آشنایی با مفهوم تون عضلانی بالا در مقایسه با تون عضلانی پایین

فلج مغزی یک ناتوانی عصبی رشدی است که در درجه اول بر تون عضلانی کودک تأثیر می گذارد.  تون عضلانی به میزان تنش و یا مقاومتی که عضله در هنگام استراحت دارد، اشاره دارد.

از آن جایی که تون عضلانی غیر طبیعی می تواند به میزان قابل توجهی بر وضعیت بدنی (posture)، و تعادل کودک تأثیر بگذارد، برای جلوگیری از پیشرفت مشکلات و عوارض مرتبط با فلج مغزی ،می بایست به دنبال روش های درمانی موثری باشید.

از مقاله" انواع فرم غلط در حالت بدن کودکان فلج مغزی + راهکار " دیدن فرمایید

‏در این مطلب توضیح خواهیم داد که تاثیر تون عضلانی غیرطبیعی در کودکان فلج مغزی به چه صورت می باشد.

چگونه فلج مغزی بر تون عضلانی تأثیر می گذارد؟

فلج مغزی در اثر آسیب به مناطقی از مغز کودک ایجاد می‌شود که عملکردهای حرکتی مانند تون عضلانی، تعادل و هماهنگی را کنترل می‌کنند. اگرچه مستقیماً هیچ مشکلی در رابطه با عضلات وجود ندارد، ولیآسیب وارد شده به مغز کودکان بر توانایی کنترل ارادی عضلات تأثیر می گذارد.

معمولا مغز سیگنال هایی را از طریق اعصاب محیطی به نخاع  ارسال می کند تا عضلات را به سمت انقباض و استراحت هدایت کند. آسیب مغزی که سبب ایجاد فلج مغزی می شود، انتقال این سیگنال ها را مختل کرده و در نتیجه تون عضلانی غیر طبیعی به وجود می آید. بسته به محل و شدت آسیب وارد شده به مغز، کودکان ممکن است انواع مختلفی از تون عضلانی غیر طبیعی را تجربه کنند.
به عنوان مثال، ممکن است کودکان تون عضلانی بالا، پایین و یا ترکیبی از هر دو را تجربه کنند.

* تون عضلانی بالا (هایپرتونی) در فلج مغزی:

کودکان فلج مغزی که تون عضلانی بالا یا هایپرتونی (به انگلیسی: Hypertonia) را تجربه می کنند، عموماً به دلیل وجود انقباضات مداوم در عضلاتشان، حرکات سفت و سختی  دارند. هایپرتونی ممکن است تنها در یک ناحیه از بدن کودک وجود داشته باشد، مانند یک بازو؛ و یا ممکن است وسیع تر بوده و به طور بالقوه اکثر بخش های بدن کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
با این وجود، باید در نظر داشت که تون عضلانی بالا همیشه نشان دهنده وجود فلج مغزی در کودک نیست.  هایپرتونی می تواند در نتیجه هر نوع آسیب به سیستم عصبی مرکزی (مغز و یا نخاع) مانند آسیب نخاعی، سکته مغزی و یا آسیب مغزی نیز ایجاد شود.

از دیگر معیارهای اصلی برای تشخیص فلج مغزی، سن آسیب دیدگی می باشد. به طور کلی، فلج مغزی هنگامی تشخیص داده می شود که کودکی قبل از رسیدن به سن ۵ سالگی اختلالات حرکتی که منشاء نورولوژیک دارند را نشان دهد.

 تیم تخصصی کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی مرکز جامع توانبخشی ایران به عنوان اولین مرکز توانبخشی کودکان فلج مغزی با بیش از دو دهه تجربه و با کمک بهترین درمانگران در دو شعبه فعال، آماده ارائه خدمات به کودکان هیپوتون، هایپرتون، سی پی و سایر اختلالات رشدی و تکاملی می باشد. جهت مشاوره و تعیین وقت با ما همراه شوید

02188242410

نوبت   اینترنتی

از مطلب زیر دیدن فرمایید:

علائم فلج مغزی را در سنین مختلف بشناسید
‏
چنانچه مشکوک هستید که کودک شما تون عضلانی بالایی دارد، برای تشخیص دقیق با پزشک متخصص کودکتان و یا یک متخصص کاردرمانی صحبت و مشورت کنید. بسته به شدت فلج مغزی، تون عضلانی بالا
می تواند بدن کودک را به شکل های مختلفی تحت تاثیر قرار دهد.

برخی از شایع ترین علائم تون عضلانی بالا در کودکان عبارنتد از:
* اسپاستیسیته
* حرکات آرام و سفت
* شرایط بدنی سفت و غیر قابل انعطاف
* ناهنجاری های اسکلتی عضلانی که به دلیل کشش ناهموار عضلات در هنگام رشد کودک رخ می دهند.
* درد در مفاصل و عضلات
* اسپاسم و سایر حرکات غیر ارادی
* تاخیر در رشد حرکتی
* عدم انعطاف پذیری
*  الگوهای راه رفتن غیر طبیعی

بدون به کار بردن روش های درمانی و مدیریتی مناسب و موثر، تون عضلانی بالا ممکن است بدن کودک را به سمت حالت های غیر طبیعی کشانده و دامنه حرکتی او را نیز محدود کند. در نتیجه، کودکان دارای هایپرتونی شدید در معرض خطر افزایش وضعیت بدنی معیوب، اسکولیوز، جابجایی مفصل ران، انقباض و پیچ خوردگی استخوان قرار دارند.

* تون عضلانی پایین (هیپوتونی) در کودکان فلج مغزی:

کودکان فلج مغزی که تون عضلانی پایین یا هیپوتونی دارند (به انگلیسی : Hypotonia)، به دلیل شل شدن مداوم عضلاتشان، اندام های شل و فلاپی دارند.


از مطلب زیر دیدن فرمایید:

هیپوتونی در نوزادان و راهکارهای درمانی 

هیپوتونی یا تون عضلانی پایین بیشتر در کودکان فلج مغزی آتاکسیک دیده می شود. فلج مغزی آتاکسیک در اثر آسیب به مخچه ایجاد می شود؛ مخچه در درجه اول مسئول تنظیم تعادل، هماهنگی و مهارت های حرکتی ظریف در کودکان است. 

از مقاله" اصول کاردرمانی و تمرینات فلج مغزی آتاکسی " دیدن فرمایید

غالبا، هیپوتونی یا تون عضلانی پایین منجر به ایجاد مشکلاتی در انجام فعالیت هایی می شود که به مهارت های حرکتی ظریف، تعادل و هماهنگی نیاز دارند.

کودکانی که هیپوتونی دارند، ممکن است علائم زیر را نشان دهند:
* قدرت بدنی کم
* تحمل کاری پایین
* تاخیر در رشد مهارت های حرکتی (غلت زدن، نشستن، چهاردست و پا رفتن، راه رفتن)
* شانه های گرد
* تمایل به خم شدن
* حرکت بیش از حد در مفاصل
* انعطاف پذیری زیاد
* کنترل ضعیف در قسمت سر

در نظر داشته باشید در حالی که آسیب مغزی که سبب ایجاد فلج مغزی می شود با گذشت زمان بدتر نخواهد شد، ولی تون عضلانی غیر طبیعی می تواند بدتر شود. بنابراین، به کار بردن روش های مدیریتی و درمانی مناسب برای بهبود و حفظ استقلال عملکردی کودک، بسیار ضروری می باشد.

روش های درمانی تون عضلانی غیر طبیعی در کودکان فلج مغزی:

روش های درمانی مختلفی، بسته به شدت تون عضلانی غیرطبیعی کودک، ممکن است توسط متخصصان توصیه شود. 

از مقاله " بهترین روش ها برای کاهش علائم فلج مغزی " دیدن فرمایید.

توجه به این نکته بسیار اهمیت دارد که ممکن است برخی از کودکان فلج مغزی ترکیبی از تون عضلانی بالا و پایین را تجربه کنند. به عنوان مثال، بسیاری از کودکان تون عضلانی بالا را در اندام های تحتانی خود( پاها) و تون عضلات پایین را در قسمت تنه خود تجربه می کنند. بنابراین، برنامه های درمانی و مدیریتی برای بهبود تون عضلانی غیرطبیعی در کودکان فلج مغزی می بایست بر اساس اختلالات حرکتی خاص هر کودک بوده و مخصوص همان کودک، شخصی سازی شود.

با یک اختراع جدید و شگفت انگیز به نام گیت پلیت برای کمک به تعادل کودکان سی پی آشنا شوید

احتمال راه افتادن کودک سی پی خود را پیش بینی کنید 

با کاربرد اسپایدرکیج در کودکان فلج مغزی آشنا شوید

برخی از مداخلات درمانی رایج برای بهبود تون عضلانی غیر طبیعی در کودکان فلج مغزی شامل موارد زیر است:

* درمان های توانبخشی:
شرکت در جلسات درمانی توانبخشی مانند کاردرمانی و گفتاردرمانی برای بهبود و مدیریت موثر تون عضلانی غیر طبیعی کودکان ضروری می باشد. از آنجایی که درمان‌های توانبخشی بر اساس شرایط و توانایی‌های عملکردی هر کودک برنامه ریزی می‌شوند، هم کودکان دارای تون عضلانی بالا و هم دارای تون عضلانی پایین می توانند از این جلسات بهره مند شوند. شرکت در جلسات کاردرمانی، مهارت های حرکتی درشت کودک شما را از طریق انجام تمرینات جسمی هدفمند تقویت کرده و همچنین بر بهبود مهارت های حرکتی ظریف کودک شما نیز
با انجام فعالیت های عملی تمرکز دارد.
انجام تمرینات کششی و درمان های دستی(Manual Therapy)،توسط متخصصین کاردرمانی نیز می توانند به بهبود شرایط عضلات منقبض و در نتیجه روان شدن حرکات کودک کمک کنند.

از آنجایی که تون عضلانی غیر طبیعی می تواند جویدن، بلع و صحبت کردن را برای کودکان فلج مغزی دشوار کند، شرکت در جلسات گفتاردرمانی نیز برای این کودکان فلج مغزی مفید خواهد بود. کودکان در جلسات گفتاردرمانی و با کمک متخصصین گفتاردرمانی عضلات دهان خود را تقویت کرده و روش های برقراری ارتباط، بلع و جویدن را یاد خواهند گرفت.


* استفاده از ارتزهای مناسب کودکان:
روش درمانی دیگری که می تواند به کودکان فلج مغزی کمک کند تا تون عضلانی غیرطبیعی خود را بهتر مدیریت کنند، استفاده از ارتزهایی مانند بریس و اسپیلنت است.
ارتزها، از جمله وسایلی هستند که به بهبود تراز اسکلتی عضلانی این کودکان کمک می کنند. 
از آنجایی که ارتزها یک قالب حمایتی را در اطراف اندام ایجاد می‌کنند، سبب افزایش ثبات شده و در هنگام انجام حرکات مختلف، ایجاد فرم معیوب را برای کودک دشوار می‌کنند.

ولی در نظر داشته باشید که اتکای مداوم به وسایلی همچون ارتزها برای حمایت از عضلات ممکن است به مرور زمان وضعیت تون عضلانی را در کودکان بدتر کند؛ بنابراین تلاش برای بهبود تون عضلانی از طریق انجام تمرین‌های درمانی مانند کشش و یا تمرینات تقویتی، راه‌حل طولانی‌ مدت بهتری می باشد.


* درمان های دارویی:
برای کودکانی که تون عضلانی بالایی دارند، تزریق بوتاکس و یا شل کننده های عضلانی ممکن است مفید باشند. این گونه داروها به کاهش موقت تون عضلانی کمک می کنند.
به منظور بهبود طولانی مدت و استفاده بیشتر از اثرات این داروها، شرکت در جلسات کاردرمانی جسمی و انجام تمرینات نیز توصیه می شود. انجام تمرینات به تحریک مغز و تقویت خاصیت نوروپلاستیسیته کمک کرده و سبب می شود تا مغز  مدارهای عصبی خود را مجددا سازماندهی کرده و  در نتیجه کنترل حرکات آسیب‌دیده به نواحی سالم مغز منتقل خواهد شد.


* عمل جراحی:
برای از بین بردن تون عضلانی بالا، پزشکان متخصص ممکن است یک عمل جراحی به نام ریزوتومی انتخابی پشتی (SDR) را توصیه کنند. این روش شامل برش انتخابی رشته های عصبی حسی برای کاهش تون عضلانی می باشد.
از آنجایی که اعصاب بریده شده نمی توانند دوباره رشد کنند، کاهش اسپاستیسیته دائمی خواهد بود.ولی به طور کلی، جراحی فقط برای موارد شدید تون عضلانی بالا که به سایر روش های درمانی برای بهبود اسپاستیسیته پاسخ نمی‌دهند، توصیه می‌شود.

تون عضلانی غیر طبیعی در کودکان فلج مغزی:نکات کلیدی: 

هم تون عضلانی بالا و هم تون عضلانی پایین می توانند سبب شوند که کودکان فلج مغزی وضعیت بدنی، کنترل حرکتی و تعادل ضعیفی پیدا کنند. بنابراین، تشخیص و به کار بردن روش های مدیریتی و درمانی برای بهبود تون عضلانی غیرطبیعی از طریق شرکت در جلسات توانبخشی، استفاده از ارتزهای مناسب و سایر مداخلات درمانی و مدیریتی ضروری می باشد.

امیدواریم این مطلب به شما در آشنایی با تاثیر فلج مغزی بر تون عضلانی و همچنین مؤثرترین روش ها برای مدیریت و درمان آن کمک کرده باشد.

از مطلب زیر دیدن فرمایید:
چند نکته مهم و جدید در مورد فلج مغزی
‏

ترجمه توسط تیم پژوهشی کلینیک کاردرمانی کودکان سی پی ایران