گفتاردرمانی بیش فعالی
- توضیحات
افرادی که دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه / Attention Deficit Hyperactivity Disorder / ADHD هستند، معمولاً در گفتار و ارتباطات خود دارای مشکلات و تأخیرهایی خواهند بود. گفتاردرمانی در
بهبود و حمایت هرگونه مشکلات گفتاری یا ارتباطی بسیار مفید است. تمام ویژگی های اصلی ADHD / بیش فعالی، یعنی نقص توجه، بیش فعالی و تحریک پذیری می تواند بر گفتار کودک به طور مستقیم یا غیرمستقیم تأثیر بگذارد.
تأثیر ADHD / بیش فعالی در رشد گفتار
مشکلات متداولی که افراد دارای اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) با آن مواجه هستند و گفتاردرمانگران می توانند در این زمینه به این افراد کمک کنند عبارتند از:
- مشکل در ارتباطات اجتماعی
- مشکل در توجه و تمرکز و مهارت های گوش دادن
- مشکل در درک زبان
- مشکل در درک استعاره ها یا طعنه ها
- مشکل در مهارت خواندن و نوشتن
- مشکل در ارتباطات غیر کلامی از جمله بیان چهره ای، اشاره
آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمان) یک ارزیابی اولیه را انجام می دهد که نوع و شدت مشکلاتی را که فرد در گفتار و ارتباط خود دارد، شناسایی کند. پس از ارزیابی اولیه و گفتگو با فرد و والدین / مراقبان آن ها، گفتاردرمان یک برنامه درمانی فردی را اجرا می کند که متناسب با نیازها و توانایی های خاص فرد مبتلا به ADHD / بیش فعالی باشد.
گفتاردرمان می تواند از رویکرد های مختلفی استفاده کند که به نیازها و توانایی های خاص هر فرد بستگی دارد. ممکن است با استفاده از یک رویکرد رفتاری، رفتارهای مثبت فرد را تشویق و تقویت کند. گفتاردرمانگران نیز با اعضای خانواده فرد همکاری نزدیکی خواهند داشت و از آن ها پشتیبانی می کنند و تکنیک هایی را برای فرد مبتلا به ADHD / بیش فعالی فراهم می کنند که باعث بهبود و رشد مهارت های گفتاری و ارتباطی فرد می شود. گفتاردرمانی کودکان با هدف به حداکثر رساندن ارتباطات فرد به بالاترین حد توانایی آن ها در محیط های خانه و آموزشی انجام می شود.
نقص توجه
گفتار از طریق گوش دادن و قرار گرفتن در معرض محیط هایی که نیاز به تعامل با دیگران دارند، در کودکان اتفاق می افتد. کودکان مبتلا به ADHD / بیش فعالی، توجه کمی دارند و با محرک های موجود در محیط به راحتی حواسشان پرت می شود. در نتیجه، آن ها در تمرکز کردن به آنچه به آن ها گفته می شود، با چالش هایی روبرو هستند که تأثیر منفی بر رشد گفتار آن ها دارد. نقص توجه همچنین می تواند بر تولید کلمات آن ها تأثیر بگذارد زیرا توجه زیادی به جزئیات گفتار نمی کنند و این منجر به کاهش وضوح گفتار می شود و در نتیجه آن ها در معاشرت با گروه های همسن خود دچار مشکل می شوند.
بیش فعالی و تحریک پذیری
کودکان مبتلا به بیش فعالی / ADHD تفاوت هایی در لحن و کیفیت گفتار دارند و همچنین به احتمال زیاد در معرض خطر کاهش وضوح گفتار هستند. آن ها ممکن است کلمات را نادرست استفاده کنند و یا با مکث بیش از حد یا استفاده بیش از حد از پرکننده ها (مثل اِم، بعد، مثلا ...) در طول گفتار خود، این تفاوت ها را نشان دهند.
تکانشگری / تحریک پذیری به معنای عدم توانایی فرد در پاسخ دادن به خواسته های محیطی است. واکنش و پاسخ به خواسته های محیط اطراف، اولین مهارت پیش زبانی است که باید توسعه یابد و رشد کند. كودكان مبتلا به ADHD / بیش فعالی به نشانه های موجود در محیط ها یا موقعیت ها توجه نمی کنند یا اشتباه برداشت می کنند یا زبان غیر کلامی(ایما و اشاره، حالات چهره...) اطرافیان را تشخیص نمی دهند، که همه این ها شانس این که کودکان واکنش و پاسخ مناسب به خواسته های محیط اطراف بدهند را کاهش می دهد.
مهارت دیگری که تحت تأثیر تکانشگری است که بر گفتار تأثیر می گذارد ، "مهارت اجتماعی" است. مهارت های اجتماعی لازم است تا به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند و کنار بیایند. این شامل مهارت های مکالمه (به عنوان مثال قطع نکردن صحبت دیگران، حفظ موضوع و...) ، زبان بدن (به عنوان مثال تماس چشمی ، بیان چهره ای و...) و مهارت های حل مسئله اجتماعی است. کودکان مبتلا به ADHD / بیش فعالی سریع تر جواب ها را می دهند و نمی توانند منتظر نوبت خود باشند. آن ها غالباً زیاد صحبت می کنند، صحبت دیگران را قطع می کنند و ممکن است در حین ارتباطات اجتماعی اظهارنظرهای نامناسب داشته باشند.
علائم تأخیر گفتار چیست؟
در کودکان مبتلا به ADHD / بیش فعالی ، علائم اصلی شامل:
- کاهش توجه شنیداری
- درک گفتار ضعیف
- کاهش مهارت های اجتماعی
- کاهش وضوح گفتار
بچه های ADHD / بیش فعالی توجه شنوایی کمی دارند که منجر به مشکل در درک گفتار می شود که این مشکل، خود بر تولید گفتار آن ها تأثیر می گذارد و در نهایت باعث تأخیر می شود و از آن طرف تأخیر گفتار هم می تواند مشکلاتی را برای برقراری ارتباط ایجاد کند و مانعی بر سر راه آن ها، برای برقراری ارتباط باشد.
آیا کودکان مبتلا به ADHD / بیش فعالی نیاز به گفتاردرمانی دارند؟
گفتاردرمانی برای کودکان مبتلا به ADHD / بیش فعالی، که با مشکلات گفتاری و ارتباطی روبرو هستند مفید است. شناسایی مسائل گفتاری و ارائه درمان در سریع ترین زمان می تواند به کودک در بهبود مهارت های ارتباطی کمک کند و این به نوبه خود به بهبود مهارت های اجتماعی آن ها کمک می کند. برنامه های درمانی برای کنترل رفتارهای ADHD / بیش فعالی است که در این برنامه ها، رفتارهای درست کودک تشویق و تقویت می شود (که این تشویق می تواند یک خوراکی یا تشویق کلامی باشد) و رفتارهای نادرست آن تضعیف و مجازات می شود (مجازات مثل عدم دسترسی به اسباب بازی مورد علاقه اش در مواقع انجام رفتار نامناسب باشد). این برنامه های درمانی برای مدیریت رفتارهای ناخواسته کودکان استفاده می شود. جلسات گفتار درمانی می تواند به بهبود ارتباط مؤثر کمک کند.
آیا مشکلات گفتاری با ADHD / بیش فعالی همراه است؟
مشکلات گفتار در کودکان مبتلا به ADHD / بیش فعالی به دلیل تحریک پذیری، بیش فعالی و نقص توجه شایع است. کودکان ADHD / بیش فعال کمتر از کودکان همسن خود رشد دارند و ممکن است در جنبه هایی مانند تقلید، بیان کلمه و... تأخیر داشته باشند.
در صورتی که از علائم بیان شده در این مقاله، مواردی در کودک شما وجود داشت و نشانه هایی از تاخیر یا خلل در رشد گفتار یا مهارت های خواندن و نوشتن کودک خود مشاهده کردید حتما به آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمان) مراجعه کنید و از او کمک بگیرید. درصورت تمایل می توانید از طریق روش های زیر با مرکز جامع توانبخشی ایران همراه شوید:
در درمان ADHD / بیش فعالی، گفتاردرمانگر می تواند:
- به کودک کمک کند تا گفتار خود را بهبود بخشد.
- شکست و ناامیدی های ارتباطی را کاهش دهد و ارتباطات را تقویت کند.
- به او کمک کند تا در یک محیط اجتماعی تعامل داشته باشد(سلام و احوالپرسی، درخواست یا رد تقاضا و...).
- به کودک کمک کند تا از طریق فعالیت های سرگرم کننده وضوح گفتار خود را بهبود بخشد.
- به کودک کمک کند تا توجه خود را به گفتار بهبود بخشد.
- مهارت های بازی و مهارت های سوادآموزی را بهبود بخشد.
نکاتی که می تواند در درمان ADHD / بیش فعالی گنجانده شود، عبارتند از:
- وقتی که کودک در یک فعالیت گفتار درگیر است حواس پرتی های محیطی را به حداقل برسانید.
- تماس چشمی کودک خود را در حین فعالیت های تمرینی، بررسی کنید زیرا کودک باید روی صورت طرف مقابل تمرکز داشته باشد تا بتواند نشانه های چهره ای در صورت را دریافت کند چرا که این ها در یادگیری و تولید گفتار تاثیرگذار هستند.
- به کودکان فرصت های زیادی برای حرکت بدنی بدهید، یعنی فعالیت های حرکتی را به همراه تمرینات گفتاردرمانی برای ADHD / بیش فعالی در نظر بگیرید.
- محرک های بینایی مثل آینه، اسباب بازی های دارای نور و... برای کمک به تحریک تولید کلامی (ایستادن جلوی آینه و تقلید کردن) و افزایش توجه (نور اسباب بازی توجه را جلب می کند) را برای کودک خود فراهم کنید.
چگونه می توانم به فرزندم در ADHD / بیش فعالی کمک کنم تا در مهارت های گفتاری رشد کند؟
همیشه به یاد داشته باشید که رفتارهای مناسب کودک را با برچسب یا اسباب بازی یا حتی تشویق های کلامی، تقویت کنید. به آنچه فرزند شما می تواند بگوید توجه کنید و علاقه کودک را هنگام برقراری ارتباط جدی بگیرید تا کودک در برقراری ارتباط با شما، مشتاق باشد و در تعاملات شرکت کند. تغییرات یک شبه انجام نمی شود، برای رشد مهارت های گفتاری زمان لازم است همچنین لازم است تمرینات و آموزشات طبق روندی که درمانگر گفته است، در خانه به صورت مرتب انجام شود چرا که برای پیشرفت و رشد گفتار و ارتباطات بسیار مهم است.
آیا داروهای ADHD / بیش فعالی مهارت های گفتاری را بهبود می بخشد؟
هیچ دارویی وجود ندارد که مهارت های گفتار را در کودکان ADHD / بیش فعالی بهبود بخشد. اما داروهایی وجود دارد که علائم شایع مثل تحرک زیاد در کودکان ADHD / بیش فعالی را بهبود می بخشد و به آن ها کمک می کند تا پیش نیازهای زبانی مانند تحمل در نشستن و منتظر ماندن و تماس چشمی را به دست آورند. وقتی بیش فعالی کودک کنترل می شود، گفتاردرمانگر آسان تر می تواند توجه کودک را به گفتار هدایت کند ولی این که مصرف دارو می تواند گفتار را بهبود بخشد، یک ایده اشتباه است.
آیا ADHD بخشی از اوتیسم است؟
هر دو اختلال ADHD / بیش فعالی و اوتیسم، اختلالات عصبی هستند اما یکسان نیستند. اوتیسم عمدتاً چالش های مهارت های اجتماعی مانند اختلال در تعامل و ارتباط مختل شده با رفتار تکراری / کلیشه ای را نشان می دهد، در حالی که در ADHD ، علائم اصلی نقص توجه، بیش فعالی و تحریک پذیری است که بسیار متفاوت از اوتیسم است.
ترجمه توسط تیم پژوهشی مرکز جامع توانبخشی ایران