با پیشرفت دانش شناخت ما از بیماری‌های مختلف افزایش پیدا کرده و در نتیجه تمایز بین این بیماری‌های افزایش پیدا کرده است. اوتیسم هم یکی از بیماری‌هایی است که تا چند سال قبل اصلا به عنوان تشخیص جداگانه وجود نداشت.

به همین دلیل شناخت کمی نسبت به این وضعیت وجود دارد. عدم آگاهی از یک موضوع باعث می‌شود که فرد در مواجه با آن دچار سردرگمی و ناامیدی شود. این همان حسی است که بسیاری از خانواده‌ها پس از شنیدن نام autism برای اولین بار با آن دست و پنجه نرم خواهند کرد. فرو رفتن در بهت و حیرت و همچنین انکار می‌تواند شروع درمان را به تاخیر بیندازد که باعث می‌شود کودک آسیب بیشتری ببیند. برای آشنایی بهتر و بیشتر در مورد اختلال اوتیسم ادامه این نوشته را دنبال کنید. 

اوتیسم (autism) چیست؟

اوتیسم یا آنچه که به عنوان autism spectrum disorder می‌شناسیم، یک اختلال رشد مادام‌العمر است که نحوه برقراری ارتباط و تعامل افراد با دنیای اطراف را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اوتیسم را بیشتر به عنوان یک طیف از بیماری‌ها تعریف می‌کنند نه یک بیماری واحد. در واقع این بیماری روی افراد مختلف، اثرات متفاوتی به جای می‌گذارد و به هیچ وجه نمی‌تواند دو بیمار با علایم مشابه پیدا کرد. افراد مبتلا به اختلال اوتیسم یا درخودماندگی مانند هر کس دیگری دارای نقاط قوت و ضعف مخصوص خود هستند. در هر صورت بدون آگاهی از علایم این بیماری نمی‌توان درک درستی از آن به دست آورد.

علایم بیماری اوتیسم یا درخودماندگی

برای بررسی علایم و تشخیص بیماری‌‌های روانپزشکی سراغ کتاب DSM 5  می‌رویم. این کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی است که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) در سال 2013 منتشر شده است. نسخه قبلی این کتاب یعنی dsm4 سندرم آسپرگر، اختلال تجزیه کودک و اختلالات توسعه فراگیر را به صورت جداگانه بررسی و برای هر کدام تشخیص جداگانه قرار داده بود که با معرفی DSM 5 همگی جزو اختلال طیف اوتیسم قرار گرفته و به عنوان تشخیص جداگانه وجود ندارند. بر اساس این کتاب مهم‌ترین ویژگی‌های اختلالات طیف اوتیسم به صورت زیر است:

الف) اختلال مداوم در ارتباطات و تعاملات اجتماعی در زمینه‌های مختلف 

موارد زیر نمونه‌هایی از اختلال در ارتباطات و تعاملات فرد است که ممکن است در حال وجود داشته باشید یا فرد آن را قبل تجربه کرده باشد:

1- نقص در تعاملات اجتماعی-هیجانی

افراد طیف اوتیسم ممکن است نقص در تعاملات اجتماعی-هیجانی را با شدت‌های مختلف تجربه کنند. برای نمونه ممکن است فرد توانایی مکالمه دو نفره نوبتی را نداشته باشد یا در اشتراک گذاری علایق، احساسات و عواطف خود با اختلال روبرو باشد. این مشکل در حادترین شکل خود باعث می‌شود که فرد نتواند تعاملات اجتماعی را شروع کند یا به آن‌ها داسخ دهد. 

2- نقص در ارتباطات غیرکلامی که برای تعاملات اجتماعی ضروری هستند

افرادی که از ASD رنج می‌برند ممکن است ارتباط کلامی و غیرکلامی یکپارچه خوبی نداشته باشند. همچنین توانایی برقرار تماس چشمی و استفاده از زبان بدن در فرد مختل خواهد شد. از طرفی دیگر درک و استفاده از حرکات مختل شده و ممکن است به فقدان کامل حالات چهره و ارتباط غیرکلامی منجر شود. 

3- نقص در درک، ایجاد و حفظ روابط میان فردی

فردی که توانایی برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی را نداشته باشد، دیر یا زود در روابط میان فردی خود به مشکل خواهد خود. این قضیه برای افراد اوتیستیک هم صدق می‌کند. در نتیجه فرد ممکن است نتواند در موقعیت‌ها و مکان‌های مختلف رفتار مناسبی را از خود بروز دهد. همچنین فرد در اشتراک گذاری بازی‌های تخیلی دچار مشکل خواهد شد و توانایی دوستیابی را نخواهد داد. یا فرد به همسالان خود علاقه نشان نخواهد داد. 

در نظر داشته باشید که شدت این اختلالات در افراد مختلف با هم متفاوت است.

ب) مجموعه‌ای از رفتارها، علایق و فعالیت‌های محدود و تکراری

یکی دیگر از مجموعه علایمی که در افراد طیف اوتیسم دیده می‌شود فعالیت‌های محدود و تکراری است. برای اینکه بتوان تشخیص اوتیسم روی فرد گذاشت لازم است که حداقل دو مورد از موارد زیر در حال حاضر یا گذشته در فرد وجود داشته باشد:

1- حرکات و رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری 

یکی از شایع‌ترین علایم بیماری اوتیسم وجود رفتارهای تکراری است. این تکراری ممکن است مربوط به حرکات باشد مانند استفاده از یک اسباب بازی خاص یا ممکن است مربوط به گفتار باشد که در آن فرد یک صدا، کلمه یا جمله را به صورت مداوم تکرار می‌کند. کلیشه‌های حرکتی ممکن است خود را در قالب ردیف کردن اسباب بازی‌ها یا چرخاندن اشیا نشان دهد. همچنین اکولالیا که عبارت است از تکرار حرف‌های دیگران به وفور دیده می‌شود. 

2- پایبندی غیر منعطف به روتین‌ها و مقاومت در برابر تغییر

مقاومت در برابر تغییر در این افراد بسیار زیاد است به صورتی که روتین روزانه  آن‌ها باید یکسان باشد. تغییرات کوچک در محیط زندگی باعث ناراحتی می‌شود. الگوهای فکری تکراری و سفت و سخت دارند. احوالپرسی کردن آن‌ها فرمت خاصی داشته و معمولا اگر بخواهند روزانه جایی بروند، باید از یک مسیر همیشگی عبور کنند. در برخی از موارد درخواست دارند که هر روز یک غذا را بخورند. به دلایل گفته شده تغییر اتاق و اسباب کشی به خانه جدید برای خانواده افراد دارای اوتیسم بسیار سخت و کابوس وار است. 

3- علایق بسیار محدود و ثابت که از نظر شدت یا تمرکز غیرعادی هستند

وابستگی شدید  و مشغله فکری به برخی از اشیا غیرعادی در این افراد به شدت دیده می‌شود. علایق فرد بسیار محدود بوده و استمرار فرد روی این علایق بسیار شدید است. 

4- اختلالات حسی

واکنش افراطی یا تفریطی به محرک‌های حسی در این افراد یکی از شاخصه‌هایی است که به تشخیص بیماری کمک خواهد کرد. همچنین ممکن است به برخی از جنبه‌های حسی علاقه غیر معمول نشان دهند. برای نمونه علاقه به نورهای رنگی بسیار دیده می‌شود. یا بی‌تفاوتی آشکار نسبت به درد و دما شایع است. همچنین واکنش نامناسب به صداها یا بافت‌های خاص، بوییدن و لمس بیش از حد اشیا نشانه‌هایی از اختلال ASD هستند. 

نکته 1: در نظر داشته باشید که این علایم باید در نوزادی و خردسالی فرد وجود داشته باشند. هر چند ممکن است تا زمانی که لازم نباشد فرد با اجتماع ارتباط برقرار کند، خود را نشان ندهد. همچنین ممکن است فعالیت‌های فرد به گونه‌ای باشد که این مشکلات را مخفی نگه دارد. 

نکته 2: علایم بیماری عملکرد اجتماعی، شغلی و فعالیت‌های روزانه وی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 

کلینیک توانبخشی ایران دارای بخش‌های مختلف مورد نیاز برای درمان کودکان اوتیسم می‌باشد و به کمک بهترین متخصصین، در تلاش است تا متناسب‌ترین درمان را بر اساس ارزیابی به همشهریان گرامی ارائه دهد. برای دریافت مشاوره و نوبت می‌توانید با شماره زیر در ارتباط باشید:

02188242410

انواع اوتیسم

اختلالات طیف اوتیسم علایم متنوعی دارند و از طرفی دیگر شدت این علایم در افراد مختلف با هم فرق دارد. به همین دلیل تصور می‌شود که این بیماری هم دارای تنوع زیادی است. اما آنچه که در DSM 5 مشاهده می‌شود خلاف این داستان است. این کتاب اختلالات ASD را بر اساس شدت علایم به در سه دسته خفیف، متوسط و شدید دسته‌بندی می‌کند. برای تشخیص راحت‌تر هر کدام از این دسته‌بندی‌ها و علایم آن را مشاهده می‌کنید:

توجه به این نکته ضروری است که هر چه اختلال شدیدتر باشد عملکرد فرد بیشتر مختل می‌شود و آنچه که در سطح 1 وجود دارد ممکن است در سطح 3 به صورت شدیدتری خود را نشان دهد. از طرفی دیگر افرادی که در سطح 1 قرار می‌گیرند بیشترین استقلال را دارند و با کمی حمایت می‌توانند زندگی عادی را تجربه کنند. هر چه اختلال اوتیسم شدیدتر باشد، استقلال و مشارکت فرد در اجتماع کمتر شده و نیاز فرد به حمایت افزایش پیدا می‌کند. 

اوتیسم های فانکشن (high functioning autism)

یکی از انواع اوتیسم که ممکن است خانواده‌ها بسیار با آن روبرو شوند، اوتیسم های فانکشن است که به معنای افراد دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در زندگی است. اما آنچه که ما بیان کردیم حکایت از این موضوع دارد که همچنین دسته‌بندی وجود ندارد. در واقع اوتیسم های فانکشن یک تشخیص غیررسمی است و برای توضیح شرایطی کاربرد دارد که در آن فرد هیچ ناتوانی ذهنی ندارد و فرد ممکن است در ارتباطات، تشخیص و بیان احساسات و تعامل اجتماعی دارای اختلال است. HFA نه در  DSM-5 (ارائه شده توسط انجمن روانشناسی آمریکا) و نه در ICD-10 (ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی) که دو معیار اصلی برای دسته‌بندی بیماری‌ها هستند، وجود ندارد. بنابراین استفاده از چنین دسته‌بندی ممکن است گمراه کننده باشد. چرا که هر کس می‌تواند معیارهای مد نظر خود را در آن دخیل نماید. برای جلوگیری از چنین تداخلی بهتر است از دسته‌بندی بیان شده در بالا استفاده کنیم. در این حالت شاید بتوان اوتیسم های فانکشن را معادی اوتیسم سطح 1 دانست.

دلایل اوتیسم

علت دقیق اوتیسم در حال حاضر مشخص نیست، اما تعداد قابل توجهی مطالعه با هدف کشف چگونگی پیشرفت آن در حال انجام است. محققان چندین ژن شناسایی کرده اند که به ASD ارتباط دارند. بعضی اوقات این ژن‌ها با جهش خود به خود بوجود می‌آیند. در موارد دیگر افراد ممکن است آن‌ها را به ارث ببرند. عوامل محیطی عمومی مانند سن بالای والدین تاثیر چندانی در بروز این مشکل ندارند. در مطالعات انجام شده روی افراد دوقلو، نشان داده شده است که اوتیسم اغلب بین دوقلوها رابطه قوی دارد. به عنوان مثال: اگر یک قل مبتلا به اوتیسم باشد، دیگری به احتمال زیاد 36 تا 95 درصد به این اختلال دچار است.

مبتلایان به اوتیسم ممکن است دچار تغییراتی در مناطق مهم مغز خود شوند که بر گفتار و رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد. عوامل محیطی نیز ممکن است در توسعه ASD نقش داشته باشند، اگرچه پزشکان هنوز ارتباط بین این دو موضوع را تایید نکرده‌اند.

با این حال محققان می‌دانند که برخی از علل شایعه شده بین مردم، مانند شیوه‌های فرزندپروری این اختلال را به دنبال نخواهند داشت. 

آیا واکسن‌ها باعث اوتیسم می‌شوند؟

تصور غلط دیگر در مورد اوتیسم این است که دریافت برخی از واکسن‌ها مانند آن‌هایی که برای سرخک‌، اوریون و سرخجه (MMR) وجود دارد، می تواند در ابتلا به اوتیسم نقش داشته باشد. با این حال ،  CDC (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا) گزارش می‌دهد که هیچ ارتباط مشخصی بین واکسن و اوتیسم وجود ندارد.

برخی از افراد ادعا می‌کنند که thimerosal ماده نگهدارنده‌ای که حاوی جیوه است و در واکسن‌های خاص قرار دارد، ارتباطی با اوتیسم دارد. با این وجود از سال 2003 تا کنون حداقل 9 تحقیق مختلف شواهدی ارائه داده‌اند که بر این ادعا مهر بطلان زده است.

ژورنال Lancet مقاله‌ای را منتشر کرد که باعث بحث و جدال پیرامون واکسن و اوتیسم شد و 12 سال بعد مشخص شد که شواهد را در این تحقیق دستکاری کرده‌اند. نهادهای حکومتی محقق این پروژه، اندرو ویکفیلد، را از تحقیقات مشابه منع کردند.

اوتیسم در بزرگسالی

Autism spectrum disorder طیفی از اختلالات است که در تمام طول عمر فرد باقی می‌ماند. بنابراین این اختلال در بزرگسالان هم به وفور دیده می‌شود. البته که به دلیل عدم آگاهی خانواده ها و همچنین کمبود متخصص در سال‌های گذشته ممکن است تعداد زیادی افراد بزرگسال اوتستیک وجود داشته باشند که تشخیص این بیماری را دریافت نکرده باشند. در واقع این افراد هیچگاه از خدمات درمانی و حمایت‌هایی که امروزه برای کودکان ASD وجود دارد، برخوردار نبوده‌اند. اگر کسی به سن بزرگسالی برسد و بیماری وی تشخیص داده نشده باشد به احتمال زیاد مهارت زیادی در پنهان کردن علایم آن پیدا کرده است.به همین دلیل می‌توان گفت که تشخیص آن سخت‌تر شده است. توجه به این نکته ضروری است که علایم اوتیسم در بزرگسالی مشابه علایم آن در کودکان است. با این تفاوت که اگر فرد درمان مناسب را دریافت نکرده باشد ممکن است علایم شدت پیدا کند. از طرفی دیگر برخی از جنبه‌های زندگی مانند ازدواج در بزرگسالی است که معنا پیدا می‌کند. بنابراین این افراد در حوزه‌های جدید هم با مشکل روبرو خواهند شد. برای نمونه حدود 30 درصد افراد بزرگسال هیچگاه شغل مناسبی و ثابتی پیدا نمی‌کنند. 

درمان اوتیسم

تعداد زیادی بیماری وجود دارد که توانبخشی می‌تواند برای آن‌ها کمک کننده باشد. در بیشتر موارد این بیماری‌ها دارای درمان قطعی نیستند. درمان اوتیسم هم در همین دسته قرار می‌گیرد. به صورتی که امکان از بین بردن بیماری وجود ندارد. با این وجود درمان‌های توانبخشی تا حد زیادی می‌توانند به علایم این بیماری را از بین ببرند یا حداقل کنترل نمایند. مهم‌ترین درمان‌هایی که برای افراد اوتیستیک کاربرد دارند موارد زیر هستند:

1- دارودرمانی

تشخیص اختلال اوتیسم بر عهده روانپزشک است. هر چند برخی از تخصص‌های دیگر مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی هم تست‌های تشخیصی دارند. اما تشخیص نهایی بر عهده روانپزشک است. روانپزشک برای برخی از مشکلات فرد ممکن است داروهایی را تجویز کند. ریسپریدون برای کنترل خشم، پرخاشگری و کاهش آسیب به خود کاربرد دارد و بیشترین میزان تجویز را به خود اختصاص داده است. در حالی که آری پیپرازول، هالوپریدول در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. از طرفی دیگر لوتیراستام والپروات سدیم و کلومیپرامین داروهای دیگری هستند که برای درمان کودکان اوتیسم به کار گرفته می‌شوند. در نظر داشته باشید که استفاده از داروها باید تحت کنترل و دستور پزشک متخصص انجام شود. 

2- کاردرمانی 

کاردرمانی یکی دیگر از روش‌های درمانی است که  در افراد دارای  اوتیسم به خوبی جواب داده است. مانند هر اختلال دیگری هدف کاردرمانی در اوتیسم رساندن فرد به حداکثر استقلال ممکن است. برای این کار هم روش‌های درمانی خاص خود را دارد. کاردرمانگران از روش‌های درمانی متنوع مانند یکپارچگی حسی، کاردرمانی درکی-حرکتی، آموزش، روش aba و غیره کمک بگیرد تا در درمان اوتیسم موفق‌تر عمل کند. 

مطلب مرتبط: درمان اوتیسم و مشکلات حس عمقی در کودکان از طریق یکپارچگی حسی

3- گفتاردرمانی

از آنجایی که مشکلات ارتباطی یکی از علایم اصلی افراد اوتیستیک است، گفتاردرمانی به عنوان یک رشته که روی بهبود مهارت‌های ارتباطی افراد کار می‌کند می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. گفتاردرمانی کمک می‌کند تا چالش‌های ارتباطی که افراد مبتلا به اوتیسم تجربه می‌کنند، برطرف شود. این کمک ممکن است شامل تطبیق احساسات با چهره، یادگیری نحوه تفسیر زبان بدن و پاسخ به سؤالات باشد. یک متخصص گفتاردرمانی همچنین ممکن است سعی کند ظرافت‌های صدای آواز را آموزش دهد و به فرد در تقویت گفتار و شفافیت کمک کند.

4- روانشناسی

در درمان افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، روانشناسی نقشی موثر و قابل توجه دارد که در بسیاری از کلینیک‌های توانبخشی به علت کمبود متخصص و فضا از آن چشم پوشی می‌شود. روش‌های درمانی مورد استفاده روانشناسان بسیار متنوع است و در برخی از موارد می‌توان همپوشانی آن با سایر رشته‌ها را مشاهده کرد. برای نمونه استفاده از روش‌های فلورتایم، ABA و مداخله توسعه روابط هم در بین کاردرمانگران و گفتاردرمانگران مرسوم است و هم روانشناسان از آن برای درمان این اختلال کمک می‌گیرند.

لازم به ذکر است که درمان اوتیسم یک درمان چند وجهی است و لازم است همه افراد به عنوان یک تیم با هم همکاری داشته باشند. در نتیجه برخی از روش‌های درمانی توسعه پیدا کرده‌اند و به عنوان یک درمان بین رشته‌ای مطرح می‌شوند.

تفاوت اوتیسم و آسپرگر

‌آنچه در سال‌های اخیر به عنوان سندروم آسپرگر تشخیص داده می‌شد، دیگر به عنوان یک بیماری وجود ندارد. در واقع امروزه آن را جزوی از اختلالات طیف اوتیسم می‌دانیم. اما اگر مشتاق هستید در مورد تفاوت این دو بیشتر بدانید، توصیه ما مطالعه نوشته شباهت‌ها و تفاوت‌های اوتیسم و آسپرگر به زبان ساده که می‌تواند دید مناسبی در این رابطه به شما ارائه کند. 

بهترین کلینیک اوتیسم تهران

اطلاق بهترین کلینیک اوتیسم چه در تهران باشد چه در شهرستان‌ها به یک کلینیک ساده نیست و یک کلینیک باید دارای ویژگی‌های منحصر به فردی باشد تا بتواند این لقب را یدک بکشد. کلینیک جامع توانبخشی ایران با سابقه طولانی و همچنین کمک گرفتن از متخصصین ماهر در تلاش است تا بهترین درمان را برای افراد ASD فراهم کند.