کاردرمانی در اسکولیوز کودکان
- توضیحات
کیفیت وضعیت بدنی انسان ها تاثیر خاصی در زندگی انسانها دارد زیرا تغییرات مثبت و منفی که در ساختار بدن انسان ها ایجاد میشود سایر شرایط زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار میدهد و پیامد های این تغییرات میتواند بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی انسان ها تاثیر بگذارد.
علل کلی بروز ناهنجاری های ستون فقرات شامل اختلالات ژنتیکی ،مادرزادی،بیماری ها و صدمات، عدم تحرک و عادات نامناسب در نشستن و ایستادن ، حمل اشیا سنگین و..... باشد. اسکولیوز نوعی ناهنجاری ستون فقرات میباشد که شامل انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات میباشد و این عارضه رایج ترین نوع اختلال ستون فقرات میباشد که بیشتر در کودکان یا سال های اولیه نوجوانی مشاهده میشود و در خانم ها شایع تر از اقایان میباشد .
تعداد بسیار کمی از بیماران دارای اسکولیوز ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشند و بیشتر موارد این عارضه با تمرینات کاردرمانی در سنین پایین اصلاح میگردد لذا در این مقاله قصد داریم به معرفی اسکولیوز و تاثیر تمرینات کاردمانی و روش های کاردرمانی در کودکان دارای اسکولیوز بپردازیم و توجه داشته باشید در صورتی که اسکولیوز در کودکان بدون درمان رها شود میتواند باعث مشکلات زیادی مثل کمر درد ،نقص ظرفیت های حیاتی و مشکلات روانی اجتماعی در سنین بزرگسالی منجر شود.
تشخیص اسکولیوز
1-ارزیابی کاردمانی: جهت ارزيابي اسـكوليوز سـتون فقـرات، فـرد را در حالت ايستاده به طوري كه در پشت صـفحه شـطرنجي ايستاده بـود، از نمـاي پـشتي مـشاهده میکنیم؛ سـپس برجستگي دنـده هـا و شـانه هـا را در دو طـرف مقايـسه میکنیم؛ در صورتي كـه ايـن برجـستگي در يـك طـرف بيشتر باشد، نـشان دهنـده ابـتلاي فـرد بـه عارضـه اسكوليوز است. پس از انجام اين عمل ميتوان فاصـله بين سطح بالايي شانه چپ و راست را نيـز انـدازه گيـري كرد؛ در صورت وجود فاصله بين اين دو سطح ميتـوان اطمينان حاصل كـرد كـه فـرد بـه عارضـه ي اسـكوليوز مبتلاست
2-ابزارهای تشخیصی: زمانی که به پزشک مراجعه می‌کنید، ابتدا معاینات فیزیکی برای شما انجام میگیرد. در ادامه پزشک با استفاده از ابزاری به نام اسکولیومتر، درجه انحنا را اندازه‌گیری میکند.اگر زاویه اندازه‌گیری شده بیش از ۱۰ درجه باشد، نشان‌دهنده این بیماری است.
3-اسکن‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سیتی اسکن و ام آر آی میتواند به پزشک کمک کند تا شکل، جهت، محل و زاویه منحنی را مورد ارزیابی قرار دهد.
انواع اسکولیوز
اسکولیوز به دو دسته ی ساختمانی و غیر ساختمانی تقسیم میشود .
اسکولیوز غیر ساختمانی به دلایل وضعیت نادرست بدنی،اسپاسم یکطرفه در عضلات ستون مهره ها و اختلاف طول اندام های تحتانی میتواند ایجاد شود.
اسکولیوز ساختمانی بر اساس علت میتئاند مادرزادی یا بدون دلیل خاصی باشد ،در صورتی که اسکولیوز بدون دلیل خاصی باشد انرا از نوع نامعلوم میدانیم.شایع ترین نوع اسکولیوز ،اسکولیوز با علل نامعلوم میباشد و علایم این بیماری بر کیفیت زندگی بیماران تاثیر بسزایی دارد ،تکنیک های دستی که توسط کاردرمانگران انجام میشود از موثرترین روش های درمان اسکولیوز در کودکان میباشد .
عوارض اسکولیوز در کودکان
علایم ونشانه های این بیماری بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه ی این افراد تاثیر میگذارد ،اسکولیوز ناحیه سینه ای بر عملکرد تنفسی بیماران میتواند تاثیر گذارد.در میان کودکان دارای اسکولیوز با زاویه انحراف 30 تا 80 مشکلات تنفسی و قلبی عروقی زیادی مشاهده شده است .از طرفی بروز کمردرد هم در این بیماران طبیعی میباشد .
درمان اسکولیوز
وجود اسکولیوز باعث مشکلات اجتماعی و همچنین بروز مشکلاتی در سیستم تنفسی فرد میشود از این رو درمان هر چه سریعتر ان در کودکان الزامی است، برای درمان اسکولیوز بسته به شدت ان و سن کودک میتوان از تمرینات کششی و تقویتی و همچنین درمان های دستی که همه ی این موارد توسط کاردرمانگران انجام میشود،بهره برد .همچنین میتوان از بریس و یا در صورت لزوم جراحی استفاده کرد.تمرینات کششی و تقویتی و سایر درمان های دستی و تمرینات که توسط کاردرمانگران انجام میشود به همراه بریس و سایر اقدامات توانبخشی میتواند ساختار ستون مهره ها را در کودکان تغییر دهد.اسکولیوز با زاویه انحراف 20 درجه میتواند در کودکان با اقدامات کاردرمانی اصاح شود. همچنین در بیمارانی که زاویه انحراف انها 45 درجه میباشد ،ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
اسکولیور از جمله شایع ترین ناهنجاری های کودکان میباشد که باعث تغییر شکل ستون فقرات شده و در صورت عدم اصلاح میتواند مشکلات تنفسی و ... در کودکان ایجاد کند. تیم تخصصی کاردرمانی مرکز جامع توانبخشی ایران با بیش از دو دهه تجربه در زمینه ی اصلاح ناهنجاری های کودکان ، افتخار همراهی با شما از طریق روش های زیر را دارد:
تمرینات کاردرمانی درکودکان دارای اسکولیوز
1-تقویت عضلات لگن:ابتدا به صورت طاقباز بخوابید سپس کمر خود را از زمین بلند کنید و این وضعیت را تا 10 ثانیه نگه دارید سپس کمر خود را پایین بیاورید.این تمرین را میتوان چند بار در روز برای تقویت عضلات لگن انجام داد.
2-خم شدن طرفی تنه(lateral flexion):
کودک به صورت نشسته یا ایستاده قرار گیرد، سپس دستش را روی کمر در جایی که قوس اسکولیوز وجود دارد بگذارد و به طرف مقابل تنه را خم کند .
3-چرخش تنه
کودک به صورت نشسته قرار بگیرد و دستس یک طرف را از ناحیه ی ارنج خم کرده سپس تنه را به طرف مقابل بچرخاند و بالعکس.
4-خم کردن مهره های گردن ( flexion neck ):
این تمرین میتواند در تقویت عضلات خم کننده ی گردن نقش داشته باشد و تعادل میان عضلات خم کننده(فلکسور) و صاف کننده(اکستانسور) گردن میتواند باعث جلوگیری از افزایش قوس در گردن و کاهش عوارض اسکولیوز شود.
5-کودک به حالت شکم خوابیده قرار بگیرد و یک نفر دو طرف کمربند لگنی کودک را میگیرد و سپس کودک دستانش را پشت سرش قرار دهد و تنه ی خود را به طرف برجسته حرکت میدهد.
6-اویزان شدن از میله ی بارفیکیس: اگر میله ی بارفیکس در اختیار دارید کودک را از میله اویزان کنید و خودتان هم در پشت کودک ایستاده و مراقب او باشید.
7-صاف کردن تنه: کودک به صورت نشسته یا ایستاده قرار گرفته و دستانش را پشت سر خود قرار داده و تنهی خود را به عقب حرکت دهد.
8- کودک در حالت چهاردست و پا قرار گرفته و کمر خود را به بالا و پایین حرکت دهد.
9-کودک در حالت ایستاده مقابل دیوار قرار گرفته و دستانش را روی دیوار قرار داده و بدن خود را بالا بکشد.
در صورتی که کودک شناخت کافی برای انجام مستقل تمرینات ندارد، والدین یا درمانگر تمرینات را به صورت passive یا با کمک انجام دهند.
روش سه بعدی شروث ( Schroth)
برای درمان اسکولیوز روش خاصی ابداع شده که روش سه بعدی شروث نام دارد.
اساس درمان تمرینات شروث به شرح زیر است :
۱ - بیمار در هر لحظه از وضعیت بدن خود آگاه باشد. اغلب ما به وضعیت بدن خود توجه نمی‌کنیم و حواسمان به کاری است که در حال انجام آن هستیم.
۲- افزایش قدرت عضلانی ، انعطاف پذیری ستون مهره ها و بالابردن تحمل Endurance و توان ستون مهره ها کمک به بهبود اسکولیوز می کند.
۳- آموزش بیمار به کشیدن تنفس های عمیق ، باعث افزایش ظرفیت ریوی می شود. پر شدن ریه ها از هوا خودش میتواند باعث فشار به قوس اسکولیوز شود و از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری میکند.
هر جلسه کاردمانی شامل ۴۵ دقیقه تا یک ساعت میباشد. این تمرینات یسه بار در هفته به مدت ۱۲ هفته (۳ ماه ) باید انجام شود. پس از آن نیز صلاح است بیمار در صورتی که امکانات و آینه در منزل را دارد ورزش ها را در منزل انجام دهد وگرنه باید است به مراکز اصلاح اسکولیوز مراجعه کند. برای این تمرینات از نردبان هایی که به دیوار متصل هستند همچنین از بارفیکس و توپ های مخصوص این کار و باند هایی که برای این کار در نظر گرفته شده است استفاده می شود.
این تمرینات باید در جاهای خاصی که دارای اتاق بزرگ هستند و دیوار های اتاق آینه کوبی شده است انجام شود. هدف از تمرینات اصلاح اسکولیوز ، چرخش ستون و اصلاح قوس مهره ها و طولانی کردن و کشیدن ستون مهره ها و پایدار کردن آن‌ها در یک وضعیت اصلاح شده است. برای این کار لازم است که عضلات دو طرف ستون مهره ها نیروی عضلانی کافی داشته باشند. این تمرینات در سالهای ۱۸۰۰ توسط کاترینا شروث ابداع شد و توسط دختر وی بسط داده شد.. وی متدهایی برای درمان خود ابداع کرد که بعدها وارد پزشکی شد و سرانجام یک کلینیک برای خود باز کرد که در آن ۱۵۰ بیمار مبتلا به اسکولیوز را توانست درمان بکند. استدلال کاترینا شروث این بود که وقتی فردی مبتلا به اسکولیوز را از پشت سر نگاه میکنیم ستون مهره‌های وی به شکل حرف C یا S است. قاعدتاً وقتی که ستون مهره ها به یک طرف کج می شود یا می چرخد ، دیسک‌های بین مهره‌ای در یک طرف بیشتر فشرده می شود و در طرف دیگر بازتر می شوند. میزان چرخش مهره ها در افراد مختلف و در وضعیت های مختلف نشسته ایستاده و خوابیده متفاوت است. بنابراین، این تمرینات در وضعیت های ایستاده نشسته و خوابیده انجام می‌شوند. فرضیه شروث این بود که وقتی اسکولیوز ایجاد می شود، عضلات در یک طرف معمولاً ضعیف تر می شوند، چون کمتر کار می کنند، عضلات طرف دیگر نیز زیاد کار می کنند و دچار خستگی می شوند بنابراین اگر عضلات هر دو طرف را تقویت کنیم باعث اصلاح اسکولیوز می شود۰
استدلال بعدی این بود که خود نفس کشیدن باعث اصلاح چرخش اسکولیوز میشود .چون قفسه سینه را حرکت می کند.وی مدتها در آیینه تمرینات خود را نگاه می کرد و معتقد بود آینه باعث می شود که انسان به وضعیت بدن خود آگاهی پیدا کند و در اوایل ستون مهره ها را داوطلبانه و آگاهانه اصلاح می کند و پس از مدتی ناخودآگاه در وضعیت صحیح تری قرار می گیرد. اساس درمان شروث این است که ستون مهره ها کشیده شود و فرد دیگری با فشار دست ستون مهره ها را در وضعیت صحیح قرار دهد.
مثال هایی ازتمرینات شروث (schroth):
1-اصلاح اسکولیوز در حالت به شکم خوابیده( prone ):
برای انجام این تمرین باید بیمار به صورت شکم خوابیده روی یک چهارپایه قرار دهده شود،اگز قسمت برجسته در پشت بیمار میباشد یه شانه های بیمار کشش داده میشود و سپس کاردرمانگر با وارد کردن فشار به قسمت های برجسته ستون فقرات سعی در اصلاح قسمت برامده میکند.کودک باید در حین انجام تمرین نفس عمیق بکشد..
2- اصلاح اسکولیوز در حالت نیم آویزان
برای این منظور بیمار بر روی پاهای خود در حالت نیمه نشسته قرار میگیرد و دست‌های خود را به پله های نردبان می گیرد و خود را به حالت کشیده در می‌آورد. در این موقع کاردرمانگر در پشت بیمار قرار گرفته و ستون مهره‌های را دستکاری می کند و به بیمار یاد می دهد در چه مواردی ریه های خود را پر از هوا کند و در چه زمانی هوا را از ریه خود خارج کند که ستون مهره هایی وی اصلاح شود. در عین حال در پشت نردبان آینه بزرگی قرار دارد که بیمار بدن خود را می تواند ببیند.
3- اصلاح اسکولیوز با تقویت عضله ایلیوپسواس بر روی توپ
از این تمرین برای درمان کسانی که دچار اسکولیوز کمری هستند استفاده میشود. برای این منظور از انقباض عضله ایلیوپسواس که در داخل شکم و لگن در جلوی ستون مهره ها قرار گرفته است ، برای اصلاح قوس ستون مهره ها استفاده می کنند . برای این منظور بیمار بر روی یک توپ بزرگی به شکمی خوابد و دست‌های خود را به پله های نردبان میگیرد خود را کشش میدهد کاردرمانگر قوس او را اصلاح می کند .
سخن اخر:
اسکولیوز از شایع ترین ناهنجاری های ستون فقرات در کودکان و نوجوانان میباشد که به دلایل مختلف از جمله وضعیت های اشتباه نشستن ،ایستادن و ... یا عوامل ژنتیکی و عوامل ناشناخته میتواند رخ دهد و این ناهنجاری میتواند عوارض مختلفی مثل مشکلات تنفسی ، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات دیگری را ایجاد کند . در حال حاضر کاردرمانی از موثرترین روش های درمان کودکان مبتلا به این عارضه میباشد .در صورتی که کودک مبتلا به این عارضه دارد حتما به پزشک متخصص مراجعه و از خدمات کاردرمانی هم بهره مند شوید.
ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز جامع توانبخشی ایران