکلامی موانع ارتباطی متنوعی را ایجاد میکند و توسعه گفتار موثر را برای افراد چالش برانگیز میکند. با این حال، فقدان گفتار نشان دهنده فقدان هوش یا درک نیست. افرادی که از اوتیسم بیکلام رنج میبرند اغلب دارای تواناییهای شناختی هستند که ممکن است به آسانی قابل مشاهده نباشد. زیرا مشکلات ارتباطی آنها راه را برای بروز دانش و تواناییهای فرد میبندد.
اگرچه افراد غیرکلامی ممکن است از کلمات برای برقراری ارتباط استفاده نکنند، اما اغلب برای بیان منظور خود به نشانهها و حرکات غیرکلامی تکیه میکنند. آنها ممکن است از تماس چشمی، زبان بدن، حالات چهره و اشاره برای انتقال خواستهها، نیازها و احساسات خود استفاده کنند. برای والدین، مراقبان و مربیان بسیار مهم است که با این اشکال غیر کلامی ارتباط آشنا شوند و توانایی درک و تفسیر دقیق آنها را توسعه دهند. با این تفاسیر ممکن است هر کودکی یک زبان اشاره را برای خود توسعه دهد به گونهای که درک آن فقط برای افراد نزدیک وی امکان پذیر باشد.
آیا تاخیر گفتار نشان دهنده اوتیسم است؟
تاخیر گفتار را میتوان یکی از مهمترین نشانههای اوتیسم به حساب آورد. با این وجود به تنهایی نمایانگر اوتیسم نیست و در صورتی که سایر علایم این اختلال وجود داشته باشد ممکن است چنین تشخیصی برای فرد گذاشته شود. همزمانی علایمی مانند اختلالات حسی در کنار رفتارهای تکراری و کلیشهای با تاخیر گفتار میتواند نشانی از اوتیسم باشد. در نظر داشته باشید که برخی دیگر از بیماریها مانند بیش فعالی یا فلج مغزی هم ممکن است چنین علایمی را از خود بروز دهد. بنابراین با مشاهده این علایم سرخود روی کودک تشخیص اوتیسم نگذارید. به جای آن از یک روانپزشک متخصص کودکان کمک بگیرید تا از ابتلای فرد به اوتیسم مطمئن شوید.
کودک اوتیسم در چه سنی شروع به حرف زدن میکند؟
متاسفانه جواب سرراستی برای این سوال وجود ندارد. چرا که برخی از کودکان اوتیستیک کمترین تاخیر را تجربه خواهند کرد و ممکن است با چند ماه تاخیر نسبت به کودکان عادی حرف زدن را شروع کنند. در حالیکه برخی دیگر ممکن است در سن 4 یا 5 سالگی فقط توانایی ادا کردن چند کلمه محدود را داشته باشند. عوامل زیر میتوانند روی تواناییهای حرف زدن کودکان اوتیسم تاثیر بگذارند:
- شدت اوتیسم؛
- توانایی های شناختی کودکان اوتیسم؛
- مهارتهای اجتماعی؛
- انگیزه آنها برای برقراری ارتباط.
در نظر داشته باشید که خدمات گفتاردرمانی میتواند توانایی حرف زدن کودکان اوتیسم را چندین برابر بهتر کند. هر چه سریعتر هم این خدمات را دریافت کنند، نتیجه نهایی بهتر خواهد بود.
البته نباید از نقش موثر خانوادهها غافل شد که میتواند وضعیت فرد را به کلی تغییر دهد. هر چه خانواده تمرینات ارائه شده توسط گفتاردرمانگر را بیشتر در خانه انجام دهد احتمال حرف زدن کودک بیشتر خواهد شد.
قبلا باور عموم بر این بود که اگر کودک اوتیستیک تا 4 یا 5 سالگی توانایی حرف زدن نداشت به احتمال زیادی دیگر آن را به دست نمیآورد. اما یک تحقیق در سال 2013 بر روی 535 کودک انجام شده است که نشان میدهد برخی از این کودکان ممکن است در سنین دبیرستان یا حتی میانسالی بتوانند توانایی حرف زدن را کسب کنند.
این تحقیق به وضوح تاثیر خدمات گفتاردرمانی در اتیسم و نقش حمایت خانواده بر بهبود گفتار کودکان اوتیستیک را تایید میکند.
دیر حرف زدن در کودکان اوتیسم چه علایمی دارد؟
همانطور که اشاره شد تاخیر گفتار یکی از نشانههای اوتیسم است اما هر تاخیری نشان دهنده اوتیسم نیست. بلکه دیر حرف زدن در کودکان اوتیسم با علایم و نشانههای خاصی همراه است که به شناسایی هر چه سریعتر اختلال کمک خواهد کرد. اگر میخواهید بدانید آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند یا نه باید آنها را با حالت طبیعی مقایسه کنیم. مراحل رشد گفتار کودک در حالت عادی تقریبا به صورت زیر است. در نظر داشته باشید که برای هر بازه میتوان 2 تا 3 ماه تاخیر را طبیعی در نظر گرفت:
1- ارتباط پیش کلامی
در مرحله پیش کلامی کودکان عموما با استفاده از صداهای نامفهوم و اشاره تلاش میکند که مفاهیم مورد نظر خود را به دیگران منتقل کند. این مرحله در کودکان عادی بازه 6 تا 12 ماهگی را شامل خواهد شد. کودکان در مرحله پیش کلامی معنی برخی از کلمات را فرا میگیرند و به صدا زدن اسم خودشان واکنش نشان خواهند داد.
2- اولین کلمات
در مرحلهای از زندگی کودکان کلمات تکی را برای اشاره به اشیاء و رویدادها به صورت خودانگیخته و غیر تقلیدی به کار خواهد گرفت. در مرحلهای که کودکان اولین کلمات خود را به زبان میآورند، بخشی از گفتار آنها قابل درک است. همچنین برخی از کلمات نامفهوم مرحله قبل را در خود جای داده است. در این مرحله کودکان از گفتار برای چند منظور مختلف استفاده خواهند کرد. درخواست کردن از دیگران، برچسبگذاری و اظهارنظر در مورد برخی از اشیا و فعالیتها مهمترین کارکردهای گفتار در این سن است. این مرحله به طور کلی محدوده سنی 12 تا 18 ماهگی کودکان عادی را شامل خواهد شد.
3- ترکیبات کلمات
دایره واژگانی کودکان در این مرحله به سرعت در حال افزایش است و شامل بخشهای مختلف گفتار (اسم، افعال، صفت و موصوف) میشود. آنها قادر به ترکیب خلاقانه کلمات برای اشاره به اشیا و رویدادها هستند. ترکیبات دو و سه کلمهای برای چندین عملکرد ارتباطی مختلف استفاده میشود. کودکانی که رشد معمولی دارند در محدود 18 تا 30 ماهگی چنین مهارتهای را کسب خواهند کرد.
4- جملهها
کودکان در این مرحله کلمات را در قالب جمله یا جملات ترکیب میکنند. همچنین برخی از ساختارهای زبانی مانند جمع، حرف اضافه و برخی از پایانهای فعل به درستی به کار میبرند. دایره لغات آنها به اندازه کافی بزرگ است تا نیازهای ارتباطی خود را در موقعیتهای روزمره برآورده کنند. مرحله استفاده از جملهها در کودکان در حال رشد 30 تا 48 ماهه دیده میشود.
5- زبان پیچیده
در پایان سالهای پیشدبستانی، معمولا کودکان در حال رشد دایره واژگان بزرگ و غنی دارند. کودکان از این دایره واژگان برای بیان طیف گستردهای از موضوعات از جمله ایدههای انتزاعی یا فرضی استفاده خواهند کرد. کودکان در این سن استفاده از ساختارهای دستوری پیچیده مانند جملات نسبی و مکملهای جمله را فرا میگیرند. همچنین میآموزند که چگونه با استفاده از قرینه معنوی جملات خود را کوتاهتر کنند.
در نظر داشته باشید که هر کدام از این مراحل باید در زمان مناسب طی شود. البته باز هم تکرار میکنیم که تاخیر گفتار به تنهایی نشان اوتیسم نیست و باید سایر علایم اختلال هم وجود داشته باشد تا بتوانیم چنین تشخیصی برای فرد بگذاریم.
بخش گفتاردرمانی کلینیک توانبخشی ایران یکی از باسابقهترین کلینیکهای تهران است که همواره افتخار همکاری با بهترین و مجربترین گفتاردرمانگران را در کارنامه خود دارد. ما همواره تلاش کردهایم که بهترین خدمات را در اختیار کودکان اوتیسم قرار دهیم. جهت دریافت مشاوره رایگان میتوانید با شماره زیر تماس حاصل فرمایید. همچنین برای دریافت آنلاین نوبت کافی است دکمه نوبت اینترنتی را لمس کنید:
عوامل موثر در حرف زدن کودک اوتیستیک
عوامل زیادی میتوانند جواب سوال «آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟» را تغییر دهند. برخی از این عوامل ثابت هستند به این معنی که ممکن است تا آخر عمر همراه فرد باشند. اما برخی دیگر ممکن است ناشی از محیط یا شرایط باشند و به سادگی قابل تغییر باشند. مهمترین عواملی که میتوانند حرف زدن کودک اوتیسم را تحت تاثیر قرار دهند شامل موارد زیر است:
1- شدت اختلال
در نوشته همه چیز در مورد اوتیسم اشاره کردیم که انواع اوتیسم در سه سطح خفیف، متوسط و شدید دسته بندی میشوند. هر چه اختلال شدیدتر باشد توانایی فرد برای حرف زدن و به طبع آن برقراری ارتباط کاهش پیدا خواهد کرد. در نظر داشته باشید که شدت اختلال میتواند به کمک درمانهای مختلف کاهش پیدا کند.
2- سن شروع درمان
اوتیسم یک اختلال رشدی است به این معنا که مانع رشد طبیعی فرد در برخی از جنبههای زندگی خواهد شد. بنابراین هر چه تشخیص بیماری در سنین پایینتر انجام شود و درمان فرد سریعتر شروع شود احتمال بهبودی و کاهش علایم بیشتر خواهد بود. چرا که به دلیل پلاستیسیتی مغز امکان ایجاد تغییرات در سنین پایین بیشتر خواهد بود. البته این بدان معنا نیست که افراد در سنین بالا نمیتوانند از خدمات درمانی بهرهمند شوند.
3- محیط و خانواده
خانواده نقش بسیار پررنگی در بهبودی افراد خواهند داشت. به شیوهای که میتوانند سرنوشت یک فرد را به کلی تغییر دهند. هر چه خانواده حمایت بیشتری از فرد به عمل آورد و برنامه درمانی وی را جدیتر دنبال کند احتمال بهبودی بیشتر خواهد بود. در نظر داشته باشید که آنچه گفتاردرمانگران در کلینیک انجام میدهند ضروری است اما کافی نیست. به همین دلیل باید خانوادهها تمرینات درمانی را در خانه ادامه دهند.
4- توانبخشی فراموش نشود
گفتاردرمانی، کاردرمانی و روانشناسی سه رشته توانبشخی هستند که میتوانند به حل مشکلات گفتاری افراد اوتیستیک کمک کنند. نقش گفتاردرمانی هم در این میان از همه پررنگتر خواهد بود. گفتاردرمانگران با استفاده از روشها درمانی منحصربهفرد خود مانند روش ABA کمک خواهند کرد که مشکلات گفتاری فرد رفع شود تا فرد بتواند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند.
چند تمرین خانگی برای بهبود گفتار کودکان اوتیسم
در ادامه چند نکته مهم جهت برقراری ارتباط بهتر با کودکان اوتیسم را با هم مرور خواهیم کرد. در نظر داشته باشید که همه این راهها برای همه کودکان اوتیستیک جواب نمیدهند. بلکه باید با آزمون و خطا بهترین روش را برای کودک خود انتخاب کنید:
از آنها پیروی کنید: سعی نکنید که کودک اوتیستیک را هدایت کنید، بلکه سعی کنید قوانین و ساختارهای مدنظر آنها را درک کنید. همچنین انتظارات خود را با سرعت پیشرفت کودک تنظیم کنید. این کار کمک خواهد کرد که درک مناسبتری از نحوه رشد وی به دست بیاورید. این کودکان بیشتر بر روی فعالیتی که خودشان انتخاب کردهاند تمرکز خواهند کرد و ممکن است چیزهایی مانند نحوه انتخاب خود را بیاموزند.
در مراحل اولیه از تک کلمات استفاده کنید: اگر کودک تازه شروع به برقراری ارتباط کرده است، تک کلمه میتواند برقرار ارتباط را سادهتر کند. برای نمونه زمانی که کودک به دنبال یک اسباب بازی میرود، نام آن اسباب بازی را تکرار کنید. در مراحل بعدی میتوانید برخی از خصوصیات اسباب بازی را هم اضافه کنید. برای نمونه زمانی که کودک به دنبال توپ میرود در ابتدا کلمه توپ را تکرار کنید. در مرحله بعد برخی از خصوصیات مانند رنگ را اضافه کنید. مانند توپ قرمز.
ارتباط چشمی برقرار کنید: هنگام حرف زدن با کودک سعی کنید که ارتباط شما چهره به چهره باشد تا ارتباط چشمی بهتر و بیشتری با کودک برقرار کنید. این کار کمک میکند که کودک حالات مختلف چهره شما را ببیند و به درک بهتر ارتباط کمک خواهد کرد.
کارهای کودک را تقلید کنید: وقتی میخواهید با فرزندتان ارتباط برقرار کنید، کارهایی را که انجام میدهد تقلید کنید. از کوبیدن کارد و چنگال روی میز گرفته تا چرخیدن. این کار به آنها نشان میدهد که سعی میکنید با آنها ارتباط برقرار کنید. در نتیجه به شما این فرصت را میدهد که چیز جدیدی را به ارتباط خود اضافه کنید و ببینید آیا آنها حرکات و گفتار شما را کپی میکنند یا خیر.
از ژستها و علایم بصری استفاده کنید: میتوانید هنگام گفتن «بله» سر را خم کنید یا هنگام گفتن «نه» سرتان را به عقب تکان دهید. همچنین برای «سلام» و «خداحافظ» دستتان را تکان دهید. از طرفی دیگر میتوانید از تصاویر برای کمک به برقراری ارتباط استفاده کنید، مانند تصویر شخصی که در مورد او صحبت میکنید.
از نقش بازی کردن و آهنگ خواندن کمک بگیرید: یکی از راههای بسیار موثر در بهبود حرف زدن کودکان اوتیستیک، نقش بازی کردن است. این روش در کاردرمانی و گفتاردرمانی هم تحت عنوان تئاتر درمانی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. علاوه بر آن آهنگ خواندن میتواند مهارتهای کلامی فرد را تقویت کند. میتوانید یک آهنگ را همخوانی کنید و سپس مکث کنید تا ببینید آیا کودک قسمت بعدی را خودش میخواند یا خیر.
به آنها فرصتهایی برای برقراری ارتباط بدهید: تلاش کنید که کودک را در موقعیتهایی قرار دهید که به کمک شما نیاز داشته باشند. برای نمونه اسباب بازی مورد علاقه آنها را دور از دسترس کودک قرار دهید. یا بازیهای دشوار به آنها بدهید تا برای تکمیل بازی از شما کمک بخواهند. البته نباید این کارها به حدی سخت باشند که کودک را از انجام فعالیت منصرف کند.
سوالات باز بپرسید: به جای پرسیدن سوالاتی که فقط به پاسخ بله یا خیر نیاز دارند، سعی کنید سوالات بازتری بپرسید. بنابراین به جای گفتن «آیا ماکارونی را دوست داری؟» میتوانید بپرسید «چه غذایی دوست داری برات بپزم؟» این گزینه به کودک این امکان را میدهد که پاسخ خود را بسط داده و اطلاعات بیشتری به جز بله یا نه گفتن به شما بدهد.
در نظر داشته باشید که همکاری خانواده نقش بسیار موثری در بهبود کودکان اوتیستیک دارد. بنابراین باید زمان زیادی را صرف تعامل با کودک خود کنید.
در این نوشته کلینیک توانبخشی ایران تلاش کردیم به سادهترین روش ممکن پاسخی مناسب برای سوال آیا کودکان اوتیسم حرف میزنند؟ پیدا کنیم. نتیجه اینکه نمیتوان نسخه واحدی برای کودکان مختلف پیچید. اما به کمک گفتاردرمانی و با حمایت خانواده بسیاری از کودکان اوتیسم میتوانند با دنیای پیرامون ارتباط برقرار کنند.
اگر هنوز هم در این زمینه سوالی دارید میتوانید آن را در کادر پایین وارد کنید تا همکاران ما در سریعترین زمان ممکن به آن پاسخ دهند.
گزارش