بازي درماني چيست؟

بازی درماني يك روش درماني است که عمدتا برای کودکان استفاده می شود. دليل آن اين است که ممكن است کودکان نتوانند احساسات خود را پردازش کنند یا مشکلاتشان را برای والدین یا بزرگسالان ديگر بيان كنند.


اگرچه ممکن است بازي درماني به نظر همانند يك زمان بازی معمولی باشد، اما اهميت و تاثير آن می تواند بسيار زياد باشد.

یک کاردرمانگر آموزش دیده می تواند از زمان بازی برای مشاهده و آگاه شدن از مشکلات کودک استفاده کند. سپس درمانگر می تواند به کودک در درك احساسات و مقابله با آسیب های حل نشده او کمک کند. از طریق بازی، کودکان می توانند روش هاي جديد كنار امدن و مواجه شدن با شرايط جديد و نحوه هدایت رفتارهای نامناسب خود را بیاموزند.

بازی درمانی توسط انواع متخصصان داري مجوز بهداشت روان مانند کاردرمانگران ، گفتاردرمانگران ،روانشناسان و روانپزشکان انجام می شود. 
علاوه بر این، انجمن بازی درمانی برنامه های آموزشی ویژه و مدارک پیشرفته ای را در زمينه بازي درماني برای متخصصین بهداشت روان، مشاوران و روانشناسان مدارس ارائه می دهد.

فواید بازی درمانی:

براساس تحقيقات انجمن تخصصي بين المللي بازي درماني، نزديك به ٧١ درصد از كودكانی كه به بازی درمانی مراجعه می كنند، ممكن است تغییرات مثبتی را نشان دهند.

در حالی که ممكن است در ابتدا برخی از کودکان با کمی بي ميلي و تردید جلسات بازي درماني را شروع کنند، اما به تدريج اعتماد كودك به درمانگر افزايش مي يابد.
با راحت تر شدن كودك و تقویت پیوند و رابطه بين او و درمانگر، کودک در بازی خود خلاق تر شده و يا از كلام بيشتري استفاده مي كند.

برخی از مزایای بالقوه بازی درمانی عبارتند از:
• احساس مسئوليت پذيري بيشتر براي برخي از رفتارهاي خاص
• رشد و يادگيري استراتژيهاي مقابله اي و مهارتهاي خلاقانه براي حل مساله
• احترام به خود
• همدلي و احترام به ديگران
• كاهش اضطراب
• يادگيري تجربه كردن و بيان كامل احساسات
• ايجاد مهارت هاي اجتماعي قوي تر
• ايجاد روابط خانوادگي محكم تر

همچنين بازی درمانی می تواند استفاده از گفتار را در كودك تقويت کند و یا مهارت های حرکتی درشت و ظريف او را بهبود بخشد.

توجه داشته باشيد اگر براي كودك شما تشخيص بیماری رواني یا جسمی داده شده است، بازی درمانی جایگزین داروها یا سایر روش های درمانی لازم نمی شود. از بازی درمانی می توان به تنهایی یا در کنار سایر روش های درمانی استفاده کرد.

 بازي درماني در چه مواقعی کاربرد دارد؟

اگرچه افراد در هر سنی می توانند از بازی درمانی بهره مند شوند، اما معمولا بازي درماني براي كودكان بين سنين ٣ تا ١٢ سال استفاده مي شود.

بازی درمانی ممكن است در انواع مختلفي از اختلالات و مشكلات مفيد باشد، از جمله:

  • • مواجهه با درمان و مراقبت هاي پزشکی، بیماری مزمن 
    • تاخیر تكاملي یا اختلالات یادگیری
    • مشكلات رفتاري در مدرسه
    • رفتارهاي پرخاشگرانه يا عصبي
    • مسائل خانوادگی مانند طلاق، جدایی یا مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده
    • حوادث طبیعی یا وقايع تروماتيك
    • خشونت خانگی، سو استفاده و آزار، یا بی توجهی
    • اضطراب، افسردگي، غم و اندوه
    • اختلالات غذا خوردن و توالت رفتن
    • اختلال بیش فعالی و كمبود توجه (ADHD)
    • اختلال طیف اوتیسم (ASD)
    •  مشکلات یادگیری و تاخیر ذهنی

بازي درماني چگونه انجام مي شود؟

بین کودکان و بزرگسالان فاصله ارتباطي حتي به ميزان كم وجود دارد. بسته به سن و مرحله رشدي كودكان، آنها مهارت هاي گفتاري بزرگسالان را ندارند. كودكان ممكن است چيزي را احساس كنند، اما در بسياري از موارد، یا نمی توانند آن را براي یک بزرگسال بیان کنند یا یک فرد بزرگسال قابل اعتماد را برای بیان آن ندارند.
از طرف ديگر، بزرگسالان ممكن است نشانه و اشاره هاي كلامي و غير كلامي كودك را سوء تعبير كرده و يا كاملا متوجه آنها نشوند.

از طريق بازي، كودكان ياد مي گيرند كه جهان و جايگاه خود را در آن درك كنند. بازي فعاليتي است كه كودكان از طريق آن آزادند تا احساسات درونی و عمیق ترین احساسات خود را نشان دهند.
اگر بدانيد كه دقيقا به دنبال چه باشيد، اسباب بازيها مي توانند مانند نماد( سمبل) عمل كرده و معناي بيشتري پيدا كنند.

از آنجايي كه كودك نميتواند به اندازه كافي با كلمات، احساسات و مشكلات خود را در دنیای بزرگسالان بيان كند، درمانگر با توجه به سطح كودك به بازي و دنياي او مي پيوندد.
در هنگام بازي، ممكن است گارد كودك كمتر شده و تمايل بيشتري برای به اشتراک گذاشتن احساسات خود داشته باشد. به علاوه كودكان تحت فشار نيستند و اجازه دارند در زمان بازي احساساتشان را ابراز كرده و با روش ارتباطي مخصوص خودشان ارتباط برقرار كنند.

بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص هر کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع، ممکن است درمانگر بخواهد کودک را در هنگام بازی مشاهده کند. همچنین ممکن است درمانگر بخواهد صحبت هاي جداگانه ای را با کودک، والدین یا معلمان او داشته باشد.
پس از ارزیابی دقیق، درمانگر برخی از اهداف درمانی را تعیین می کند، در مورد محدودیت هایی که ممکن است لازم باشد تصمیم می گیرد و برای نحوه ادامه کار طرح و برنامه ريزي مي كند.

درمانگراني كه بازي درماني انجام مي دهند، بسیار توجه دارند که کودک چگونه از والدینش جدا می شود، چگونه به تنهایی بازی میكند و هنگام بازگشت والدینش چگونه واکنش نشان می دهد.

چگونگی تعامل و ارتباط کودکان با انواع مختلف اسباب بازی ها و تغییر رفتار آنها از جلسه ای به جلسه دیگر می تواند نكات زیادی را نشان دهد. آنها ممكن است از بازی برای كنترل ترس و اضطراب، به عنوان یك مكانیسم تسكین دهنده و آرامش بخش یا برای بهبود و حل مشكلات استفاده كنند.

درمانگراني كه بازي درماني انجام مي دهند، از این مشاهدات به عنوان راهنمايي براي مراحل بعدی استفاده می کنند.
از آن جايي كه هر کودک متفاوت است، بنابراین برنامه درماني متناسب با نیازهای او خواهد بود. با پیشرفت برنامه درماني، می توان رفتارها و اهداف را دوباره ارزیابی کرده و در صورت لزوم تغييراتي را اعمال كرد.

در برخی از موارد، درمانگر ممکن است از والدین، ​​خواهر و برادرها یا سایر اعضای خانواده كودك بخواهد كه در جلسه بازی درمانی شركت كنند. این روش به عنوان فیلیال تراپی يا بازی درمانی مبتنی بر رابطه والد-کودک (filial thearpy )شناخته مي شود. همچنين اين روش می تواند به آموزش روش هايي براي حل تعارض، ارتقاي سلامت و بهبود پویایی خانواده کمک کند.

تکنیک های بازی درمانی: 

جلسات بازي درماني معمولاً بين ٣٠ دقیقه تا یک ساعت طول می کشد و هفته ای یکبار یا بیشتر برگزار می شود. تعداد جلسات لازم به سطح کودک و میزان پاسخگویی او به این نوع درمان بستگی دارد. بازي درماني می تواند به صورت جداگانه یا گروهی انجام شود.

بازی درمانی می تواند به صورت مستقيم یا غیرمستقیم(كودك محور) انجام شود.

در روش مستقيم، درمانگر با تعیین اسباب بازی ها یا بازی هایی که در طي جلسه استفاده می شود، حرف اول را می زند. در اين روش، درمانگر با هدف خاصی بازی را هدايت می کند.

روش غیرمستقیم ساختار کمتری دارد. کودک می تواند اسباب بازی ها و بازی ها را به دلخواه خود انتخاب کند. كودكان آزاد هستند که به روش خود تنها با چند دستورالعمل بازی کنند. درمانگر از نزدیک كودك را مشاهده می کند و در صورت لزوم در بازي شرکت و اظهار نظر می کند.

جلسات باید در محیطی برگزار شود که کودک احساس امنیت کند و محدودیت های کمی وجود داشته باشد. درمانگر ممکن است از تکنیک هایی استفاده کند که شامل موارد زیر است:

• تجسم خلاقانه
• قصه گويي
• نقش بازي كردن
• استفاده از تلفن هاي اسباب بازي
• استفاده از عروسك هاي نمايشي، حيوانات نرم و پشمالو، و ماسك هاي عروسكي و اكشن فيگور
• كارهاي هنري و كار دستي
• بازي با شن و ماسه و آب
• بلوك ها و اسباب بازيهاي ساختني
• رقص و حركات خلاقانه
• پخش موسيقي و نواختن آلات موسيقي


نمونه هايي از جلسات بازي درماني:

بسته به کودک و شرايط او، درمانگر تصميم مي گيرد كه کودک را به سمت روشهای خاصی از بازی راهنمایی کند یا اجازه دهد که خود كودك انتخاب کند. روشهای مختلف درماني وجود دارد که درمانگر می تواند از تمامي آنها در بازي درمانی برای شناخت کودک و کمک به او برای کنار آمدن با مشکلاتش استفاده کند.

به عنوان مثال، ممکن است درمانگر به كودك چند عروسك و یک خانه عروسکي پیشنهاد داده و از او بخواهد برخی از مشکلات عروسكها را در خانه حل کند؛ یا ممکن است کودک را تشويق كند تا از عروسک های نمايشي دستی برای بازآفرینی و نشان دادن مساله اي که برايش استرس آور یا ترسناک است، استفاده کند.

درمانگر ممکن است از کودک شما بخواهد که داستاني را با "يكي بود يكي نبود " تعریف کند تا ببیند کودک ممکن است چه چیزی را بيان كند.
یا ممکن است داستان هایی را براي كودك بخواند که مشکلي شبيه به مشكل كودك شما در آن حل می شود. اين روش را کتاب درمانی bibliotherapy مي گويند.

بازي درماني مي تواند به سادگي پرسيدن سوالاتي از كودك هنگامي كه او در حال طراحي يا نقاشي است، باشد. درمانگر از اين طريق سعي ميكند تا شناختي در زمينه روند فكري كودك بدست آورد. يا به منظور تشويق كودك به حل مساله، همكاري و مهارت هاي اجتماعي، با او بازيهاي مختلفي را انجام دهد.

بازی درمانی برای بزرگسالان:

بازی و بازي درماني تنها براي كودكان نیست. نوجوانان و بزرگسالان نیز ممكن است در بیان احساسات درونی خود با کلمات مشکل داشته باشند. بزرگسالانی که براي رفع مشكلاتشان مي توانند از بازی درمانی بهره مند شوند، شامل موارد زیر هستند:

• ناتواني هاي ذهني
• زوال عقل يا دمانس
• بيماري مزمن، مراقبت تسكيني و مراقبت در بيمارستان
• اختلال سوء مصرف مواد
• تروما و سوء استفاده جنسي
• مسائل مرتبط با مديريت خشم
• اختلال استرسي پس از حادثه يا آسيب(PTSD)
• مسائل و مشكلات حل نشده دوران كودكي

هنگام کار با بزرگسالان، درمانگر ممکن است از روش نقش بازي كردن نمايشي يا سيني شن درماني( شن بازي درماني) براي كمك به آنها در برقراري ارتباط و صحبت درباره احساساتي كه گفتن آنها دشوار است، استفاده كند. اين گونه روشهاي درماني مي توانند به بزرگسالان كمك كنند تا روي استراتژيهاي مقابله در شرايط متفاوت و خاص كار كنند.

عمل بازي كردن، چه به صورت بازي و سرگرمي باشد، چه فعاليتهاي هنري و كاردستي، يا موسيقي و رقص، به افراد كمك مي كند تا احساس آرامش پيدا كنند و از استرس هاي روزمره زندگي رها شوند.

هنر درمانی، موسیقی درمانی و حرکات مي توانند به آشكار شدن آسيب هاي پنهان افراد كمك كنند و باعث پيشرفت در روند بهبودي آنها شوند.
بازي كردن تحت نظارت و راهنمايي يك درمانگر مجرب، ميتواند ابزاري ارزشمند براي تغيير شرايط افراد و رساندن آنها به جايگاه مناسب باشد.

بازي درماني براي بزرگسالان ممكن است به عنوان مكمل سایر درمان ها و داروها مورد استفاده قرار گيرد. درمانگران همانطوري كه براي برنامه بازي درماني كودكان برنامه ريزي مي كنند، براي بزرگسالان نيز، بازی درمانی را متناسب با نیازهای خاص آنها تنظیم می کنند.

نكته آخر:

بازی درمانی نوعی روش درمانی است که از بازی برای کشف و مقابله با مسائل روانشناختی استفاده می کند. بازي درماني می تواند به تنهایی خصوصاً در کودکان، یا همراه با سایر روشهای درمانی و دارویی مورد استفاده قرار گیرد.

برای استفاده بیشتر از بازی درمانی ، به دنبال یک کاردرمانگر با تجربه در این نوع درمان باشید. پزشک اطفال یا پزشک مراقبت های اولیه شما می توانند شما را به متخصص مناسب ارجاع دهند.

تیم بازی درمانی موسسه ایران از سال 1383 در زمینه بازی درمانی کودکان فعالیت میکند لذا میتواند انتخاب خوبی برای درمان انواع مشکلات ذکر شده در کودکانتان باشد. در صورت تمایل میتوانید مشکلات کودک خود را تلفنی با ما مطرح کنید تا راهکارهای مناسب را در این زمینه به شما ارائه دهیم و در صورت لزوم با ما همراه شوید

تلفن تماس 02188242410