فلج مغزی مجموعه ای از اختلالات حرکتی می باشد که در اثر آسیب به مغز در حال رشد و تکامل کودک ایجاد می شود.  اگرچه آسیب های وارد شده به مغز در طول زمان بدتر نشده و بهبود نیز نمی یابند، ولی علائم و نشانه های فلج مغزی ممکن است با افزایش سن کودکان تغییر کرده و یا حتی بدتر شوند. 

 خوشبختانه بیماری سی پی را میتوان با مداخلات درمانی صحیح و زودهنگام می توان بسیاری از علائم فلج مغزی را بهبود بخشید. 

در این مطلب علائم و نشانه های مختلف فلج مغزی را در مراحل مختلف زندگی یک کودک فلج مغزی عنوان خواهیم کرد.

 

علائم فلج مغزی در نوزادان 

فلج مغزی اختلالی است که در اوایل زندگی شروع می‌شود؛ زیرا در اثر آسیب به مغز قبل، در حین و یا اندکی پس از تولد کودک ایجاد می‌شود.   به دلیل شروع زودهنگام فلج مغزی در زندگی، ممکن است این طور به نظر برسد که نوزادان می بایست علائم واضحی که نشان دهنده فلج مغزی می باشد را از خود نشان دهند. با این وجود، از آنجایی که ظاهرا فلج مغزی از طریق اختلالات حرکتی خود را نشان می دهد، گاهی اوقات تشخیص آن در کودکان زیر یک سال می تواند مشکل و چالش برانگیز باشد. 

از مطلب علایم سی پی در فلج مغزی در نوزادان دیدن فرمایید 

 

در نظر داشته باشید که مهارت های حرکتی در نوزادان و‌ کودکان کوچک به سرعت در حال رشد و تغییر است. بنابراین، اختلالات حرکتی مانند مهارت های حرکتی ضعیف و یا الگوهای راه رفتن غیرطبیعی که ممکن است به راحتی در بزرگسالان دیده و تشخیص داده شود، ممکن است در نوزادان و کودکان کوچک به سختی قابل تشخیص باشد. علاوه بر این، زمانی که علائم و نشانه های فلج مغزی خفیف باشد، تشخیص فلج مغزی در نوزادان سخت تر نیز خواهد شد. 

با در نظر گرفتن این موضوع، برخی از علائم شایع فلج مغزی که در نوزادان و کودکان کوچک دیده می شوند؛ عبارتند از:

 * تاخیرهای رشدی و تکاملی:

به احتمال زیاد، شایع ترین علامت فلج مغزی در نوزادان و کودکان کوچک تاخیر در رشد و تکامل می باشد. 

نقاط عطف رشدی و تکاملی خاصی وجود دارند که نوزادان و کودکان کوچک در هنگام رشد و تکامل می بایست آنها را به دست آورند.

باید در نظر داشت که همه نوزادان با سرعت مخصوص به خود پیشرفت کرده و رشد و تکامل می یابند؛ ولی معمولا نوزادان سی پی ممکن است با روند و سرعتی که انتظار می رود به نقاط عطف رشدی و تکاملی دست نیابند.و قطعا باید به تفاوت های فلج مغزی و تاخیر حرکتی در کودکان واقف بود. 

 مثال هایی از نقاط عطف رشدی و تکاملی در نوزادان و کودکان کوچک عبارتند از:

- ۲ ماهگی: نوزادان می توانند سر خود را بلند کنند، دست ها و پاهایشان را به طور یکنواخت حرکت دهند

- ۴ ماهگی: نوزادان توانایی دست زدن و گرفتن اشیاء را به دست می آورند، با کمک می توانند به صورت عمودی بنشینند، غلت می زنند

- ۶ ماهگی: نوزادان توانایی نشستن به طور مستقل را بدست می آورند، صداسازی کرده و از هر دو دست برای دست ورزی با اشیاء استفاده می کنند

- ۹ ماهگی: کودکان می توانند سینه خیز رفته و یا چهار دست و پا حرکت کنند، خود را برای ایستادن بلند کنند، از مهارت pincer grasp (برداشتن اشیاء با انگشت شست و اشاره) استفاده کرده و با اسباب بازی هایشان سرگرم شوند.

- ۱ سالگی: کودکان مستقلا قادر به ایستادن و نشستن می شوند، به اشیاء اشاره می کنند، ممکن است راه رفتن و یا استفاده از کلمات ساده را شروع کنند

 بدون در نظر گرفتن اینکه کودکی فلج مغزی دارد یا نه، برخی از کودکان ممکن است از دست یافتن به این نقاط عطف رشدی و تکاملی عقب بمانند.

از مقاله" تاخیر تکاملی در کودکان | آیا پای فلج مغزی در میان است؟" دیدن فرمایید

‏اگر احساس می کنید که نوزاد شما آنطور که باید پیشرفت نکرده و رشد و تکامل نمی یابد، می بایست با پزشک متخصص کودکتان مشورت کنید. 

با این حال، پزشکان متخصص ممکن است در تشخیص موارد خفیف‌تر فلج مغزی در سنین پایین تردید داشته باشند؛ زیرا که معمولا برخی از کودکان در سن ۲ سالگی، دیگر علائم فلج مغزی را نشان نمی دهند.

 

* تون عضلانی غیر طبیعی:

یکی دیگر از نشانه های فلج مغزی در نوزادان و کودکان کوچک، تون عضلانی غیر طبیعی (بالا یا پایین) می باشد.

تون عضلانی بالا (اسپاستیسیته) منجر به حرکات سخت و عضلات سفت شده و نشان دهنده شایع ترین نوع فلج مغزی، به نام فلج مغزی اسپاستیک می باشد.

نوزادان دارای اسپاستیسیته، ممکن است در طولانی مدت دست های مشت کرده، پاهای ضربدری و یا زانوهای خمیده را نشان دهند. از سوی دیگر، نوزادانی که تون عضلانی پایین(هیپوتونی) دارند را می توان با ضعف و کمبود قدرت بدنی، فلاپی(شل) بودن اندام ها و کنترل ناکافی سر شناسایی کرد.  

 

به طور کلی، نوزادانی که فقط تون عضلانی پایینی را نشان می دهند، دچار فلج مغزی آتاکسیک هستند. نوزادان دارای فلج مغزی دیسکینتیک، نوسانات غیرقابل کنترلی بین تون عضلانی بالا و پایین را تجربه خواهند کرد؛ که در نتیجه می تواند این طور به نظر برسد که همیشه در حال حرکت هستند.

* لرزش:

اگرچه حالت لرزش(ترمور) چندان در میان نوزادان شایع نیست، اما چنانچه متوجه شدید بازوی نوزاد و یا کودک کوچکتان با رسیدن به اشیاء شروع به لرزیدن می کند، ممکن است او فلج مغزی آتاکسیک داشته باشد. در عین حال مد نظر داشته باشید راهکارهایی برای از بین بردن لرزش در فلج مغزی وجود دارد 

این نوع فلج مغزی با عدم تعادل و هماهنگی مشخص می شود. حرکات هدفمند می تواند مخچه (که مسئول تنظیم دقیق حرکات و تعادل است) را به شدت تحت تأثیر قرار داده و باعث ایجاد لرزش شود.

 

با تیم تخصصی مرکز جامع توانبخشی ایزان به عنوان اولین موسسه توانبخشی تخصصی کودکان سی پی در کشور همراه شوید

02188242410

نوبت  اینترنتی

* تغذیه ضعیف و نامناسب:

فلج مغزی می تواند تمام قسمت های مختلف بدن از جمله عضلات دهان کودک را درگیر کند.  اگر متوجه شدید که نوزاد شما دارای مشکلات تغذیه ای است و درست شیر یا غذا نمی خورد، ممکن است این حالت نشانه ای از اختلالات حرکتی دهان باشد. 

این حالت می تواند باز کردن یا بستن دهان و قورت دادن و بلع را برای نوزاد یا کودک شما دشوار کند. به طور کلی، مشکلات تغذیه ای به راحتی قابل شناسایی بوده و می بایست به سرعت به پزشک متخصص گزارش داده شوند تا از بروز سوء تغذیه در نوزاد جلوگیری شود.

اگرچه ممکن است فهمیدن اینکه نوزاد شما فلج مغزی دارد برای شما چالش برانگیز و ناراحت کننده باشد، ولی باید در نظر داشته باشید که تشخیص زودهنگام و شروع به مداخلات درمانی، برای پیشرفت و رشد مهارت های حرکتی کودک و رفع مشکلات او بسیار موثر خواهد بود.

 مغز نوزادان و کودکان دارای سطوح بالایی از خاصیت نورو پلاستیسیته یا انعطاف پذیری عصبی بوده و توانایی آنها را برای سازگاری و تنظیم مجدد خود برای یادگیری و بهبود مهارت ها افزایش می دهند 

 بهره‌گیری از مداخلات درمانی زودهنگام در طول سال اول زندگی کودک می‌تواند به کودک کوچک شما کمک کند تا نقاط عطف رشدی و تکاملی مناسب را بدست آورده و عوارض و مشکلات بعدی را نیز به حداقل رسانده و یا حتی از بروز آنها پیشگیری کند.

 

با یک اختراع جدید و شگفت انگیز به نام گیت پلیت برای کمک به تعادل کودکان سی پی آشنا شوید

احتمال راه افتادن کودک سی پی خود را پیش بینی کنید 

با کاربرد اسپایدرکیج در کودکان فلج مغزی آشنا شوید

علائم فلج مغزی در کودکان نوپا:

از آنجایی که کودکان نوپا معمولاً در رشد مهارت های حرکتی خود پیشرفت بیشتری کرده اند، معمولا تشخیص علائم فلج مغزی در آنها آسان تر خواهد بود.  در واقع، در حالی که اکثر موارد فلج مغزی تا زمانی که کودک به سن یک یا دو سالگی می رسد تشخیص داده می شوند، ولی ممکن است موارد خفیف تر فلج مغزی تا زمانی که کودک به سن ۴ یا ۵ سالگی می رسد تشخیص داده نشوند. 

علائم و نشانه های مشابهی از وجود فلج مغزی در نوزادان و کودکان نوپا وجود دارد؛ مانند پیشرفت کند در دست یابی به نقاط عطف رشدی و تکاملی، تون عضلانی غیر طبیعی و تغذیه ضعیف.  با این وجود، علائم دیگری از فلج مغزی وجود دارد که در کودکان نوپا نمایان می شود، در حالی که در نوزادان دیده نمی شود، مانند:

 

* الگوی راه رفتن غیر طبیعی

در کودکان نوپای سی پی، کشش ناهموار عضلانی می تواند منجر به ایجاد الگوهای راه رفتن غیرطبیعی شود، از جمله:

- راه رفتن روی پنجه یا پنجه روی (Tiptoeing)

- راه رفتن به صورت خمیده (Crouch gait)

- راه رفتن قیچی وار (Scissor gait)

 کودکان نوپای سی پی که در تعادل مشکل دارند، ممکن است به راه رفتن با پاهای باز ادامه دهند؛ زیرا این گونه راه رفتن تعادل پایدارتری را ایجاد کرده و از افتادن آنها جلوگیری می کند.  

این گونه الگوهای راه رفتن غیر طبیعی ممکن است از نشانه های فلج مغزی باشد.

 

* مشکلات گفتاری:

تا سن ۲ سالگی، کودک نوپای شما باید بتواند کلمات را با هم ترکیب کند.  

چنانچه متوجه تأخیر قابل توجهی در پاسخ‌ها، تلفظ ضعیف، لکنت زبان و یا گفتار درهم و نامناسب کودک خود می‌شوید، ممکن است کودک نوپای شما در مهارت های گفتاری و کنترل عضلات‌ دهان خود دچار مشکل باشد.در بسیاری موارد نقش گفتاردرمانی در فلج مغزی محسوس است. 

 به علاوه، برخی از مشکلات تنفسی، با اختلالات حرکتی دهان مرتبط هستند. چنانچه متوجه شدید که کودک نوپای شما برای نفس کشیدن در بین کلمات تلاش کرده و یا از طریق بینی صحبت می کند، این حالات نیز ممکن است نشانه هایی از وجود فلج مغزی باشند.

 

* هماهنگی ضعیف:

چنانچه کودک نوپای شما علایم اختلال در حرکات ظریف مانند گرفتن و برداشتن اشیای کوچک، استفاده از قاشق و چنگال و یا در دست گرفتن مداد مشکل دارد، ممکن است فلج مغزی آتاکسیک داشته باشد.  

این نوع از فلج مغزی با تعادل و هماهنگی ضعیف مشخص می شود.

 اگرچه علائم عنوان شده در بالا "ثابت" نمی کنند که کودک نوپای شما فلج مغزی دارد، اما همچنان ممکن است باعث ایجاد نگرانی شوند.  چنانچه متوجه هر گونه اختلال حرکتی در کودک نوپای خود شدید، مشکل را با پزشک متخصص کودک خود و یا یک متخصص کاردرمانی کودک در میان بگذارید.

 با وجود اینکه کودکان نوپا از هنگام تولد زمان زیادی را برای ایجاد الگوهای حرکتی و عادات نامناسب داشته اند، اما هنوز هم می توانند با استفاده از روش های درمانی و مداخلات زودهنگام مناسب برای به حداقل رساندن اثرات فلج مغزی بر رشد و تکامل خود و پیشرفت بهینه توانایی ها و عملکردهای خود بهره مند شوند.

 

علائم فلج مغزی در بزرگسالان:

علائم فلج مغزی در بزرگسالان بی شباهت به علائم فلج مغزی در نوزادان و کودکان نوپا نبوده و شامل تون عضلانی غیر طبیعی، الگوهای راه رفتن غیر طبیعی، تعادل و هماهنگی ضعیف می باشد. ولی شرایط بزرگسالان از این نظر منحصر به ‌فرد و متفاوت است که سال‌ها فرصت داشته‌اند تا یا با به کار بردن روش های درمانی و مدیریتی مناسب، بر درمان علائم و مشکلات فلج مغزی خود تمرکز کنند و یا اجازه دهند این علائم و مشکلات پیشرفت کنند.

بزرگسالان سی پی که سالها، آگاهانه و فعالانه علائم فلج مغزی آنها مدیریت و درمان شده است، ممکن است همچنان تون عضلانی غیر طبیعی و مشکلات هماهنگی را داشته باشند. با این وجود، ممکن است الگوهای راه رفتن آنها اصلاح شده و بهبود یافته باشد، و مشکلات ارتباطی و تغذیه ای آنها نیز کم شده و یا حتی از طریق تکنیک های جبرانی برطرف نیز شده باشد.

 معمولا، بزرگسالانی که فلج مغزی خفیف‌تری دارند، می‌توانند با روش های درمانی و مدیریتی مناسب علائم و مشکلات خود، زندگی کاملاً مستقلی را داشته باشند. 

از مقاله " زندگی افراد فلج مغزی بزرگسال چگونه خواهد بود؟ " دیدن فرمایید

 

حتی افرادی که موارد شدیدتری از فلج مغزی را دارند می توانند پیشرفت علائم خود را محدود کرده و از طریق تکنیک های درمانی و مدیریتی مناسب از بروز عوارض و مشکلات بیشتر جلوگیری کنند.

 زندگی منفعلانه و بدون برنامه درمانی با علائم و مشکلات فلج مغزی ممکن است منجر به افزایش شدت علائم و مشکلات آن در دراز مدت شود.   

اگرچه آسیب مغزی که باعث ایجاد فلج مغزی در اوایل زندگی می شود تغییر نمی کند، ولی اختلالات حرکتی و سایر مشکلات مرتبط با آن ممکن است بدتر شود.  برخی از بزرگسالان سی پی ممکن است اسپاستیسیته بیشتر و یا مشکلات بیشتری مانند دردهای مزمن، خستگی، انقباضات مفصلی و بی اختیاری داشته باشند.

 علائم و مشکلات فلج مغزی با افزایش سن تغییر کرده و بسته به نوع فلج مغزی نیز بسیار متفاوت خواهد بود.

 

انواع مختلف فلج مغزی عبارتند از:

* فلج مغزی اسپاستیک

* فلج مغزی دیسکینتیک (آتتوئید)

* فلج مغزی آتاکسیک

* فلج مغزی هیپوتونی

* فلج مغزی ترکیبی

 

علائم فلج مغزی اسپاستیک:

اکثریت بیماران فلج مغزی، فلج مغزی اسپاستیک را تجربه می کنند. همان طور که از نام این فلج مغزی پیداست، فلج مغزی اسپاستیک با اسپاستیسیته مشخص می شود که شامل سفتی در عضلات آسیب دیده می باشد و ممکن است هر جایی از یک اندام تا کل بدن کودک را تحت تأثیر قرار دهد.

 

سایر علائم شایع فلج مغزی اسپاستیک عبارتند از:

* حرکات سفت، سخت و آهسته 

* الگوهای راه رفتن غیر طبیعی

* مشکلات در تعادل

* دردهای مزمن

* گره کردن و به هم فشردن انگشتان دست ها و پاها

* مشکلات در جویدن، بلع و یا تکلم 

 

از آنجایی که فلج مغزی اسپاستیک از نظر شدت و نواحی از بدن که تحت تاثیر آن قرار می گیرند متفاوت است، ممکن است در هر کودکی به‌شکل متفاوتی ظاهر شود.

 

علائم و نشانه های انواع دیگر فلج مغزی:

فلج مغزی دیسکینتیک، آتاکسیک و ترکیبی، تنها در حدود ۲۰ درصد از موارد فلج مغزی را تشکیل می دهند.

فلج مغزی دیسکینتیک با حرکات غیر قابل کنترل کودک از انواع دیگر سی پی متمایز می شود.  

علائم آن با حرکات تکرار شونده، پیچشی و وضعیت‌ بدنی (posture) غیر طبیعی مشخص می‌شوند (وضعیتی که دیستونی dystonia نامیده می‌شود). در واقع، دیستونی به انقباض غیرقابل کنترل عضلات اشاره دارد.

 در حالی که سایر حرکات کودک به دلیل نوسانات تون عضلانی، سریع، غیر ارادی و بی هدف می باشد. (وضعیتی که choreoathetosis نامیده می‌شود). مشکلات تعادل و هماهنگی از علائم اصلی مرتبط با فلج مغزی آتاکسیک می باشد. کودکان سی پی آتاکسیک اغلب دارای تون عضلانی پایین، مهارت های حرکتی ظریف محدود، مشکلات گفتاری و وضعیت بدنی نامناسب هستند.   

حرکات کودک می توانند آهسته و پر پیچ و خم و یا سریع و تند باشند. این کودکان به دلیل داشتن مشکلات در تعادل، ممکن است با پاهای باز راه بروند و زمین خوردن های مکرر را تجربه کنند.

 فلج مغزی هیپوتونی باعث کاهش تون عضلانی و شل شدن بیش از حد عضلات می شود. بازوها و پاهای کودک به راحتی حرکت می کنند و کودک مانند عروسک های پارچه ای شل یا فلاپی به نظر می رسد. نوزادان مبتلا به این نوع فلج مغزی، کنترل کمی بر روی سر خود دارند و ممکن است دچار مشکل تنفسی نیز شوند. همانطور که این کودکان بزرگتر می شوند، ممکن است به دلیل ضعیف شدن عضلات خود برای صاف نشستن نیز دچار مشکل شوند. 

 فلج مغزی ترکیبی شامل ترکیبی از علائم انواع مختلف فلج مغزی می باشد. در بیشتر موارد در فلج مغزی ترکیبی، کودکان علائم فلج مغزی اسپاستیک و دیسکینتیک را تجربه می کنند.

 

آشنایی با علائم و نشانه های فلج مغزی در مراحل مختلف زندگی کودک: نکات کلیدی:

فلج مغزی می تواند علائم و نشانه های مختلفی را در طول زندگی کودک ایجاد کند.  مشاهده علائم و نشانه های سی پی در نوزادان دشوار است، اما این علائم در کودکان نوپا نمایان تر خواهند شد.

بزرگسالان سی پی ممکن است علائم مشابهی با علائمی که در دوران کودکی تجربه کرده اند را داشته باشند و یا با بهره گیری از روش های درمانی مناسب علائم و مشکلات فلج مغزی آنها بهبود یافته و یا حتی برطرف شده باشند.

 آنچه اهمیت دارد این است که صرف نظر از نوع و یا شدت فلج مغزی، همواره می توانید برای بهبود و مدیریت علائم و مشکلات کودکتان در هر سنی تلاش کرده و کیفیت زندگی او را بهتر کنید.

 

ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز کاردرمانی فلج مغزی